Co to jest ADHD?



W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że u

podłoża ADHD leży specyficzny tryb pracy

mózgu, który utrudnia dziecku kontrolowanie

własnych zachowań  i osłabia zdolność skupienia

uwagi.



Dla ADHD charakterystyczne jest występowanie

trzech grup objawów nadruchliwości,

impulsywności, oraz zaburzeń uwagi. Zwykle

objawy są wyraźnie widoczne już między 5 a 7

rokiem życia, ale bywa, że rodzice zwracają na

nie uwagę dopiero, gdy dziecko rozpocznie naukę

w szkole.

Objawy ADHD



Nadruchliwość to nadmierna, w porównaniu z dziećmi na

tym samym poziomie rozwoju, aktywność ruchowa.  Dzieci

z ADHD mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafią

przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu.

Impulsywność to niemożność powstrzymania się przed

działaniem i „odczekania” do momentu, kiedy wykonanie

czynności będzie łatwiejsze lub akceptowane przez

otoczenie.

Zaburzenia uwagi to trudności w skupieniu się i tendencja

do rozpraszania się nawet pod wpływem

delikatnych bodźców.



Mimo, że wymienione objawy tworzą pewien stały

wzór zachowań dziecka, jednak mogą one w

mniejszym lub większym stopniu  przeszkadzać

innym i być przez to mniej lub bardziej widoczne.

Dzieje się tak w zależności od wymagań i

tolerancji otoczenia, w którym przebywa dziecko.

Dlatego na podstawie samego nasilenia objawów,

trudno jednoznacznie oddzielić dzieci z ADHD od

dzieci zdrowych. Toteż przy rozpoznawaniu

zespołu ADHD bierze się pod uwagę dodatkowe

kryterium - wpływ objawów na funkcjonowanie.

Innymi słowy mówiąc, musimy odpowiedzieć na

pytanie czy i w jakim stopniu objawy utrudniają

dziecku życie i czy stają się źródłem problemów w

domu lub szkole.

Przyczyny wystąpienia
ADHD



Mimo, że przyczyny i rozwój zespołu ADHD nie są jeszcze do

końca wyjaśnione, badania naukowe wskazują na duży udział

czynników genetycznych. Czynniki te wpływają na budowę i

działanie struktur mózgowych i sposób przekazywania pobudzeń w

centralnym systemie nerwowym.

Uważa się, że przyczyną ADHD jest zaburzony proces dojrzewania

układu nerwowego.



Podatność na ADHD rośnie w miarę jak zwiększa się liczba

niekorzystnych czynników środowiskowych działających na

dziecko, takich jak komplikacje w okresie rozwoju płodowego albo

toksyny obecne w pożywieniu i wdychanym powietrzu (np.

ekspozycja na dym tytoniowy w czasie ciąży).



Pewne znaczenie przypisuje się także uwarunkowaniom

psychologicznym (np. relacje miedzy rodzicami, rozwód

rodziców) i psychospołecznym (jak np. częste zmiany

miejsca zamieszkania albo trudna sytuacja w szkole). Inne

czynniki takie jak rodzaj diety, alergie pokarmowe oraz

astma, mimo, że same nie wywołują nadpobudliwości

psychoruchowej mogą nasilać jej objawy.

Ponieważ zespół nadpobudliwości psychoruchowej z

deficytem uwagi jest zaburzeniem w znacznym stopniu

uwarunkowanym genetycznie, czyli przekazywanym z

pokolenia na pokolenie, często obserwuje się rodzinne

występowanie ADHD. Oznacza to, że prawdopodobieństwo

wystąpienia ADHD u dzieci wzrasta jeśli rodzice (lub jedno

z nich) mieli rozpoznaną nadpobudliwość psychoruchową.



Obecność u dziecka genów odpowiedzialnych za

wystąpienie zespołu ADHD powoduje nieprawidłowy

przebieg procesów zachodzących w korze mózgowej i

jądrach podkorowych. Stwierdzono, że u dzieci z ADHD

płaty czołowe półkul mózgowych i ich połączenia z innymi

strukturami mózgu pracują mniej wydajnie niż u dzieci

zdrowych. Także obszary odpowiedzialne w mózgu za

kojarzenie informacji słuchowych i wzrokowych funkcjonują

słabiej u dzieci nadpobudliwych.

Na poziomie biochemicznym, u osób z ADHD dochodzi

prawdopodobnie do osłabienia działania dwu substancji

uczestniczących w przekazywaniu pobudzeń w układnie

nerwowym (tak zwanych neuroprzekaźników): noradrenaliny

i dopaminy. Leki stosowane w farmakoterapii ADHD

modyfikują aktywność tych przekaźników w mózgu.



Przez wiele lat uważano, że przyczyną zespołu

nadpobudliwości psychoruchowej mogą być

zaburzone relacje między członkami rodziny lub

błędy wychowawcze popełnione przez rodziców.

Współczesne badania naukowe nie potwierdzają

tych poglądów. Można natomiast stwierdzić, że

takie czynniki psychospołeczne jak trudna

sytuacja rodzinna, brak stałych norm i zasad,

impulsywność rodziców mogą nasilać objawy

ADHD. Przeciwnie, w troskliwej, tolerancyjnej,

przestrzegającej stałych zasad rodzinie, objawy

dziecka z zespołem nadpobudliwości

psychoruchowej mogą być słabo wyrażone

Jak rozpoznać ADHD



Zaburzenia koncentracji uwagi:



dziecko często nie jest w stanie skupić uwagi na szczegółach lub

popełnia błędy wynikające z niedbałości w czasie pracy w szkole,

pracy lub innych czynności



często ma trudności z utrzymaniem uwagi wykonując zadania lub

w czasie gier



często wydaje się nie słuchać gdy się do niego bezpośrednio

zwraca



często nie stosuje się do instrukcji i nie wykonuje do końca

szkolnych zadań, obowiązków domowych lub w pracy (nie z

powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji)



często ma trudności ze zorganizowaniem sobie zadań i zajęć



często unika, okazuje niechęć lub z ociąganiem przystępuje do

zadań, które wymagają długiego wysiłku umysłowego (nauka

szkolna, szkolne prace domowe)



często gubi rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub czynności

(przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia)



często łatwo rozpraszają go nieistotne bodźce zewnętrzne



często z roztargnieniem wykonuje codzienne czynności

Jak rozpoznać ADHD



Nadruchliwość (nadmierna aktywność):



często wykonuje nerwowe ruch rękoma lub stopami albo wierci się



często wstaje z miejsca w czasie lekcji lub innych sytuacji

wymagających pozostania na miejscu



często biega lub wspina się na coś, w sytuacjach, gdy jest to

niewłaściwe (w wieku dojrzewania lub u osób dorosłych może

ograniczać się do subiektywnego uczucia niepokoje i

zdenerwowania)



często ma trudności ze spokojnym bawieniem lub wypoczynkiem



często jest w ruchu lub działa „jak nakręcony”



często bardzo dużo mówi



Impulsywność:



często wyrywa się z odpowiedzią, zanim wysłucha pytania w

całości



często ma trudności z zaczekaniem na swoją kolej



często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmów

lub gier i zabaw)



Oprócz typowych objawów ADHD wielu dzieciom

towarzyszą objawy innych zaburzeń psychicznych.

Do najczęstszych należą: zachowania opozycyjno-

buntownicze (obecne u ok. 60% dzieci z ADHD);

zespół antyspołeczności który przejawia się

agresją wobec innych, destruktywnym

zachowaniem, kłamaniem, kradzieżą,

notorycznym łamaniem reguł (ok. 45%);

zachowania antysocjalne (ok. 25%); depresja (ok.

33%); zaburzenia lękowe (ok. 30%), problemy

emocjonalne, trudności z nawiązywaniem

kontaktów społecznych (ok. 50%). Objawy te

często mogę maskować obecność ADHD a także

prowadzić do błędnej lub niepełnej diagnozy.

Leczenie ADHD



Leczenie nadpobudliwości psychoruchowej jest wielokierunkowe,

zwykle trwa wiele lat i czynnie angażuje lekarza, rodzinę i szkołę

pacjenta. Dzieci, u których zastosowano więcej rodzajów terapii

lepiej funkcjonują po 1-3 latach leczenia niż dzieci, u których

ograniczono się tylko do jednego rodzaju działań.



 



Zwykle stosuje się co najmniej wyjaśnianie istoty zaburzenia,

poradnictwo w dziedzinie metod wychowawczych i naukę

postępowania z dzieckiem. Często działaniami edukacyjnymi

obejmuje się także nauczycieli i opiekunów szkolnych dziecka. W

indywidualnych przypadkach stosuje się psychoterapię

indywidualną dziecka lub rodzinną.



 



Jeśli przy pomocy tych metod nie udaje się osiągnąć poprawy,

lekarz proponuje zastosowanie leków.



 



W zespole terapeutycznym oprócz lekarza psychiatry powinien

znaleźć się psycholog i pedagog. Taki zespół powinien mieć

możliwość stałego kontaktu z rodzicami dziecka i szkołą.

Metody leczenia

 



1.

Psychoedukacja

na temat zespołu

nadpobudliwości



wyjaśnianie rodzicom istoty objawów zespołu

ADHD, jego przebiegu i rokowania, edukacja

pozostałych członków rodziny z włączeniem

rodzeństwa i dziadków



poradnictwo w dziedzinie metod wychowawczych,

treningi umiejętności rodzicielskich



wyjaśnianie dziecku istoty zaburzenia, omawianie

z nim kłopotów jakie miało w czasie badania i

testów, nakłanianie do obserwacji własnego

zachowania



informacja i współpraca z nauczycielami i

pedagogami szkolnymi

Metody leczenia



2.

Nauka sposobu postępowania i pracy z dzieckiem (trening

behawioralny),

czyli warsztaty dla rodziców lub nauczycieli



dostosowanie zakresu i czasu trwania obowiązków dziecka do jego

możliwości



zauważanie pozytywnych zachowań dziecka i chwalenie za nie



rygorystyczne przestrzeganie norm i zasad



3.

Kontakt ze szkołą

w celu zapewnienia dziecku specjalnej opieki

 



4.

Psychoterapia

terapia rodzin – jeśli rodzina jako całość ma trudności w funkcjonowaniu
w indywidualnych wypadkach wskazana terapia indywidualna lub grupowa
dziecka nastawiona na poprawę jego samooceny bądź też lepsze rozumienie
oczekiwań otoczenia i własnych reakcji trening umiejętności społecznych

terapia zaburzeń uwagi



5.

Stosowanie leków



6. Leczenie współistniejących zaburzeń np. tików lub specyficznych

trudności szkolnych



Dziękuję za uwagę