HISTORIA BALNEOLOGII

HISTORIA BALNEOLOGII

CZASY STAROŻYTNE

CZASY STAROŻYTNE

Definicja balneologii

Definicja balneologii

•

Słowo balneologia pochodzi od łacińskiego
balneum, co oznacza łaźnię, oraz greckiego
lógos, znaczącego tyle co słowo, nauka.

•

Balneologia to jeden z najstarszych działów
medycyny zajmujący się badaniem i
wykorzystaniem w leczeniu właściwości kąpieli
i wód mineralnych z naturalnych zdrojów oraz
działających łącznie z wodą czynników
chemicznych, fizycznych i klimatycznych.

•

Balneologia ma bardzo długą
tradycję, sięga bowiem w zasadzie
początków ludzkości. Jeszcze zanim
odkryto leczniczy wpływ kąpieli
wodnych na ustrój człowieka,
korzystano z nich w celach
higienicznych, towarzyskich i
rekreacyjnych.

Starożytna Grecja

Starożytna Grecja

•

W starożytnej Grecji, w pobliżu źródeł uznawanych

przez miejscową ludność za uzdrawiające, zakładano

tzw. Świątynie Zdrowia, czyli swego rodzaju lecznice

lub inaczej uzdrowiska. Jedną z nich była Świątynia

Asklepiosa. W świątyniach tych były wyryte na

specjalnych tablicach zalecenia co do właściwego

korzystania z zabiegów wodoleczniczych oraz

szczegółowe receptury stosowanych kąpieli w

zależności od choroby. Najczęściej wykonywano

polewania, kąpiele, przegrzewania, kurację pitną,

gimnastykę, światłolecznictwo oraz tak zwane

procedury oczyszczające.

•

Asklepios jest postacią mitologiczną. W starożytnej Grecji był uznawany za

boga medycyny. Syn Apollina i nimfy Koronis. Już urodzenie Asklepiosa

miało bliski związek z medycyną, ponieważ w wyniku trudności podczas

porodu, Apollo musiał własnoręcznie, przy pomocy cięcia cesarskiego

wydobyć syna z łona matki.

Asklepios i Higieja otaczający kobietę

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Asklepios

Asklepios

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Asklepios

Asklepios

•

Rodzina Asklepiosa zajmowała się różnymi działami

medycyny:

•

- żona Epiona łagodziła wszelkie bóle, stąd dzisiejsze

słowo „opium”

•

- córka Higieja zapobiegała chorobom, stąd pochodzi

słowo „higiena”,

•

- druga córka Panakeja leczyła wszystkie choroby,

od jej imienia wywodzi się słowo „panaceum” czyli

wymarzony przez ludzkość lek na wszystkie choroby,

•

- syn Machaon był obdarzony darem leczenia

najcięższych ran, zasłynął w chirurgii,

•

- syn Podalejros zajmował się leczeniem chorób

wewnętrznych.

•

Asklepios poza tym, że leczył ludzi, czasami po

kryjomu wskrzeszał zmarłych. Jednak gdy Zeus

się o tym dowiedział, zwołał naradę z innymi

bogami, wydał wyrok i zabił Asklepiosa

uderzeniem pioruna. Wyrok był bezwzględny,

gdyż chodziło nie tylko o znaczne przekroczenie

kompetencji boskich, ale przede wszystkim o

naruszenie porządku świata. Po śmierci Asklepios

został umieszczony w konstelacji gwiazd jako

Wężownik. Po dzień dzisiejszy symbolem

medycyny jest kielich z uzdrawiającym lekiem

opleciony przez węża uzdrowiciela.

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Asklepios

Asklepios

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Hipokrates

Hipokrates

•

Najwybitniejszym lekarzem starożytnej Grecji oraz

najważniejszym przedstawicielem szkoły lekarskiej z

wyspy Kos był Hipokrates (ok.460-377 r. p. n. e.). Sztuki

leczenia nauczył się on od swojego ojca. Hipokrates wiele

podróżował, leczył i uczył się leczyć od innych. Pisma

przypisywane jego autorstwu zostały zebrane dopiero 100

lat po jego śmierci. Była to między innymi słynna

przysięga lekarska mówiąca o obowiązkach, powołaniu i

etyce lekarskiej . Prócz tego był autorem pism o geografii

lekarskiej, anatomii, patologii, chirurgii, ginekologii i

położnictwie oraz zabiegach lekarskich. Stworzył zasadę

znaną w środowiskach medycznych do dziś: „Primum non

nocere”- Po pierwsze nie szkodzić. Był to znakomity lekarz

o wszechstronnych zainteresowaniach i szerokiej wiedzy

medycznej, dzięki czemu uzyskał imię "ojca medycyny".

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Hipokrates

Hipokrates

•

Hipokratesa uznaje się za założyciela klimatologii, a

to za sprawą jego uwag na temat wpływu klimatu na

zdrowie człowieka.

•

Hipokrates uznawał i propagował zasadę, że lekarz

ma pomagać naturze w zwalczaniu choroby, a

nie zastępować naturę, co jest rzeczą niemożliwą.

W jednym ze swych dzieł pod tytułem "O klimatach,

wodach i miejscach" szczegółowo podawał, w jakich

chorobach i w jaki sposób należy stosować różne

zabiegi wodne dające ulgę chorym. Zwracał wielką

uwagę na to, aby lekarz chcąc mieć dobre wyniki

leczenia, znał warunki, w jakich żyje chory ze

szczególnym uwzględnieniem zmieniających się

gwałtownie jak i sezonowo warunków klimatycznych.

Starożytna Grecja -

Starożytna Grecja -

Hipokrates

Hipokrates

•

Hipokrates doceniał siły obronne organizmu i

możliwości ich stymulowania poprzez różne formy

energii tkwiącej w środowisku.

•

Medycyna Hipokratesa oparta była na racjonalnych

zasadach, które nakazywały troszczyć się o chorego,

a wnioski wyciągać dopiero po dogłębnej jego

obserwacji.

•

Zasady leczenia stworzone przez Hipokratesa

wywierały przez wiele wieków wpływ na medycynę

tak starorzymską, jak i późniejszą, aż po czasy

obecne.

Starożytny Rzym

Starożytny Rzym

•

Rzym przez długie wieki nie miał prawie żadnych

własnych lekarzy, korzystano więc z usług lekarzy -

niewolników lub wyzwoleńców, którzy pochodzili

najczęściej z Grecji. Dopiero od I wieku naszej ery

nastąpił w Rzymie gwałtowny rozwój medycyny, a

przez to i balneologii, dzięki powstaniu wojskowej

służby zdrowia. W świątyniach Eskulapa, na początku

ich istnienia, raczej zajmowano się chorymi i

zniedołężniałymi niewolnikami, jednak wraz ze

zwiększaniem się ludności w dużych miastach i coraz

częstszymi epidemiami, pielęgnowano wszystkich,

których nie było stać na osobistego lekarza.

Świątynie Eskulapa, podobnie jak świątynie w Grecji,

często budowano w pobliżu źródeł wód leczniczych.

Starożytny Rzym-

Starożytny Rzym-

termy

termy

•

Termy rzymskie (thermae albo balnea) były to łaźnie

złożone na kompleks obiektów ulokowanych na

rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich, zarówno

ludzi wolnych jak i niewolników, dla bogaczy i

biednych o określonych godzinach.

•

Opłata za korzystanie z term była bardzo niska.

Okresowo była znoszona przez cesarza w drodze łaski,

aby tym samym zjednać sobie lud rzymski. W zasadzie

termy były dostępne dla wszystkich, choć najczęściej

istniał podział, który ściśle określał godziny kąpieli

chorych, kobiet i mężczyzn.

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

Łaźnie były stałym elementem życia

towarzyskiego w miastach rzymskich. Rzymianie

chętnie z nich korzystali, cenili sobie bardzo

tamtejsze spotkania towarzyskie, natomiast

kobiety z bogatych rodów korzystały z kąpieli w

oślim mleku w celu poprawienia swojej urody.

•

Łaźnie budowano głównie z pieniędzy

państwowych, choć czasem ich budowę zlecały

prywatne osobistości. Termy występowały

zarówno przy willach arystokracji, jak i w

obozach rzymskich (castra). Tym samym

wyróżniało się łaźnie publiczne oraz prywatne.

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

Przy wejściu do term, w westybulu, czyli

przedsionku, niejaki casparius przyjmował od

wchodzących pieniądze oraz kosztowności do

depozytu. W skład pomieszczeń wchodziły:

•

- szatnie (apodyterium)

•

- baseny z zimną wodą (frigidarium)

•

- mała ogrzewana sala przygotowującej organizm

do zetknięcia z wyższą temperaturą (tepidarium)

•

- baseny z gorącą wodą (calidarium)

•

- łaźnie: sucha (laconicum) lub parowa (sudationes)

•

- sale masażu (oleoterion), w których namaszczano

ciała olejkami - sala do wypoczynku (tepidarium)

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

Poza tymi pomieszczeniami, w skład term wchodziły

także takie pomieszczenia jak: boiska, sale

gimnastyczne (gimnazjony), stadiony, sale do

nacieranie oliwą i pachnidłami, eksedry i portyki

przeznaczone dla dyskutujących, rozmawiających czy

przysłuchujących się recytacjom poetów i mówców. W

termach znajdowały się także biblioteki, pokoje

muzyczne, bufety oraz sale gier w kości. Obiekty

rozmieszczone były wśród zieleni. Same

pomieszczenia miały bogatą dekorację. Ściany

wykładane były marmurem, zdobione malowidłami, a

posadzki pokryte były mozaikami. W pomieszczeniach

ustawiano rzeźby, zieleń i wszelkie elementy wystroju.

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

W konstrukcji term rzymskich zastosowano

system centralnego ogrzewania, nazywany przez

Rzymian hypocaustum. W podziemiach term

znajdowało się palenisko, nad którym grzano

wodę, a następnie rozprowadzano ją do

pomieszczeń z basenami i sal do wypoczynku

rurami. Gorące powietrze wypełniało pustą

przestrzeń pod podłogami i w ścianach. Termy

zaopatrywane były akweduktami w źródlaną

wodę. Łaźnie budowane były zwykle jak najbliżej

źródeł termalnych, kiedy jednak nie było to

możliwe stosowano system wcześniej opisany.

•

Pierwsze termy powstawały najprawdopodobniej w

II wieku p.n.e. Budowanie ich rozpowszechniło się

jednak w I w. p.n.e. W tym okresie przeobraziły się

one w ogromne kompleksy. Do najsłynniejszych

term należą te wzniesione w Rzymie:

•

- termy Agrypy

•

- termy Augusta

•

- termy Tytusa

•

- termy Domicjana

•

- termy Karakalli

•

- termy Dioklecjana

•

- termy Konstantyna

•

Łaźnie budowane były nie tylko w Rzymie ale i na

terenie całego imperium np. w Patarze, Paryżu i

Hierapolis, Trewirze czy Aleksandrii.

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

Rzymskie termy w swoim działaniu prozdrowotnym

były w dużym stopniu zbliżone do balneologii,

ponieważ w większości stosowano przeróżne zabiegi

wodne. Po wejściu do term i rozebraniu się

wchodziło się do komory suchego powietrza, aby po

pewnym czasie przejść do pomieszczenia mokrego,

gdzie na przemian polewano ciało zimną i gorącą

wodą. Następnie przechodziło się do pomieszczenia

chłodnego, w którym wychładzało się organizm w

spoczynku, lub wchodziło się do basenu z chłodną

wodą. Obok były pomieszczenia w rodzaju saun,

gdzie intensywnie wypacano się i wracano ponownie

do pomieszczenia, gdzie można było ochłonąć i

odpocząć w miłym towarzystwie.

Starożytny Rzym- termy

Starożytny Rzym- termy

•

Rzymianie, korzystając z term,

stosowali różne wybrane przez

siebie zabiegi w dosyć swobodnej

formie. Młodzi ludzie chcieli

podnieść swą kondycję, a starzy jak

najdłużej ją utrzymać. Uznawano

niejednokrotnie, że termy mają

dawać rozkosze dla ciała i ducha.