1

Zintegrowane Systemy Zarządzania

Środowiskowego

Zarządzanie ekologiczne 4253-02

SGH, środa, 30 V 2007

Łukasz Maykowski 28724

Michał Mochoń 28765

Rafał Karolski 31480

2

Plan prezentacji

A. Systemy zarządzania środowiskowego

1. Definicja
2. Główne zasady formalnych Systemów Zarządzania Środowiskowego
3. Przesłanki dla przedsiębiorstw
4. Podział SZŚ
5. Korzyści wdrożenia SZŚ

B. ISO 14001 i EMAS

1. Rozwój standardowych SZŚ
2. ISO 14001
3. Różnice pomiędzy ISO 14001 i EMAS
4. EMAS w Polsce

Document number

3

A.

Systemy zarządzania środowiskowego

4

System zarządzania środowiskowego odpoiwada za

politykę środowiskową w ramach ogólnego systemu

zarządzania

System zarządzania środowiskowego - definicja

część ogólnego systemu

zarządzania, która obejmuje

:

 strukturę organizacyjną,

 planowanie,

 odpowiedzialność,

 zasady postępowania,

 procedury,

 procesy i
 środki

potrzebne do:

 opracowywania,

 wdrażania,

 realizowania,

 przeglądu i

 utrzymywania

polityki
środowiskowej

System zarządzania
środowiskowego to:

5

Rosnąca świadomość społeczeństwa i polityka

proekologiczna wymuszają na przedsiębiorstwach

działania proekologiczne

ograniczenia naturalne:

rosnąca świadomość występujących

ograniczeń przy stosowaniu tradycyjnych

przepisów ochrony środowiska

Kluczowe wyzwania środowiskowe przedsiębiorstw

rosnące

wymagani

a prawne

idea zrównoważonego rozwoju:

dostrzeganie wzajemnych powiązań pomiędzy
sprawami gospodarczymi, środowiskowymi i
społecznymi

konsumenci:

rosnąca świadomość
środowiskowa konsumentów
odzwierciedlająca się w ich
zmieniającym się postępowaniu
na rynku

globalizacja:

wzywanie do wprowadzenia

odpowiedzialności

przedsiębiorstw odgrywającą

coraz większą rolę społeczną

6

W zależności od certyfikowalności systemu, wyróżniamy

formalne i nieformalne systemy zarządzania

środowiskowego

Systemy nieformalne:

 niecertyfikowane

 oparte na własnej lub

zewnętrznej koncepcji
(np. Ecomapping lub
system gospodarki
odpadami)

 oparte na ogólnie

przyjętych
wymaganiach np.:

– ISO 14001

– EMAS

 certyfikowane na

zgodność z tymi
wymaganiami

Systemy formalne:

Rodzaje systemów zarządzania środowiskowego

7

Formalne systemy zarządzania środowiskowego

opierają się na trzech głównych zasadach

GŁÓWNE ZASADY

formalnych systemów zarządzania

środowiskowego

utrzymanie

zgodności z

wymagania

mi prawa w

zakresie

ochrony

środowiska

zapobieganie

zanieczyszcz

eniom

ciągłe

doskonalenie

Główne zasady formalnych SZŚ

8

Zgodność z wymaganiami prawnymi jest pierwszą

główną zasadą formalnych systemów zarządzania

środowiskowego

Zgodność z wymaganiami prawnymi

 zobowiązanie do utrzymywania

zgodności z wymaganiami
prawnymi stanowi minimum we
wszystkich formalnych SZŚ

 organizacja starająca się o

certyfikat ISO 14001 lub rejestrację
EMAS musi wykazać, że
zidentyfikowała wymagania
odnoszące się do jej działań,
wyrobów lub usług i postępuje
zgodnie z nimi

Główne zasady formalnych SZŚ

9

Zapobieganie zanieczyszczeniom polega na

eliminowaniu źródeł zanieczyszczeń, a nie tylko ich

usuwaniu

 usuwanie przyczyn problemów

środowiskowych w miejsce usuwania
skutków zaistniałych problemów

 w ramach SZŚ: stosowanie procesów,

praktyk, materiałów lub wyrobów,
umożliwiających eliminację,
ograniczenie bądź nadzorowanie
zanieczyszczeń:

 recykling

 zmiany w procesach

 efektywne wykorzystanie zasobów

 zastępowanie materiałów

Główne zasady formalnych SZŚ

Zapobieganie zanieczyszczeniom… generuje
oszczędności:

 oszczędność energii i zasobów (np. surowców, wody)

 poprawę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników poprzez ograniczenie kontaktu z

materiałami toksycznymi czy niebezpiecznymi,

 zmniejszenie kosztów kontroli zanieczyszczeń i gospodarki odpadami oraz ewentualnej

odpowiedzialności za zanieczyszczenie środowiska

1
0

Systemy zarządzania środowiskowego nie są

jednorazowymi działaniami, lecz nieustającym procesem

doskonałości

Ciągłe
doskonalenie

 podstawową zasadą formalnych SZŚ jest

ciągłe doskonalenie:

– systematyczne i powtarzalne działania

mające na celu poprawę efektów działań
na rzecz środowiska

 organizacja starająca się o certyfikat ISO 14001

lub rejestrację EMAS musi wykazać, że:

– ciągłe doskonalenie ma miejsce, a

– podjęte działania nie mają charakteru

jednorazowego

Główne zasady formalnych SZŚ

1
1

Szczegółowo określone Rozporządzeniu EMAS i normie

ISO 14001 poszczególne elementy SZŚ tworzą cykl

ciągłego doskonalenia

Polityka
Środowiskow
a

Planowani
e

Wdrażanie i
funkcjonowa
nie

Przegląd
kierownict
wa

Sprawdzanie
i działania
korygujące

- kierunki
działań

- wyraz woli i
zobowiązania
zarządu

1. aspekty
środowiskowe

2. wymaganie
prawne i inne

3. cele i
zadania

4. program
zarządzania
środowiskowe
go

1. struktura i
odpowiedzialno
ść
2. szkolenie,
świadomość,
kompetencje
3. komunikacja
4.
dokumentacja
5. nadzór nad
dokumentacją
6. sterowanie
operacyjne
7. gotowość na
wypadek awarii
i reakcja na nią

1.
monitorowanie
i pomiary

2.
niezgodności
oraz działania
korygujące i
zapobiegawcz
e

3. zapisy

4. audyt SZŚ

- przynajmniej
raz w roku
przegląd SZŚ,
aby zapewnić
jego stałą
przydatność;
- przegląd jest
dokumentowa
ny

Główne zasady formalnych SZŚ

1
2

Przedsiębiorstwo decydując się na wdrożenie SZŚ, ma

możliwość odniesienia wielowymiarowych korzyści



poprawa stanu środowiska otoczenia



poprawa relacji pomiędzy organizacją a
lokalną społecznością



zwiększone zaufanie klientów i
kontrahentów,



nowe możliwości rynkowe



oferowanie lepszych warunków dla
inwestorów

Korzyści zewnętrzne



zmniejszenie ilości wytwarzanych
zanieczyszczeń i odpadów oraz redukcja



kosztów ich utylizacji



wzrost produktywności poprzez
optymalizację zużycia energii, surowców,
materiałów

 poprawa warunków pracy w

wyniku zmniejszenia oddziaływań
środowiskowych

Korzyści wewnętrzne



poprawę renomy firmy



możliwość przedstawiania klientom
i stronom zainteresowanym, że
organizacja spełnia oczekiwania
środowiskowe



osiągnięcia korzyści w dziedzinie PR



możliwość konkurowania na rynkach, gdzie
stawiane są wysokie wymagania w
dziedzinie ochrony środowiska

Korzyści marketingowe

 łatwiejsze uzyskiwanie zezwoleń

na rożne rodzaje działalności

 dostęp do kredytów

inwestycyjnych z zakresu ochrony
środowiska



zmniejszenie ilości kontroli zewnętrznych



wyeliminowanie kar wynikających z
niespełnienia wymagań prawnych



zmniejszenie opłat za korzystanie ze
środowiska, składek ubezpieczeniowych

Korzyści urzędowo-
administracyjne

Korzyści z

wdrożenia SZŚ

Document number

1
3

B.

ISO 14001 i EMAS

1
4

Pierwszy System Zarządzania Środowiskowego powstał

przed 15 laty, w Polsce EMAS istnieje od wejścia do Unii

Europejskiej

Rozwój Systemów Zarządzania Środowiskowego

BS 7750

ISO

14001

EMAS

1

2

3

BS 7750

pierwszy SZŚ
opracowany został w
Wielkiej Brytanii (1992),
następnie zastąpiony
przez ISO 14001 w
Marcu 1997

ISO 14 001
z

ostał przyjęty w 1996,

skorygowany w 2004;
norma 14001 jest jedną
z serii ISO 14000,
standardów
“zarządzania
środowiskowego”

EMAS

przyjęty w 1993,
wdrożony od 1995,
zaktualizowany w 2001

1

2

3

1
5

• jedyna norma serii

zawierająca wymagania, na
zgodność z którymi można
uzyskać certyfikat

• pozostałe normy serii należy

traktować jako wytyczne

 ISO 14004

– wytyczne wdrażania SZŚ

 ISO 14010

 ISO 14011

 ISO 14012

 ISO 14015 – o

cena środowiskowa zakładów

 ISO 14031 –

ocena efektywności działań na rzecz środowiska

 ISO 14020+ - e

ko-etykiety i deklaracje produktowe

 ISO 14040+ -

ocena cyklu życia xxx

Norma ISO 14001 jako jedyna określa warunki na

zgodność z którymi można uzyskać certyfikat

ISO 14001

Pozostałe normy:

Rodzina ISO 14000

ISO 19011 – wytyczne dot.
prowadzenia audytów (SZJ i
SZŚ)

1
6

EMAS jest europejską inicjatywą, promującą aktywną,

ponadminimalną politykę prośrodowiskową

Eco-Management and Audit Scheme



Europejski System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) jest

– Rozporządzeniem Komisji Europejskiej: rozporządzenie EMAS

jest obowiązujące we wszystkich krajach członkowskich UE lecz
przystąpienie organizacji do EMAS jest dobrowolne

– systemem zarządzania środowiskowego: dobrowolnie mogą

uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje,
urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych
organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z
przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności
środowiskowej

Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS)

1
7

Różnice pomiędzy EMAS a ISO 14001

Różnice merytoryczne

Różnice formalne



EMAS zawiera dodatkowe
kryteria związane z:

 aktywnym

zaangażowaniem
pracowników,

 dostosowaniem

podejmowanych
działań do regulacji
prawnych i

 jawnością działań



EMAS - akt prawny
obowiązujący w Krajach
Członkowskich UE -
dobrowolne stosowanie
przez organizacje



ISO 14001 - Norma
Międzynarodowa -
dobrowolne stosowanie



Obecnie treści ISO 14001
są włączone do EMAS –
dla firm posiadających
ISO 14001, EMAS to
logiczny, mały krok w
przyszłośc

EMAS, dzięki zawarciu treści ISO 14001, nie stanowi dla

niego konkurencji, lecz jest jego rozwinięciem

1
8

Podobieństwa pomiędzy EMAS a ISO 14001

ISO 14001 „zawiera się” w systemie EMAS – realizuje

ten sam cel przedsiębiorstwa

 EMAS jest w pełni zgodny z ISO 14001

 identyczny cel przedsiębiorstw stosujących EMAS i ISO

14001:

– przedsiębiorstwa te są skłonne do podejmowania działań

wybiegających poza obowiązki wynikające z przepisów
prawa aby stale ograniczać negatywne oddziaływanie na
środowisko

 w EMAS uczestniczyć mogą wszystkie organizacje sektora

publicznego i prywatnego, które oddziaływują na
środowisko, z krajów Europejskiego Obszaru
Gospodarczego (European Economic Area= EU + EFTA
(Norwegia, Islandia, Lichtenstein – bez Szwajcarii

1

))

1) Szwajcaria odrzuciła w referendum ratyfikację porozumienia z Oporto

1
9

20 millionów przedsiębiorstw w Europie, w większości MŚP, w

dużym stopniu oddziaływuje na środowisko, a jego stan wciąż

się pogarsza

Stare źródła zanieczysczeń

Nowe źródła zanieczyszczeń

Rozproszone źróła zanieczyszczeń

Rozwój cywilizacyjny

Globalizacja i integracja Unii
Europejskiej

wymagają

skutecznych

działań

dla

poprawy

konkurencyjności

Działania

narzucone

przepisami

prawa

są

niewystarczające dla kontroli
i minimalizacji oddziaływania
przemysłu na środowisko



Wprawdzie niektóre źródła zanieczyszczeń
zostały wyeliminowane, ale



Pojawiły się nowe zanieczyszczenia, a wpływ
na zdrowie 30 000 chemikaliów nie jest znany



Nie zajęto się jeszcze w sposób właściwy
rozproszonymi źródłami zanieczyszczeń xxx



Wpływ rozwoju gospodarczego i
technologicznego

Dlaczego EMAS?

2
0

EMAS powstał w odpowiedzi na potrzebę dobrowolnego,

zaawansowanego instrumentu zarządzania

środowiskowego

Historia

Założenia

Cele

EMAS

1

2

3

Historia

 stworzenie dobrowolnego instrumentu

zarządzania środowiskowego będącego
alternatywą dla tradycyjnego systemu
prawnego nakazu i kontroli xxx

Cele

 Ocena, samo-zarządzanie oraz zmniejszenie

oddziaływania na środowisko prowadzonych
działań, świadczonych usług i wytwarzanych
produktów

 Informowanie w sposób wiarygodny o

działalności środowiskowej

1

Założenia

 Zachęcanie organizacji z UE do poprawy

działalności środowiskowej, w bardziej
elastyczny, odpowiednio dostosowany
sposób

 Stworzenie wzorcowego, dobrowolnego

instrumentu rynkowego (bardziej
wiarygodnego i solidnego)

2

3

EMAS – przyczyny powstania

2
1

Celem EMAS jest promowanie ciągłej poprawy

działalności środowiskowej organizacji

Utworzenie i wdrożenie systemu
zarządzania środowiskowego

Regularną, obiektywną i okresową
ocenę systemu zarządzania

Dostarczanie informacji na
tematdziałalności
środowiskowej i otwarty dialog
publiczny z zainteresowanymi
stronami

Czynny udział pracowników
organizacji, łącznie z ich
szkoleniem w celu umożliwienia
ich aktywnego udziału

Założenia EMAS

Założenia EMAS

2
2

Nie dla każdej firmy EMAS jest systemem idealnym

Informacja

Wykaz organizacji zarejestrowanych
w systemie EMAS jest piblicznie
dostępny, w przypadku ISO 14001
często konieczny jest bezpośredni
kontakt z posiadaczem certyfikatu

Jawność

EMAS wymaga publikowania
deklaracji środowiskowej – problem
dla firm chcących zachować wysoki
stopień poufności danych

Koszty

EMAS podnosi koszt wdrażania SZŚ,

ale może przekładać się na

zaliczenie organizacji do wyższej

kategorii wiarygodności

Marka

EMAS nie jest rozpoznawalne w

świece tak szeroko jak norma ISO 14

001 – utrudnienie dla

przedsiębiorstw globalnych

EMAS

EMAS – dodatkowe implikacje

2
3

Z powodu wysokich wymagań EMAS, wstępne materiały

przedsiębiorstw weryfikowane są przez dodatkowy

podmiot

Kroki proceduralne

1

2

3

4

5

Podmiot
Organizacja

Akredytowany
weryfikator

Wojewoda

EMAS - procedura uzyskania

Minister Środowiska

 przeprowadzenie

przeglądu
środowiskowego

 wdrożenie SZŚ
 opracowanie

deklaracji

 sprawdzenie

zgodności:

przeglądu

systemu

deklaracji

zgodność z
prawem

 opracowanie wniosku
 wniesienie opłaty

 sprawdzenie

zgodności z prawem
(kontakt z organem
kontrolnym)

 wpis do rejestru

krajowego

 przekazanie do

rejestru
wspólnotowego

 wpis do rejestru

wojewódzkiego

2
4

Logo EMAS jest znakiem firmowym systemu EMAS i

pełni potrójną funkcję

ZOBOWIĄZANIE

INFORMACJA

WIEDZA

Solidność i wiarygodność
informacji przekazanej przez
organizację, dotyczącej działalności
środowiskowej, produktów i usług

Informacja

Poszerza wiedzę o systemie
EMAS wśród opinii publicznej,
zainteresowanych podmiotów oraz
organizacji starających się poprawić
działalność środowiskową

Wiedza

Wskazuje na zobowiązanie
organizacji do ciągłej poprawy
działalności środowiskowej oraz na
odpowiednie zarządzanie
aspektami środowiskowymi we
własnej organizacji

Zobowiązani
e

Logo EMAS

2
5

Wraz ze wzrastającą powszechnością systemu rośnie

znaczenie zarówno firmy z wdrożonym SZŚ EMAS, jak i

samego systemu

1

2

3

4

Cel:

umożliwienie organizacjom
zarejestrowanym w systemie
lepszego przekazywania
informacji na rynku

Narzędzie:

Logo EMAS jest istotnym
narzędziem dla tych organizacji,
które chcą promować przyjazną
dla środowiska postawę i
działania

Marka:

Umożliwia skojarzenie

organizacji i jej produktów z

rozpoznawalnym symbolem

oraz marką wysokiej

wartości x

Możliwości:

Istnieje wiele sposobów wykorzystania

logo, dlatego Komisja Europejska

opracowała wytyczne w sprawie jego

używania

xxxx

Logo EMAS

2
6

Obecnie, po 3 latach od wejścia do UE, w Polsce jest 7

organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS,

Polskie organizacje w EMAS