PEDAGOGIKA PETERA PETERSENA
Peter Petersen był twórcą jednej z wielu szkół eksperymentalnych, która po Kongresie Międzynarodowej Ligi Nowego Wychowania w Locarno w 1927 r. została nazwana planem jenajskim i przyniosła jej twórcy międzynarodową sławę.
Petersen stworzył samodzielną, „pozbawioną iluzji” naukę o wychowaniu, którą sam nazywał realizmem pedagogicznym. Zamiarem reformatora była taka antropologia pedagogiczna, która miała opisać człowieka w jego konkretnym bycie i ugruntować pojęcie wychowania na podstawie koncepcji wspólnoty. Petersen głosił i realizował w swojej szkole koncepcję dominacji wychowania nad nauczaniem. Osią jego teorii pedagogicznej było pojęcie wspólnoty. Petersen definiował je opisowo, funkcjonalnie. Twierdził, że wspólnota jest wszechstronnym duchowym związkiem ludzi wynikającym z naturalnego popędu, jest ona źródłem wszelkiej twórczej siły, zatem powinna stać się celem życia. Petersen odwrócił ideę pedagogiki indywidualistycznej, twierdząc, że to wspólnota jest warunkiem twórczości. Wyraźnie odcinał się od pedagogiki indywidualistycznej, ale i od socjalnej, zakładając, że wspólnota jest duchową zasadą np. szkoły, regulującą życie społeczności. Ludzie nie tracą tu swej podmiotowości czy wolności na rzecz otoczenia społecznego i jego form, lecz podporządkowują się idei duchowej. Specyfiką wykładni wspólnoty u Petersena było twierdzenie, że ideę uosabia wychowawca będący jednocześnie jej przywódcą. Petersen sądził, że zło nie może stać się rzeczywistością życia wspólnoty. I dlatego mógł on twierdzić, że istnieje wyłącznie dobro, zło bowiem mogło być skutkiem nienaturalnych wpływów zewnętrznych, błędnego, wypaczonego wychowania.
Petersen wychowanie postrzegał jako funkcję, obejmującą całą rzeczywistość, która sprawia to, co w człowieku nazywamy uduchowieniem, uczłowieczeniem, osobowością. Wychowanie jest takim samym faktem jak życie, w gruncie rzeczy całkiem tak samo nie dającym się wyjaśnić. Wychowanie dokonywać się miało w zgodzie z ideami pedagogiki reform, miało wychodzić nie tyle od nauczyciela ile od wspólnoty wychowawczej, od organizacji pracy, od sytuacji wychowawczej. Uczniowie sami ustalali prawa, których potem konsekwentnie przestrzegali. Zadaniem nauczyciela było tworzenie zdrowej atmosfery pracy, pobudzanie uczniów do swobodnych wypowiedzi oraz wyjaśnianie technicznych trudności związanych z podjętą przez dzieci pracą.
W planie jenajskim obowiązywała, w miejsce dziennego planu lekcji, koncepcja tygodniowego planu pracy. Przedmiotem pracy szkolnej były tematy aktualnie wysuwne przez grupę, ale jednocześnie ukierunkowane niepostrzeżenie przez nauczyciela, bowiem w ciągu pierwszych trzech lat szkoły elementarnej należało zrealizować także program oficjalny. W procesie kształcenia obok swobodnej pracy grupowej pojawiły się zajęcia przedmiotowe oraz forma pracy, jaką było tzw. koło. Główną formą kształcenia była swobodna rozmowa, a obok niej także praca, zabawa i uroczystości. Te cztery formy aktywności zewnętrznej dopełniały również formy aktywności wewnętrznej, tj. myślenie, oglądanie, rozważanie i odczuwanie. Każdy tydzień miał swoje naczelne hasło, które było przedmiotem dyskusji w szkole. Praca dzieci miała być oparta na spontaniczności, skupieniu, unikaniu wszystkiego, co sztuczne. Zasada aktywności sprowadzała się do aktywizowania rozwoju dziecka i wydobywania jego ukrytych sił wewnętrznych za pomocą sytuacji wychowawczych.
Za idee przewodnie pedagogiki Petersena należy uznać m.in. przekonanie, że celem człowieka jest uduchowienie, które przejawia się we wspólnocie; przekraczanie kolejnych kręgów społecznych i kulturowych, czego efektem miały być pacyfizm i tolerancja.