Polskie Towarzystwo Balneologiczne

Utworzenie Polskiego Towarzystwa

Balneologicznego nastąpiło 15 styczna
1905 roku w Krakowie na pierwszym
walnym zebraniu Polskiego
Towarzystwa Balneologicznego, którego
prezesem został prof. dr n. med.
Ludomił Korczyński.

Towarzystwo zatwierdziło statut i

przejęło wszystkie dotychczasowe
opracowania obu Krakowskich Komisji
Balneologicznych działających w XIX w.
i na ich podstawie ustalono program
nowo powstałego Towarzystwa.

Na pierwszym, założycielskim walnym

zebraniu akces do Towarzystwa zgłosiło
50 osób, a po roku należało już ponad
100 osób

W krótkim okresie przygotowano

program zjazdu balneologicznego, który
miał być spotkaniem balneologów i
sympatyków balneologii trzech zaborów.

Pierwszy Zjazd Polskiego Towarzystwa

Balneologii odbył się w maju 1905 roku
w Krakowie, w którym wzięło udział 200
osób z trzech zaborów.

Na zjeździe ustalono konieczność zajęcia

się prawodawstwem uzdrowiskowym
oraz utworzeniem uzdrowiskowego
związku ekonomiczno-handlowego

Dzięki tym staraniom w 1908 roku

powołano we Lwowie Krajowy Związek
Zdrojowisk i Uzdrowisk, który
obejmował swym zasięgiem trzy zabory.

W kwietniu 1909 roku w Krakowie odbył

się 2 Zjazd Polskiego Towarzystwa
Balneologicznego, na którym
przedstawiono liczne doniesienia
medyczne oraz podjęto wniosek o
opracowaniu wskazań i przeciwwskazań
do leczenia uzdrowiskowego chorób
serca, które następnie zostały po raz
pierwszy opracowane i opublikowane w
1914 roku.

Towarzystwo rozszerzając swą

działalność, w 1913 roku, utworzyło
samodzielną Sekcję Balneoklimatologii.

Polskie Towarzystwo Balneologiczne

ściśle współpracowało z Krajowym
Związkiem Zdrojowisk i Uzdrowisk,
który w porozumieniu z Towarzystwem
utworzył w 1910 roku komisję
balneolekarską, balneotechniczną i
przemysłową oraz rozpoczął wydawanie
periodyków „Nasze Zdroje” oraz
„Przewodnik po zdrojowiskach i
miejscowościach klimatycznych Galicji”.

W latach następnych nawiązano

współpracę z Sekcją Balneoklimatyczną
Warszawskiego Towarzystwa
Higienicznego, powstałego w 1913 roku.

W kwietniu 1914 roku odbył się Trzeci

Zjazd Polskiego Towarzystwa
Balneologicznego w Krynicy, gdzie
wnioskowano o utworzenie katedry
balneologii na Uniwersytecie
Jagiellońskim.

Dzięki wystąpieniu Zarządu Polskiego

Towarzystwa Balneologicznego do
Parlamentu Wiedeńskiego, parlament
podjął uchwałę o powołaniu w 1914
roku katedry balneologii na UJ w
Krakowie. Jednak z powodu wybuchu I
wojny światowej nie doszło do jej
otwarcia.

Po I wojnie światowej, ok.1923 roku

Polskie Towarzystwo Balneologiczne
wznowiło swoją działalność i przez
następne lata zajmowało się sprawami
organizacyjnymi i legislacyjnymi,
ponieważ ustawodawstwo i standardy
różniły się między uzdrowiskami w
poszczególnych zaborach.

W okresie międzywojennym liczba

członków Towarzystwa utrzymywała się
w granicy

300-350 osób, z podziałem

na członków honorowych, członków
założycieli, członków zwyczajnych i
członków wspierających.

W kwietniu w 1930 roku w Krakowie

odbył się 4 Zjazd Polskiego
Towarzystwa Balneologicznego, którego
tematem wiodącym były doniesienia
medyczne, problemy ekonomiczne oraz
dyskusja na temat powołania katedry
balneologii i balneotechniki.

Rozpoczęte bezpośrednio starania o

utworzenia katedry balneologii nie
zostały zrealizowane ze względów
ekonomicznych.

W 1938 roku na Krakowskich Błonach
został oddany do użytku budynek
Instytutu Balneologicznego a Instytut miał
rozpocząć swą działalność od następnego
roku. Niestety wybuch II wojny światowej
zniwelował te plany.
Prof. Korczyński znając te trudności,
wszczął w 1936 roku budowę Instytutu
Balneologicznego w Krakowie z funduszy
społecznych, zwłaszcza z darowizn
uzyskanych od uzdrowisk i Związku
Uzdrowisk Polskich oraz składek
Polskiego Towarzystwa Balneologicznego.

Po zakończeniu I wojny światowej Polskie

Towarzystwo Balneologiczne wznowiło
swoją działalność, podobnie jak Krajowy
Związek Zdrojowisk i Uzdrowisk we
Lwowie. Oba stowarzyszenia ściśle
współpracowały ze sobą przez Komisję
Balneolekarską.

Lecznictwo uzdrowiskowe w okresie
międzywojennym

W 1920 roku Krajowy Związek przyjął
nazwę Polski Związek Zdrojowisk,
Uzdrowisk i Kąpielisk Morskich z
siedzibą we Lwowie i ekspozyturą w
Warszawie.

W wyniku dalszych przemian i

zwiększonego zakresu działań w 1926
roku przekształcił się w Związek
Uzdrowisk Polskich (ZUK) z siedzibą w
Warszawie.

Związek Uzdrowisk Polskich wraz z

Polskim Towarzystwem
Balneologicznym brał czynny udział w
tworzeniu ustawy uzdrowiskowej z 1922
roku, a następnie w jej nowelizacji w
1928 roku. Ustawa o uzdrowiskach z
1928 roku regulowała całokształt
zagadnień związanych z prowadzeniem
lecznictwa w uzdrowiskach polskich, a
wszystkie uzdrowiska zgodne z tą
ustawą miały charakter organizacji
wyższej użyteczności publicznej.

W tym czasie istniało w Polsce 29

uzdrowisk, z czego jedynie 5 było
czynnych przez cały rok, pozostałe zaś
funkcjonowały przeciętnie 5 miesięcy
w roku. W większości uzdrowisk,
właścicielami zakładów
przyrodoleczniczych, sanatoriów i
pijalni byli prywatni właściciele oraz
spółki i fundacje zarządzane przez
rady nadzorcze. W gestii państwa
pozostawały zakłady przyrodolecznicze
tylko w Krynicy, Ciechocinku, Busku
oraz w Szkle.

Nadzór nad uzdrowiskami sprawowało

Ministerstwo Opieki Społecznej przez
Departament Służby Zdrowia oraz
Wydział Nadzoru Lecznictwa. Organem
opiniodawczo-doradczym Ministerstwa
Opieki Społecznej była Państwowa Rada
do spraw Uzdrowisk, w skład której
wchodzili delegaci Związku Uzdrowisk
Polskich.

W uzdrowiskach w ramach samorządu

terytorialnego funkcjonowały komisje
uzdrowiskowe, które miały nadzór nad
rozwojem i stanem sanitarno-
porządkowym uzdrowisk oraz
sprawowały opiekę nad zakładmi
uzdrowiskowymi.

Liczba kuracjuszy w polskich

uzdrowiskach stopniowo wzrastała od
1920 roku, w którym było ich 67 tys., a
w1925 już ponad 128 tys.

W 1925 roku wprowadzono ulgi kolejowe

przysługujące kuracjuszom
powracającym z uzdrowisk.
Spowodowało to dalszy wzrost liczby
osób przybywających do uzdrowisk.

Działalność Polskiego Towarzystwa
Balneologicznego po II wojnie
światowej

Reaktywowanie po II wojnie światowej

Polskiego Towarzystwa
Balneologicznego odbyło 30 maja 1954
r. po zakończeniu pierwszego Zjazdu
Balneologicznego, który odbył się 28-29
maja w Inowrocławiu.

Inicjatorami byli prof. Sabatowski i
prof. Jankowiak. Na zebraniu
organizacyjnym przyjęto nazwę
Polskie Towarzystwo
Balneoklimatyczne, wybrano Zarząd
Główny oraz prezesa, którym został
prof. Antoni Sabatowski. Ustalono
program działalności towarzystwa
oraz zobowiązano Zarząd Główny do
organizowania co 2 lata zjazdów
balneologicznych.
Za siedzibę Zarządu Głównego
przyjęto Instytut Balneoklimatyczny w
Poznaniu przy ul. Słowackiego 8/10.

Tematem wiodącym zjazdu było leczenie

uzdrowiskowe choroby
nadciśnieniowej i leczenie
niepłodności kobiet.

Przed Zjazdem Balneologicznym w dniu

27 maja odbyła się Konferencja
Bioklimatyczna zorganizowana przez
Polskie Towarzystwo Meteorologiczne
i Hydrologiczne w porozumieniu z
Komitetem Organizacyjnym
Ogólnopolskiego Zjazdu
Balneologicznego. Zapoczątkowało to
wieloletnią współpracę obu
towarzystw dzięki, której przez wiele
lat przed zjazdami balneologicznymi
odbywały się konferencje
bioklimatyczne.

Pierwszy po wojnie zjazd w

Inowrocławiu oznaczono jako Zjazd I i
od niego nadawano kolejną numerację
następnym zjazdom, pomijając 4 zjazdy
jakie miały miejsce w poprzednich
latach.

W czasie następnego II Zjazdu
Balneologicznego w 1956 roku w Lądku
Zdroju, prezesem został prof. Józef
Jankowiak.

Tematyka zjazdu obejmowała leczenie

uzdrowiskowe chorób gośćcowych i
przewodu pokarmowego.

W przeddzień zjazdu odbyła się

konferencja biometeorologiczna
zorganizowana przez Polskie
Towarzystwo Balneoklimatyczne. Na
konferencji podjęto uchwałę o
konieczności opracowania
charakterystyk bioklimatycznych
wszystkich uzdrowisk i utworzenia 3
stacji badawczych
biometeorologicznych w typowym
uzdrowisku górskim, nizinnym i
morskim.

W 1958 r. w Ciechocinku odbył się III

Zjazd Balneologiczny, którego tematem
było leczenie uzdrowiskowe chorób
ortopedycznych i chorób naczyń
obwodowych. Towarzystwo nawiązało
również ożywioną współpracę z wieloma
pokrewnymi towarzystwami
międzynarodowymi i krajowymi.
Szczególnie udane współdziałanie miało
miejsce z Główną Sekcją Balneotechniki
utworzoną w 1959 roku przy Zrzeszeniu
Inżynierów i Techników Sanitarnych.

W Szczawnie-Zdroju w 1960 odbył się IV

Zjazd, na którym po raz pierwszy brali
czynny udział również goście zagraniczni.
Temat Zjazdu obejmował leczenie
uzdrowiskowe chorób górnych dróg
oddechowych oraz bioklimatologię ze
szczególnym uwzględnieniem
zanieczyszczenia powietrza.

W Poznaniu w 1962 r. odbył się V zjazd,

zjazd zainaugurowała uroczysta sesja z
okazji X-lecia działalności Instytutu
Balneoklimatycznego. Tematyka główna
dotyczyła zastosowania tworzyw
naturalnych w lecznictwie
uzdrowiskowym i pozauzdrowiskowym
oraz peloidoterapii. Odbyła się również
konferencja bioklimatologiczna z licznymi
wystąpieniami.

W 1964 r. w Krynicy odbył się VI zjazd,

który poświęcony był zagadnieniom
rehabilitacji uzdrowiskowej, ze
szczególnym uwzględnieniem nie dawno
wprowadzonej rehabilitacji poszpitalnej
układu krążenia i narządu ruchu.
Omówiono również projekt nowej
ustawy uzdrowiskowej oraz rolę
Instytutu Balneoklimatycznego,
pełniącego funkcję specjalisty
krajowego.

W dniach 18-22 września 1967 r. odbyło

się po raz pierwszy w Polsce
Międzynarodowe Sympozjum
Balneotechniczne, którego
organizatorem był Zarząd Główny
Polskiego Towarzystwa Balneologii
Balneoklimatologii i Medycyny
Fizykalnej.

Głównymi tematami poruszanymi na

sympozjum było wykonywanie badań
naturalnych surowców balneologicznych
w procesie eksploatacyjnym,
funkcjonalność zakładów
przyrodoleczniczych i aparatury
zabiegowej oraz planowanie
przestrzenne uzdrowisk.

W 1966 r. zaszły zmiany
organizacyjne. Na walnym zebraniu
Polskiego Towarzystwa
Balneoklimatycznego uchwalono
zmianę nazwy Towarzystwa na
Polskie Towarzystwo Balneologii
Balneoklimatologii i Medycyny
Fizykalnej oraz ustalono, że zjazdy
Towarzystwa będą się odbywać co 4
lata.

Następny VII Zjazd odbył się po 4-letniej

przerwie w 1968 r. w Kołobrzegu, a jego
główną tematyką było zastosowanie
talasoterapii w lecznictwie i
prowadzaenie badań
biometeorologicznych oraz
zagospodarowanie przestrzenne
uzdrowisk i miejscowości
wypoczynkowych.

W 1970 r. Została utworzona sekcja
Biometeorologii przy Polskim
Towarzystwie Balneologii,
Balneoklimatologii i Medycyny
Fizykalnej, którego prezesem został doc.
Dr hab. Jerzy Bogucki.
W 1972 r. Odbył się VIII Zjazd, na którym
omawiano rolę uzdrowisk w zapobieganiu
chorobom cywilizacyjnym oraz
problematykę balneotechniki.

W 1976 r. na stanowisko prezesa

Polskiego Towarzystwa Balneologii,
Balneoklimatologii i Medycyny
Fizykalnej wybrano dr Zdzisława
Szamborskiego, ówczesnego dyrektora
Zjednoczenia „Uzdrowiska Polskie”,
ponieważ prof. Jankowiak złożył
rezygnację z powodu przejścia
emeryturę.

W tym też roku odbył się w IX zjazd,

który poświęcony był kardiologii, a w
ramach Konferencji
Biometeorologicznej omówiono
problemy leczenia klimatycznego i
zagadnienia meteoropatologii oraz
ochrony środowiska regionów
uzdrowiskowych i wypoczynkowych.

W 1978 r. nastąpiła kolejna zmiana na

stanowisku prezesa PTBBiMF, na które
wybrano prof. Gerarda
Straburzyńskiego, dyrektora Instytutu
Balneoklimatycznego.

W 1979 w Kołobrzegu odbył się X Zjazd

poświęcony zagadnieniom
biometeorologicznym, na którym
wygłoszono wyjątkowo dużą ilość
referatów z zakresu klimatologii i
meteorologii.

Zjazd XI odbył się w 1983 r. w
Kamieniu Pomorskim o ogólnej
tematyce balneologicznej.
W 1986 r. odbył się XII Zjazd w
Ciechocinku połączony z obchodami
150-lecia istnienia Ciechocinka. W tym
też roku przemianowano Instytut
Balneoklimatyczny na Instytut
Medycyny Uzdrowiskowej z
zachowaniem dotychczasowej
struktury.

Następny XIII zjazd odbył się dopiero w
1992 roku w Polanicy, na którym podjęto
uchwałę o zmianie statutu i powołano
zespół do jego opracowania.

W 1993 r. odbył się w Inowrocławiu XIV

zjazd, na którym nastąpiła zmiana
przewodniczącego Towarzystwa. Na
przewodniczącego wybrano dr. med.
Eugeniusza Gawlaka i przeniesiono
siedzibę Zarządu Głównego do
Inowrocławia. W trakcie obrad Walnego
Zgromadzenia Polskiego Towarzystwa
Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny
Fizykalnej przedyskutowano
przedstawiony nowy statut
Towarzystwa, do którego wniesiono
szereg uwag i zalecono aby po
opracowaniu poprawek przedłożyć nowy
projekt na następnym zjeździe.

Zjazd XV odbył się w Ustroniu w 1995 r.

Tematyka zjazdu dotyczyła postępów
leczenia zespołów bólowych kręgosłupa
oraz postępów w zastosowaniu
niektórych zabiegów
fizykoterapeutycznych. Na zjeździe
zatwierdzono nowy statut Towarzystwa,
który zmienił nazwę na Polskie
Towarzystwo Balneologii i Medycyny
Fizykalnej.

Na uwagę zasługuje przekazanie w
nowym statucie znacznych kompetencji
oddziałom terenowym oraz uproszczenie
szeregu procedur organizacyjnych.
W 1997 roku w Kołobrzegu odbył się XVI
zjazd. Tematem zjazdu były choroby
układu krążenia. W tym też roku prof.
Irena Ponikowska została
przewodniczącą Towarzystwa.

W 2001 r. odbył się XVIII zjazd
Towarzystwa w Sopocie. Tematem
przewodnim były choroby metaboliczne.

W 2003 r. odbył się XIX zjazd

Towarzystwa w Szczawnie Zdroju, gdzie
tematem przewodnim była
problematyka jakości usług
uzdrowiskowych rozumiana
interdyscyplinarnie.

W 2005 r. odbył się XX, jubileuszowy

Kongres Balneologiczny połączony jest
ze 100- leciem Polskiego Towarzystwa
Balneologicznego. Przedstawiono sesję
obejmującą problematykę profilaktyki i
promocji zdrowia, postępów w
balneologii, fizykoterapii, balneochemii i
bioklimatologii.

We wrześniu w 2007 odbył się XXI Zjazd

Balneologiczny w Polanicy. Zjazd
obejmował problematykę chorób
cywilizacyjnych, których leczenie w
warunkach uzdrowiskowych jest
szczególnie efektywne. Niezależnie od
tego, zorganizowano sesję dotyczące
postępów z zakresu medycyny
fizykalnej, balneochemii, bioklimatologii
i pielęgniarstwa uzdrowiskowego.

XXI Zjazd Balneologiczny odbył się w

Połczynie Zdroju we wrześniu 2009
roku. Tematem Zjazdu było leczenie
uzdrowiskowe chorób
dermatologicznych,
pulmonologicznych oraz postęp w
balneologii, fizykoterapii,
balneochemii, bioklimatologii i geologii
uzdrowiskowej.

W Polsce balneoklimatologia spełniają

ważną rolę w systemie służby zdrowia.
Ustanowienie specjalizacji lekarskiej w
zakresie medycyny fizykalnej
balneoklimatologii praz otworzenie
wielu szkół kształcących fizjoterapeutów
oraz techników fizjoterapii zapewniło
dopływ kadr medycznych decydujących
o poziomie lecznictwa.

Nadzór nad poziomem lecznictwa

fizykalnego i uzdrowiskowego sprawuje
Minister Zdrowia.

Literatura:

1. Kochański J. W., Balneologia Polska,

1/2006, s. 56-63.

2. Mika T., Kasprzak W., Fizykoterapia,

PZWL, Warszawa 2007.

3. www.balneoklinika.com