ACYLOGLICEROLE

Acyloglicerole należą do tłuszczów właściwych, stanowią większość

lipidów organizmu. Ze względu na budowę należą do estrów:

• składnik alkoholowy – glicerol

• składnik kwasowy – jednokarboksylowe kwasy tłuszczowe

 

 

Triacyloglicerole

  są  estrami  alkoholu  trójwodorotlenowego  – 

glicerolu  i  trzech  kwasów  tłuszczowych. 

Są  głównymi  lipidami 

tłuszczu  zapasowego  organizmu  i  tłuszczu  zawartego  w 
pokarmach. 

Trzy  reszty  acylowe  cząsteczki  triacyloglicerolu  mogą  się  różnić 

długością swych łańcuchów oraz liczbą podwójnych wiązań, czego 
konsekwencją 

jest 

duża 

liczba 

możliwych 

kombinacji 

pojedynczych cząsteczek.

Nienasycone  kwasy  tłuszczowe  przeważnie  znajdują  się  przy 

środkowym atomie węgla glicerolu.

TRIACYLOGLICEROLE

      

H

2

C – OH     

 HO – C – H   
 
      H

2

C – OH  

                                         O

           O    H

2

C – O – C – R

1

              

           
R

2

 – C – O  – C – H     

   
                   H

2

C – O – C – R

3

                                            O     

Glicerol                               
Triacyloglicerol      

 

 

Biosynteza triacylogliceroli

 zachodzi w 

wątrobie, nerce, 

jelicie,  mięśniach,  tkance  tłuszczowej  i  w  gruczole 
mlekowym w okresie laktacji.

• Syntetyzowane  w  komórkach  tłuszczowych  są 

przechowywane  w  cytosolu  jako  zapasowy  materiał 
energetyczny

• Powstałe w wątrobie wbudowywane są do kompleksów 

lipoproteinowych i z krwią transportowane są do innych 
tkanek

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

 

 

•

Triacyloglicerole są syntetyzowane z 

glicerolo-3-fosforanu i acylo-

CoA.

•

Pierwszy etap syntezy triacylogliceroli to powstanie

 glicerolo-3-

fosforanu.

 

•

Glicerolo-3-fosforan może powstać poprzez:

- 

fosforylację glicerolu

 – tylko w wątrobie, jelicie, nerkach oraz 

gruczole mlekowym w okresie laktacji, gdyż występuje tam 

kinaza 

glicerolowa

, która katalizuje aktywację glicerolu. Wolny glicerol 

powstały w wyniku lipolizy, jest transportowany do wątroby. Tam, pod 
wpływem kinazy glicerolowej jest przetwarzany do glicerolo-3-
fosforanu, dawcą fosforanu jest ATP

- 

redukcję fosfodihydroksyacetonu

 - w

 

mięśniach i w tkance 

tłuszczowej większość glicerolo-3-fosforanu pochodzi ze związku 
pośredniego glikolizy – 

fosfodihydroksyacetonu

.

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

 

 

•

Glicerolo-3-fosforan jest estryfikowany dwiema resztami kwasów 
tłuszczowych, pochodzącymi z dwóch cząsteczek acylo~S-CoA. 

•

W wyniku połączenia cząsteczki acylo-CoA z glicerolo-3-
fosforanem powstaje najpierw 

kwas lizofosfatydowy

 (1-

acyloglicerolo-3-fosforan), a z niego 

kwas fosfatydowy

 (1,2-

diacyloglicerolofosforan). 

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

 

 

g

li

c

e

ro

lo

-3

-

fo

s

fo

ra

n

H

2

C

 –

 O

H

 

 O

H

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

 –

  

P

 

H

2

C

 –

 O

H

 

 

O

H

 

–

 

C

H

g

li

c

e

ro

l

d

e

h

y

d

ro

g

e

n

a

za

 

g

li

c

e

ro

lo

-3

-

fo

s

fo

ra

n

o

w

a

k

in

a

z

a

 

g

li

c

e

ro

lo

w

a

N

A

D

+

N

A

D

H

 +

 

H

+

A

T

P

A

D

P

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 

–

  

R

 

O

H

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

 –

  

P

 

O

a

c

y

lo

tr

a

n

s

fe

ra

z

a

 

g

li

c

e

ro

lo

-3

-

fo

s

fo

ra

n

o

w

a

C

o

A

 –

 S

 –

 C

 –

  

R

 

O

a

c

y

lo

-C

o

A

k

w

a

s

 l

iz

o

fo

s

fa

ty

d

o

w

y

C

o

A

-S

H

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 

–

  

R

 

R

  

– 

C

 

–

 O

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

 –

  

P

 

O

k

w

a

s

 f

o

s

fa

ty

d

o

w

y

O

C

o

A

 –

 S

 –

 C

 –

  

R

 

O

a

c

y

lo

-C

o

A

C

o

A

-S

H

a

c

y

lo

tr

a

n

s

fe

ra

z

a

 

1

-a

c

y

lo

g

li

c

e

ro

lo

-3

-

fo

s

fo

ra

n

o

w

a

G

L

IK

O

L

IZ

A

P

O

K

A

R

M

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

fo

s

fo

d

ih

y

d

ro

k

s

y

a

c

e

to

n

H

2

C

 –

 O

H

 

 

 

•

W kolejnym etapie, po usunięciu reszty fosforanowej 
powstaje 

1,2-diacyloglicerol

 (DAG), który w reakcji 

acylacji przekształca się w 

triacyloglicerol 

(TAG).

•

Energia niezbędna do syntezy triacyloglicerolu pochodzi 
z hydrolizy wiązań tioestrowych w acylo-CoA.

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

 

 

SYNTEZA TRIACYLOGLICEROLI

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 

–

  

R

 

R

  

– 

C

 

–

 O

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

 –

  

P

 

O

k

w

a

s

 f

o

s

fa

ty

d

o

w

y

O

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 

–

  

R

 

R

  

– 

C

 

–

 O

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

H

 

O

1

,2

-d

ia

c

y

lo

g

li

c

e

ro

l

O

H

2

O

P

i

fo

s

fa

ta

z

a

 

fo

s

fa

ty

d

a

n

o

w

a

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 

–

  

R

 

R

  

– 

C

 

–

 O

 

–

 

C

H

H

2

C

 –

 O

 –

 C

 –

  

R

O

tr

ia

c

y

lo

g

li

c

e

ro

l

O

O

C

o

A

 –

 S

 –

 C

 –

  

R

 

O

a

c

y

lo

-C

o

A

C

o

A

-S

H

a

c

y

lo

tr

a

n

s

fe

ra

z

a

 

d

ia

c

y

lo

g

li

c

e

ro

lo

w

a

 

 

LIPIDY

Proste

Złożone

Glikolipidy

Fosfolipidy

Związki 

tłuszczopodob

ne

FOSFOLIPIDY

 

 

Fosfolipidy 

są 

estrami 

glicerolu, 

sfingozyny 

lub 

dihydrosfingozyny  z  kwasem  fosforowym  i  kwasami 
tłuszczowymi. 

Fosfolipidy są związkami 

amfipatycznymi

 – posiadają: 

•

polarną 

hydrofilową „głowę”

 złożoną z grupy fosforanowej wiążącej 

estrowo inny związek polarny (

serynę, etanoloaminę, cholinę

)

•

długie 

hydrofobowe 

„ogony”,

 

będące 

łańcuchami 

węglowodorowymi  kwasów  tłuszczowych,  związanych  estrowo  z 

glicerolem

, 

sfingozyną

  lub 

dihydrosfingozyną

,  albo  długimi 

łańcuchami węglowodorowymi tych aminoalkoholi. 

FOSFOLIPIDY

 

 

Cząsteczka fosfolipidu jest złożona z czterech składników:

•

jednego lub dwóch kwasów tłuszczowych 

•

rdzenia, do którego przymocowane są kwasy

•

fosforanu

•

alkoholu związanego z fosforanem

FOSFOLIPIDY

pod
wójn
e 
wiąz
anie

polarna 
„główka”
niepolarn
e 
łańcuchy

reszta 
kwasu 
fosforowe
go

dodatkow
a polarna 
grupa

glicerol

kwas 
tłuszczowy

 

 

Rdzeniem fosfolipidu może być:

•

Glicerol

•

Sfingozyna

Fosfolipidy zawierające glicerol to 

glicerofosfolipidy

.

Fosfolipidy zawierające sfingozynę lub dihydrosfingozynę to 

sfingolipidy

.

Najprostszym glicerofosfolipidem jest kwas fosfatydowy. Jest to ester 

glicerolu

, w którym dwie grupy hydroksylowe przy węglach C1 i C2 

są zestryfikowane 

kwasami tłuszczowymi

, a trzecia, przy węglu C3 

kwasem fosforowym

.

Większość glicerofosfolipidów jest pochodnymi kwasu fosfatydowego.

FOSFOLIPIDY

Kwas fosfatydowy

 

 

Fosfatydylo

etanoloamina

 

(kefalina)

Fosfatydylo

cholina

 

(

lecytyna)

Fosfatydylo

inozytol

Fosfatydylo

seryna

Di

fosfatydylo

glicerol

 

(kardiolipina)

Glicerofosfolipidy

Sfingolipidy

Fosfolipidy

GLICEROFOSFOLIPIDY

 

 

GLICEROFOSFOLIPIDY

Glicerol

Glicerol

Kwas tłuszczowy

Kwas tłuszczowy

Składają się z reszty glicerolu stanowiącego szkielet cząsteczki,
dwóch łańcuchów kwasów tłuszczowych i fosforylowanego alkoholu.

 

 

GLICEROFOSFOLIPIDY

etanoloamina

etanoloamina

Fosfatydyloetanoloamina

znana pod nazwą

 kefalina

 

 

GLICEROFOSFOLIPIDY

Cholina

Cholina

Fosfatydylocholina

 

znana jako 

lecytyna

Lecytynę znajdziemy w 
każdej komórce naszego 
ciała-stanowi „cegiełki” 
budujące błony 
komórkowe.

Głównymi źródłami 
lecytyny do celów 
przemysłowych są ziarna 
soi, rzepaku oraz 
słonecznika.

 

 

Lecytyna:

- reguluje funkcjonowanie mózgu, układu nerwowego a także mięśni 

szkieletowych (stosowana w okresie wzmożonego wysiłku 
umysłowego jako środek wzmacniający pamięć i koncentrację)

- bierze udział w gospodarce lipidowej (poprzez utrzymywanie 

prawidłowego stężenia cholesterolu). Obniża wysoki poziom 
cholesterolu LDL i podwyższa poziom HDL oraz triacylogliceroli we 
krwi 

- zapobiega odkładaniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych 

- ułatwianie trawienie tłuszczów

- stanowi barierę ochronną żołądka

- pełni funkcje ochronne wobec wątroby (hamuje odkładanie się 

tłuszczu, co doprowadziłoby do marskości wątroby)

- stanowi element budulcowy błon biologicznych

- usztywnia błony biologiczne poprzez tworzenie kompleksów z 

cholesterolem

GLICEROFOSFOLIPIDY

 

 

Fosfatydylo-glicerol

Fosfatydylo-glicerol

Buduje błony
mitochondrialne i 
bakteryjne.
Ma właściwości 
antygenowe
– jest rozpoznawana 
przez
przeciwciała skierowane
przeciw Treponema 
pallidum
(bakteria wywołująca 
syfilis) 

GLICEROFOSFOLIPIDY

Difosfatydyloglicerol

znany pod nazwą

kardiolipina

 

 

GLICEROFOSFOLIPIDY

inozytol

inozytol

Fosfatydyloinozytol

znany pod nazwą 

kefalina inozytolowa

 

 

Fosfolipidy stanowią główny
składnik lipidowy amfipatycznych
błon biologicznych
(fosfatydylocholina), zarówno 
komórkowych, jak i
wewnątrzkomórkowych.
Hydrofobowe ogony są ukryte
wewnątrz błony, hydrofilne głowy 
wystają na powierzchnię. 

ROLA  FOSFOLIPIDÓW

 

 

•

wchodzą  w  skład  żółci,  pełniąc  rolę  detergentów 
biologicznych

•

zwiększają rozpuszczalność cholesterolu

•

zakotwiczają białka w błonach biologicznych

•

uczestniczą w przekazywaniu sygnałów transbłonowych 
(fosfatydyloinozytol)

•

są 

składnikami 

surfaktantu 

płucnego 

(dipalmitoilofosfatydylocholina)

•

budują lipoproteiny osocza

•

są składnikami osłonek mielinowych (sfingomielina)

ROLA  FOSFOLIPIDÓW

 

 

•

Synteza glicerofosfolipidów

 – wszystkie komórki z wyjątkiem 

dojrzałych erytrocytów mogą syntetyzować glicerofosfolipidy 
(pośrednim metabolitem jest kwas fosfatydowy). 

•

Rozpad glicerofosfolipidów

 – zachodzi pod wpływem enzymów 

zwanych 

fosfolipazami

, które obecne są we wszystkich tkankach i w 

soku trzustkowym. Niektóre bakterie produkują fosfolipazy, przez co 
niszczą fosfolipidy błon komórkowych i umożliwiają szerzenie się 
infekcji.

Wyróżniamy następujące fosfolipazy:

- fosfolipaza A1 i A2

 – odłączają kwasy tłuszczowe od fosfolipidów 

błonowych

- fosfolipaza A2

 zawarta w jadach węży, skorpionów i pszczół – atakuje 

glicerofosfolipidy krwinek czerwonych, co prowdzi do hemolizy, czyli 
rozpadu erytrocytów z uwolnieniem hemoglobiny do osocza 

- fosfolipaza C

 – rozkłada wiązanie estrowe między glicerolem a resztą 

fosforanową

- fosfolipaza D

 – odłącza składnik alkoholowy od kwasu fosfatydowego

GLICEROFOSFOLIPIDY

 

 

Ceramidy
Sfingomieliny

Sfingolipidy

Fosfolipidy

Glicerofosfolipidy

SFINGOLIPIDY

 

 

•

Sfingolipidy

 są fosfolipidami, które zawierają zamiast glicerolu 

aminoalkohol: 

sfingozynę

 lub 

dihydrosfingozynę

 (czyli nie są 

pochodnymi glicerolu).

•

Kwas tłuszczowy

 (palmitynowy, stearynowy, lignocerynowy, 

nerwonowy) wiąże się z grupą aminową sfingozyny lub 
dihydrosfingozyny wiązaniem amidowym, powstaje 

ceramid

.

SFINGOLIPIDY

sfingozyna

ceramid

 

 

• Ceramid może być prekursorem:
-

sfingomielin

 – jeżeli grupa –OH przy węglu C1 sfingozyny w 

ceramidzie zwiąże 

fosfocholinę

, powstanie 

sfingomielina

 (buduje 

osłonki mielinowe włókien nerwowych) 

SFINGOLIPIDY

fosfocholina

-kwas stearynowy – substancja szara mózgu
-kwas lignocerynowy i nerwonowy – otoczka

mielinowa

sfingomielina

 

 

-

cerebrozydów 

– jeśli grupa –OH przy węglu C1 

sfingozyny zwiąże wiązaniem O-glikozydowym cukier 
(glukozę lub galaktozę), powstanie 

cerebrozyd 

(

glikolipid

, składnik tkanki mózgowej)

Wyróżniamy:
galaktocerebrozydy
glukocerebrozydy

GLIKOSFINGOLIPIDY

 

 

LIPIDY

Proste

Złożone

Glikolipidy

Fosfolipidy

5
5

GLIKOLIPIDY

 

 

Glikosfingolipidy 

powstają poprzez dodanie do węgla C1 

sfingozyny w ceramidzie różnych 

podstawników 

cukrowych

 (mono- lub oligosacharydów).

Są cztery główne klasy glikosfingolipidów: 

-

Cerebrozydy

 – mają pojedynczą resztę cukru

-

Gangliozydy

 – mają kilka reszt cukrowych

-

Sulfatydy

-

Globozydy

.

GLIKOSFINGOLIPIDY

 

 

     

CERAMID

sfingomielina

sulfatydy

glukocerebro
zyd

SYNTEZA SFINGOLIPIDÓW

fosfatydylocholina

diacyloglicerol

   

galaktocerebrozy
d

UDP-Gal

UDP

PAPS

UDP-Glu

UDP

globozyd

dwa lub więcej
UDP-cukier

gangliozyd

CMP-NANA

CMP

 

 

•

Stanowią antygeny głównych grup krwi

•

Antygeny embrionalne specyficzne dla poszczególnych etapów 
rozwoju

•

Antygeny nowotworowe

Część cukrowa jest determinantą antygenową.

•

Stanowią komórkowe receptory powierzchniowe dla toksyny 
cholery, tężca, niektórych wirusów i bakterii

ROLA GLIKOSFINGOLIPIDÓW

 

 

Hormony regulujące gospodarkę lipidową:

• Insulina 

–  hamuje  uwalnianie  wolnych  kwasów 

tłuszczowych  z  tkanki  tłuszczowej,  czego  następstwem 
jest  zmniejszenie  stężenia  WKT  w  osoczu.  Wzmaga 

lipogenezę

,  syntezę  acylogliceroli  i  utlenianie  glukozy 

do CO

2

 w szlaku pentozofosforanowym 

• Glukagon,  adrenalina,  noradrenalina,  hormony 

tarczycy

  –  przyspieszają  uwalnianie  wolnych  kwasów 

tłuszczowych  z  tkanki  tłuszczowej  dzięki  temu,  że 
zwiększają  szybkość 

lipolizy

  zapasów  triacylogliceroli. 

Prowadzi to do zwiększenia stężenia WKT w osoczu.

REGULACJA GOSPODARKI LIPIDOWEJ

 

 

LIPIDY

Proste

Złożone

Związki 

tłuszczopodobn

e

Steroidy

 

Kwasy tłuszczowe

 

 

Steroidy

 zawierają wspólny wielopierścieniowy element 

strukturalny zwany 

steranem 

(cyklopentanoperhydrofenantrenem).

W strukturze steranu wyróżnić można 

cztery pierścienie 

homocykliczne

 – trzy z nich są sześcioczłonowe, jeden 

pięcioczłonowy.

Poszczególne pierścienie są oznaczone pierwszymi literami 

alfabetu łacińskiego: A, B, C i D. 

A

B

C

D

STEROIDY

Steroidy tworzą połączenia z kwasami
tłuszczowymi lub cukrami.

Mają charakter hydrofobowy.

Dzielimy je na:

•Sterole

•Kwasy żółciowe

•Hormony steroidowe

 

 

Stanowią obok fosfolipidów i glikolipidów trzecią główną 

grupę polarnych lipidów błonowych.

Sterole zawierają 

hydrofilową grupę polarną

 (OH) 

połączoną bezpośrednio z 

grupą hydrofobową

 

cząsteczki, co odróżnia je od fosfolipidów i glikolipidów.

Sterole nie są lipidami, to alkohole sterydowe, zawierające
 II-rzędową grupę alkoholową.

STEROLE

 

 

CHOLESTEROL

Cholesterol jest najważniejszym sterolem zwierzęcym.

Posiada szkielet węglowy w formie 

steranu

, 

węglowodorowy ogon

, 

grupę hydroksylową

 przy C3 i jedno 

podwójne wiązanie

 w pierścieniu 

B.

 

 

Obecność grupy –OH nadaje cholesterolowi charakter 

słabo 

hydrofilny

.

Cholesterol występuje jako 

wolny

 lub jako 

ester

 cholesterolu.

Większość cholesterolu występuje w postaci estrów z kwasami 

tłuszczowymi.

W osoczu 70% cholesterolu jest zestryfikowane długołańcuchowymi 

kwasami

tłuszczowymi. 

Estryfikacja powoduje utratę hydrofilności.

CHOLESTEROL

cholesterol
wolny

ester
cholesterolu

kwas
tłuszczowy

 

 

Źródłem cholesterolu obecnego w organizmie jest dieta oraz jego biosynteza.
•

Głównym miejscem syntezy cholesterolu jest 

wątroba

, może być 

syntetyzowany przez 

jelita, korę nadnerczy, jajniki, jądra, łożysko

. W 

wątrobie powstaje 10-20% endogennego cholesterolu, 10% w jelitach. 
Wszystkie komórki jądrzaste są zdolne do syntezy cholesterolu. 

•

Całkowita dzienna synteza cholesterolu – ok. 700mg/24 h.

•

Zaleca się spożycie 300 mg/dzień.

•

Proces syntezy cholesterolu zachodzi w 

cytosolu 

komórki oraz w 

siateczce śródplazmatycznej

.

•

Substratem do syntezy cholesterolu jest 

acetylo-CoA

 (wszystkie 27 

atomów węgla cholesterolu pochodzi z reszt acetylowych).

•

Nośnikiem równoważników redukujących niezbędnych w biosyntezie 
cholesterolu jest 

NADPH + H

+

.

•

Źródłem energii potrzebnej do syntezy cholesterolu jest hydroliza 
wysokoenergetycznych wiązań tioestrowych zawartych w acetylo-CoA 
oraz hydroliza ATP.

•

Enzymy syntezy znajdują się we frakcji mikrosomalnej i cytosolowej 
komórki

SYNTEZA  CHOLESTEROLU

 

 

Synteza  cholesterolu  zachodzi  w  trakcie  trzyetapowego 

procesu.

Pierwszy  etap  ma  miejsce  w  cytoplazmie,  dwa  ostatnie  w 

retikulum.

Dwie pierwsze reakcje w syntezie cholesterolu są analogiczne 

jak  w  procesie  ketogenezy  –  prowadzą  do  powstania 

β-

hydroksy-β-metyloglutarylo-CoA

  (w  skrócie 

HMG-

CoA

).  W  syntezie  cholesterolu  uczestniczą  jednak 

izoenzymy  cytosolowe,  a  w  syntezie  ciał  ketonowych  – 
izoenzymy mitochondrialne.

SYNTEZA  CHOLESTEROLU

 

 

SYNTEZA  CHOLESTEROLU

C

H

3

 –

 C

 –

 S

 –

 C

o

A

 

O

a

c

e

ty

lo

-

C

o

A

+

C

H

3

 –

 C

 –

 S

 –

 C

o

A

 

O

a

c

e

ty

lo

-

C

o

A

C

H

3

 

– 

C

 –

 C

H

2

 –

 C

 –

 S

 –

 C

o

A

 

O

a

c

e

to

a

c

e

ty

lo

-

C

o

A

O

C

o

A

-S

H

β

-

k

e

to

ti

o

la

za

-

O

O

C

 

–

 C

H

2

 

– 

C

 –

 C

H

2

 –

 C

 –

 S

 –

 

C

o

A

 

O

O

H

C

H

3

C

o

A

-S

H

s

y

n

ta

za

 β

-h

y

d

ro

k

s

y

-β

-

m

e

ty

lo

g

lu

ta

ry

lo

-C

o

A

 

(H

M

G

-C

o

A

)

C

H

3

 –

 C

 –

 S

 –

 C

o

A

O

a

c

e

ty

lo

-

C

o

A

H

2

O

β

-h

y

d

ro

k

s

y

-β

-

m

e

ty

lo

g

lu

ta

ry

lo

-

C

o

A

 (

H

M

G

-C

o

A

)

 

 

SYNTEZA  CHOLESTEROLU

-

O

O

C

 

–

 C

H

2

 

– 

C

 –

 C

H

2

 –

 C

 –

 S

 –

 

C

o

A

 

O

O

H

C

H

3

β

-h

y

d

ro

k

s

y

-β

-

m

e

ty

lo

g

lu

ta

ry

lo

-

C

o

A

 (

H

M

G

-C

o

A

)

m

e

w

a

lo

n

ia

n

-

O

O

C

 

–

 C

H

2

 

– 

C

 –

 C

H

2

 –

 C

H

2

 –

 O

H

 

 

O

H

C

H

3

C

o

A

-S

H

re

d

u

k

ta

za

 β

-h

y

d

ro

k

s

y

-

β

-m

e

ty

lo

g

lu

ta

ry

lo

-C

o

A

 

(H

M

G

-C

o

A

)

2

 

N

A

D

P

+

2

 N

A

D

P

H

 +

 2

 H

+

Reakcja katalizowana przez reduktazę HMG-CoA jest etapem ograniczającym 
szybkość
szlaku biosyntezy cholesterolu i miejscem działania większości skutecznych 
grup leków
obniżających poziom cholesterolu, będących 

inhibitorami reduktazy HMG-CoA

 

(

statyny

,

 np. mewastatyna, lowastatyna, prowastatyna, simwastatyna).

 

 

ETAP  I

  –  z  acetylo-CoA  powstaje 

HMG-CoA

  i 

mewalonian

.

ETAP  II

  –  z  mewalonianu  powstają  aktywne 

jednostki 

izoprenoidowe

.

ETAP  III

  –  sześć  jednostek  izoprenoidowych  tworzy 

skwalen

.

ETAP IV

 – skwalen jest przekształcany w 

lanosterol.

ETAP V

 – lanosterol jest przekształacany w 

cholesterol

.

SYNTEZA  CHOLESTEROLU

 

 

Synteza  cholesterolu  jest  kontrolowana  przez  regulację 

reduktazy HMG-CoA (regulację jej ilości i aktywności)

.

Enzym ten jest hamowany na zasadzie sprzężenia zwrotnego przez:

mewalonian 

– bezpośredni produkt reakcji;

cholesterol

 – główny końcowy produkt całego szlaku.

Insulina

  oraz 

hormony  tarczycy

 

indukują  aktywność

  reduktazy  HMG-

CoA.

Glukagon

 i 

glukokortykosteroidy hamują aktywność

 enzymu.

Regulacja  ma  za  zadanie  zwiększyć  syntezę  cholesterolu  w  warunkach 

niedoboru  a  zahamować  w  przypadku  nadmiaru.  Jeśli  regulacja  jest 
zaburzona, więcej cholesterolu znajduje się w osoczu, co przyspiesza 
rozwój zmian miażdżycowych.

Wzmożone  wydalanie  nadmiaru  cholesterolu  z  żółcią  sprzyja  rozwojowi 

kamicy dróg żółciowych. 

REGULACJA  SYNTEZY  CHOLESTEROLU

 

 

Miażdżyca tętnic:

Odkładanie się cholesterolu

 w postaci płytek (blaszek)

 miażdżycowych 

powoduje zwężenie tętnic

Zmniejszenie średnicy 

naczyń krwionośnych

 powoduje spadek

przepływu krwi

Atak serca, udar

oraz dysfunkcja nerek

CHOLESTEROL

Stężenie cholesterolu w surowicy krwi jest skorelowane z 
częstością
występowania miażdżycy tętnic i z chorobą niedokrwienną 
serca.

 

 

CHOLESTEROL

Cholesterol nie podlega degradacji w organizmie do CO

2

 i H

2

O, może być

jedynie wydalany w postaci niezmienionej. Nie rozpuszcza się w wodzie, więc
nie może być usuwany drogą nerkową. Część cholesterolu wydalana jest z
żółcią.
Cholesterol może być składnikiem kamieni żółciowych.

Średnica przedstawionego kamienia wynosi 5mm.

 

 

Jest transportowany do tkanek docelowych z osoczem w 

kompleksach lipoproteinowych (LDL i HDL) oraz z żółcią 
w kompleksach z solami kwasów żółciowych.

CHOLESTEROL

Na powierzchni 
wolny cholesterol

Wysoce hydrofobowy 
rdzeń LDL 
zestryfikowany 
cholesterol. 

Ester 

cholesterolu

Model budowy 

lipoproteiny 

 

 

•

Jest zasadniczym składnikiem błon komórkowych, regulującym ich 
płynność i elastyczność

•

Stanowi 25% lipidów błonowych w komórkach nerwowych oraz 
10-15% suchej masy mózgu

•

Jest podstawowym substratem w syntezie kwasów żółciowych, 
hormonów płciowych i hormonów kory nadnerczy oraz witaminy D

ROLA CHOLESTEROLU

błona komórkowa

komórka nerwowa

 

 

LDL – „zły cholesterol”

Są  to  lipoproteiny  o  niskiej  gęstości.  Powodują  podwyższenie  poziomu 

cholesterolu  we  krwi  przez  jego  transport  z  wątroby  do  tkanek  - 
dlatego  przyspieszają  rozwój  miażdżycy.  Podwyższony  poziom 
cholesterolu  LDL  zwiększa  ryzyko  chorób  serca,  gdyż  ta  forma 
cholesterolu osadza się na ścianach tętnic. 

Aby ograniczyć poziom tej frakcji należy ograniczyć spożycie nasyconych 

kwasów  tłuszczowych  i  izomerów  trans  (produkty  pochodzenia 
zwierzęcego  np.  mięso,  masło,  tłuste  mleko  oraz  margaryny 
utwardzane,  ciastka,  frytki,  chipsy),  zwiększyć  spożycie  żywności 
zawierającej  błonnik  rozpuszczalny,  utrzymywać  prawidłową  masę 
ciała.

HDL – „dobry cholesterol”

Są  to  lipoproteiny  o  wysokiej  gęstości.  Powodują  obniżenie  całkowitego 

poziomu  cholesterolu  we  krwi  przez  jego  transport  do  wątroby,  skąd 
jest wydalany - dlatego działają korzystnie, hamując rozwój miażdżycy 
naczyń.  HDL  zbiera  zbędny  cholesterol  i  przenosi  go  z  powrotem  do 
wątroby,  żeby  został  przetworzony  przez  organizm.  Może  również 
usuwać cholesterol zalegający w tętnicach czyli cofać miażdżycę.

 

 

Cholesterol jest prekursorem pięciu głównych klas hormonów 

steroidowych:

•

progestagenów 

(

progesteron

, ciałko żółte, łożysko) 

•

androgenów

 (

testosteron

, jądra)

•

estrogenów

 (

estron

, jajniki)

•

glukokortykoidów

 (

kortyzol

, kora nadnerczy)

•

mineralkortykoidów 

(

aldosteron

, kora nadnerczy)

HORMONY STEROIDOWE

 

 

HORMONY STEROIDOWE

Progesteron

 - jest pośrednim metabolitem w syntezie 

pozostałych hormonów steroidowych.

Powstaje przez utlenienie grupy 3-hydroksylowej do grupy 3-
ketonowej  i izomeryzacji podwójnego wiązania.

Przygotowuje macicę do implantacji jaja, podtrzymuje 
ciążę.

 

 

HORMONY STEROIDOWE

Testosteron

: 

odpowiada za cechy charakterystyczne dla 

osobników męskich, działa anabolicznie w mięśniach.

Androgeny powstają z progesteronu, z którego usuwane są atomy 

węgla C20 i C21.
Testosteron  tworzy się w wyniku redukcji grupy ketonowej do 

hydroksylowej przy C17.

 

 

HORMONY STEROIDOWE

Ooooooooooooo
o

Estrogeny

: - 

żeńskie hormony płciowe, wytwarzane w 

tkance tłuszczowej, skórze i wątrobie. Odpowiadają za 

rozwój drugorzędowych żeńskich cech płciowych.

Powstają w wyniku demetylacji androgenów.

 

 

HORMONY STEROIDOWE

Kortyzol

 – 

stymuluje glukoneogenezę i tworzenie 

glikogenu, zwiększa rozpad tłuszczów, hamuje reakcje 

immunologiczne, procesy alergiczne i zapalne.

Powstaje w wyniku hydroksylacji progesteronu przy węglach C17, 

C21 i C11. 

 

 

HORMONY STEROIDOWE

Aldosteron

 - 

zapobiega nadmiernej utracie wody z 

organizmu, przez co utrzymuje odpowiednie środowisko 

osmotyczne.

Powstaje z produktu pośredniego -  kortykosteronu przez utlenianie 

grupy metylowej C18.

 

 

SOLE KWASÓW ŻÓŁCIOWYCH

•

 Kwasy żółciowe u ssaków stanowią główną postać cholesterolu i są 

polarnymi jego pochodnymi.

•

 Kwasy żółciowe są także podstawową formą wydzielania tego 

sterolu oraz wspomagają trawienie lipidów w jelicie cienkim.

W wątrobie cholesterol jest przekształcany w zaktywowany związek 

Cholilo-CoA

, który reaguje z:

-grupą aminową glicyny – 

glikocholan

-grupą aminową tauryny – 

taurocholan

.

Glikocholan i taurocholan  - sole kwasów żółciowych

, po 

syntezie w wątrobie, zanim zostaną uwolnione do jelita cienkiego, są 
magazynowane i zagęszczane w pęcherzyku żółciowym.

ROLA SOLI KWASÓW ŻÓŁCIOWYCH:

Ze względu na polarne jak i niepolarne rejony, są skutecznymi 
detergentami,
działają emulgująco na tłuszcze, ułatwiają ich hydrolizę.
Są niezbędne do zachodzącego w jelicie wchłaniania witamin 
rozpuszczalnych w tłuszczach.

 

 

•

Witamina D powstaje z cholesterolu w ciągu reakcji, z 
których jedna wymaga UV.

•

Niedobór powoduje krzywicę u dzieci i osteomalację 
(zmiękczenie kości) u dorosłych, łamliwość kości, 
demineralizację kości.

•

Funkcja witaminy D jest ściśle związana z przemianami 
wapnia.

•

Najważniejsze źródła witaminy D: łosoś, sardynki, dorsz 
(tłuszcze wątrobowe ryb - tran), jaja, mleko, ser. 

WITAMINA D