XV. PREZYDENT

XV. PREZYDENT

RZECZYPOSPOLITEJ

RZECZYPOSPOLITEJ

POLSKIEJ

POLSKIEJ

Tradycje instytucji

Tradycje instytucji



Konstytucja Marcowa wprowadzała ten urząd w miejsce dzia

Konstytucja Marcowa wprowadzała ten urząd w miejsce dzia

łającego wcześniej Naczelnika Państwa. Funkcjonował on

łającego wcześniej Naczelnika Państwa. Funkcjonował on

zarówno w całym okresie Konstytucji marcowej, która w

zarówno w całym okresie Konstytucji marcowej, która w

sposób ograniczający określała jego rolę ustrojową, jak i na

sposób ograniczający określała jego rolę ustrojową, jak i na

gruncie Konstytucji kwietniowej z 1935 r. Konstytucja ta

gruncie Konstytucji kwietniowej z 1935 r. Konstytucja ta

stanowiła przy tym podstawę istnienia prezydenta na

stanowiła przy tym podstawę istnienia prezydenta na

uchodźstwie aż do 22 grudnia 1990 r., czyli do dnia objęcia

uchodźstwie aż do 22 grudnia 1990 r., czyli do dnia objęcia

urzędu przez Lecha Wałęsę

urzędu przez Lecha Wałęsę



W Polsce Ludowej instytucja ta została zniesiona dopiero

W Polsce Ludowej instytucja ta została zniesiona dopiero

przez Konstytucję z 1952 r. Wcześniej, w okresie KRN

przez Konstytucję z 1952 r. Wcześniej, w okresie KRN

posługiwano się konstrukcją prawną opartą na Konstytucji

posługiwano się konstrukcją prawną opartą na Konstytucji

marcowej, że w okresie, gdy urząd prezydenta jest

marcowej, że w okresie, gdy urząd prezydenta jest

opróżniony (za taki go w tych latach uważano, gdyż „władza

opróżniony (za taki go w tych latach uważano, gdyż „władza

ludowa" nie uznawała ani legalności Konstytucji z 1935 r., ani

ludowa" nie uznawała ani legalności Konstytucji z 1935 r., ani

władz na uchodźstwie), zastępuje go Marszałek Sejmu, a za

władz na uchodźstwie), zastępuje go Marszałek Sejmu, a za

jego odpowiednika uważano przewodniczącego KRN. W

jego odpowiednika uważano przewodniczącego KRN. W

okresie obowiązywania Małej Konstytucji z 1947 r. (a więc w

okresie obowiązywania Małej Konstytucji z 1947 r. (a więc w

łatach 1947-1952) funkcjonował urząd prezydenta, przy czym

łatach 1947-1952) funkcjonował urząd prezydenta, przy czym

stanowisko to łączono z mocy prawa z przewodniczeniem

stanowisko to łączono z mocy prawa z przewodniczeniem

ówczesnej Radzie Państwa

ówczesnej Radzie Państwa

Restytucja prezydentury

Restytucja prezydentury



w 1989 r. w wyniku obrad konferencji okrągłego

w 1989 r. w wyniku obrad konferencji okrągłego

stołu. Instytucja ta wyrastała wówczas z koncepcji

stołu. Instytucja ta wyrastała wówczas z koncepcji

silnej prezydentury, określanej niekiedy jako

silnej prezydentury, określanej niekiedy jako

prezydentura władcza1

prezydentura władcza1



W okresie prezydentury W. Jaruzelskiego zbliżał się

W okresie prezydentury W. Jaruzelskiego zbliżał się

on bardziej do modelu parlamentarno-

on bardziej do modelu parlamentarno-

gabinetowego, zaś w latach sprawowania urzędu

gabinetowego, zaś w latach sprawowania urzędu

przez L. Wałęsę oscylował w kierunku modelu

przez L. Wałęsę oscylował w kierunku modelu

prezydenckiego

prezydenckiego



Początkowo (w 1989 r.) prezydent był wybierany

Początkowo (w 1989 r.) prezydent był wybierany

przez Zgromadzenie Narodowe, w roku 1990 wpro

przez Zgromadzenie Narodowe, w roku 1990 wpro

wadzono powszechne i bezpośrednie wybory

wadzono powszechne i bezpośrednie wybory

prezydenckie

prezydenckie

Ustrojowa pozycja Prezydenta

Ustrojowa pozycja Prezydenta

RP w obowiązującej

RP w obowiązującej

Konstytucji

Konstytucji

-

Organ władzy wykonawczej

Organ władzy wykonawczej

-

Uprawnienia osobiste

Uprawnienia osobiste

(zadania swe

(zadania swe

realizuje prezydent w dużym stopniu

realizuje prezydent w dużym stopniu

samodzielnie, bowiem duża część jego

samodzielnie, bowiem duża część jego

uprawnień ma charakter prerogatyw,

uprawnień ma charakter prerogatyw,

czyli uprawnień osobi stych,

czyli uprawnień osobi stych,

podejmowanych dyskrecjonalnie, a więc

podejmowanych dyskrecjonalnie, a więc

bez kontrasygnaty premiera).

bez kontrasygnaty premiera).

- Najwyższy przedstawiciel RP

- Najwyższy przedstawiciel RP

Tryb wyboru prezydenta

Tryb wyboru prezydenta



Zasady wyboru Prezydenta RP określa Konstytucja i ustawa o

Zasady wyboru Prezydenta RP określa Konstytucja i ustawa o

wyborze Prezydenta z dnia 27 września 1990 r.

wyborze Prezydenta z dnia 27 września 1990 r.



Wybory zarządza Marszałek Sejmu Wybory oparte są na

Wybory zarządza Marszałek Sejmu Wybory oparte są na

zasadach powszechności, równości, bezpośredniości i tajności

zasadach powszechności, równości, bezpośredniości i tajności

głosowania.

głosowania.



Kandydatów rejestruje Państwowa Komisja Wyborcza, która

Kandydatów rejestruje Państwowa Komisja Wyborcza, która

też ogła sza ich listę.

też ogła sza ich listę.



Warunkiem wyboru i uzyskania stanowiska prezydenta jest

Warunkiem wyboru i uzyskania stanowiska prezydenta jest

otrzymanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów.

otrzymanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów.

Jeśli kandydat nie uzyska takiej większości, następnym

Jeśli kandydat nie uzyska takiej większości, następnym

etapem jest druga tura głosowania.

etapem jest druga tura głosowania.



Druga tura głosowania. W okresie tych 14 dni trwa kampania

Druga tura głosowania. W okresie tych 14 dni trwa kampania

wyborcza z udziałem dwóch kandydatów. Konstytucja zawiera

wyborcza z udziałem dwóch kandydatów. Konstytucja zawiera

także rozwiązanie, które może mieć za stosowanie w

także rozwiązanie, które może mieć za stosowanie w

przypadku, gdyby któryś z tych kandydatów wycofał zgodę na

przypadku, gdyby któryś z tych kandydatów wycofał zgodę na

kandydowanie, utracił prawa wyborcze lub zmarł. W takich

kandydowanie, utracił prawa wyborcze lub zmarł. W takich

sytuacjach, zgodnie z art. 127 ust. 5, w miejsce zwolnione

sytuacjach, zgodnie z art. 127 ust. 5, w miejsce zwolnione

wchodzi kandydat, który otrzy mał kolejno największą liczbę

wchodzi kandydat, który otrzy mał kolejno największą liczbę

głosów w pierwszym głosowaniu. Głosowanie w takim

głosów w pierwszym głosowaniu. Głosowanie w takim

przypadku odracza się o dalszych 14 dni, aby pozwolić

przypadku odracza się o dalszych 14 dni, aby pozwolić

nowemu kandydatowi na przeprowadzenie kampanii

nowemu kandydatowi na przeprowadzenie kampanii

wyborczej.

wyborczej.

Protesty wyborcze

Protesty wyborcze

Ponowne głosowanie przynosi już

Ponowne głosowanie przynosi już

rozstrzygnięcie i wybór zostaje dokonany. Jeśli

rozstrzygnięcie i wybór zostaje dokonany. Jeśli

w toku wyborów popełniono jakieś

w toku wyborów popełniono jakieś

nieprawidłowości, naruszenia przepisów

nieprawidłowości, naruszenia przepisów

ordynacji wyborczej itp., wyborcy mogą

ordynacji wyborczej itp., wyborcy mogą

składać protesty do Sądu Najwyższego.

składać protesty do Sądu Najwyższego.

Dopiero stwierdzenie przez Sąd Najwyższy

Dopiero stwierdzenie przez Sąd Najwyższy

ważności wyboru otwiera drogę prezydentowi-

ważności wyboru otwiera drogę prezydentowi-

elektowi do objęcia stanowiska. W przypadku

elektowi do objęcia stanowiska. W przypadku

unieważnienia, wybory trzeba przeprowadzać

unieważnienia, wybory trzeba przeprowadzać

od nowa, co zarządza Marszałek Sejmu.

od nowa, co zarządza Marszałek Sejmu.

Kadencja prezydenta.

Kadencja prezydenta.

Zastępstwo

Zastępstwo



Kadencja prezydenta

Kadencja prezydenta

trwa pięć lat, rozpoczyna

trwa pięć lat, rozpoczyna

się w dniu objęcia urzędu, co następuje po złożeniu

się w dniu objęcia urzędu, co następuje po złożeniu

przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego

przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego



gdy prezydent nie może pełnić urzędu, zastępuje

gdy prezydent nie może pełnić urzędu, zastępuje

go z mocy prawa Marszałek Sejmu, a gdyby ten nie

go z mocy prawa Marszałek Sejmu, a gdyby ten nie

mógł, wówczas Marszałek Senatu.

mógł, wówczas Marszałek Senatu.



Marszałek Sejmu wykonuje obowiązki głowy

Marszałek Sejmu wykonuje obowiązki głowy

państwa w razie:

państwa w razie:

1) śmierci prezydenta,

1) śmierci prezydenta,

2) zrzeczenia się urzędu,

2) zrzeczenia się urzędu,

3) stwierdzenia nieważności wyboru lub innych

3) stwierdzenia nieważności wyboru lub innych

przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej

4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej

niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu,

niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu,

5) złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

5) złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

Zasady odpowiedzialności

Zasady odpowiedzialności

prezydenta

prezydenta



Zgodnie z istotą systemu parlamentarno-

Zgodnie z istotą systemu parlamentarno-

gabinetowego prezydent nie ponosi

gabinetowego prezydent nie ponosi

odpowiedzialności politycznej, nie może być odwołany

odpowiedzialności politycznej, nie może być odwołany

ani przez wyborców, ani przez Zgromadzenie

ani przez wyborców, ani przez Zgromadzenie

Narodowe.

Narodowe.



Działania prezydenta w tym systemie rządów są

Działania prezydenta w tym systemie rządów są

uzależnione od współpracy z premierem, który jest

uzależnione od współpracy z premierem, który jest

uprawniony do kontrasygnaty aktów urzędowych

uprawniony do kontrasygnaty aktów urzędowych

prezydenta. Kontrasygnata jest to podpis premiera (w

prezydenta. Kontrasygnata jest to podpis premiera (w

niektórych systemach i premiera, i ministra

niektórych systemach i premiera, i ministra

właściwego, niekiedy premiera lub ministra) na akcie

właściwego, niekiedy premiera lub ministra) na akcie

urzędowym prezydenta, wymagany dla ważności tego

urzędowym prezydenta, wymagany dla ważności tego

aktu, przez którego podpisanie premier przyjmuje na

aktu, przez którego podpisanie premier przyjmuje na

siebie odpowiedzialność przed Sejmem za treść i

siebie odpowiedzialność przed Sejmem za treść i

skutki danego aktu urzędowego.

skutki danego aktu urzędowego.



Nie wszystkie akty urzędowe prezydenta wymagają

Nie wszystkie akty urzędowe prezydenta wymagają

kontrasygnaty

kontrasygnaty

Akty niewymagające

Akty niewymagające

kontrasygnaty

kontrasygnaty

1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,
2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,
4) inicjatywy ustawodawczej,
5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,
6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w

Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia

Narodowego,

9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,
10)

wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę

Kontroli,

11)

desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

12)

przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej

tymczasowego pełnienia obowiązków,

13)

wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed

Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,

14)

odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

15)

zwoływania Rady Gabinetowej,

Akty niewymagające

Akty niewymagające

kontrasygnaty c.d.

kontrasygnaty c.d.

16)

nadawania orderów i odznaczeń,

17)

powoływania sędziów,

18)

stosowania prawa łaski,

19)

nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na

zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

20)

powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

21)

powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,

22)

powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

23)

powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów

Naczelnego Sądu Administracyjnego,

24)

wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku

Polskiego,

25)

powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

26)

powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa

Narodowego,

27)

powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

28)

nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz

powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta

Rzeczypospolitej,

29)

wydawania zarządzeń,

30)

zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

konstytucyjna

konstytucyjna



Jest to odpowiedzialność o charakterze prawnym, którą

Jest to odpowiedzialność o charakterze prawnym, którą

prezydent ponosi za naruszenie Konstytucji lub ustaw (tzw.

prezydent ponosi za naruszenie Konstytucji lub ustaw (tzw.

delikt konstytucyjny). W świet le ustawy delikt konstytucyjny

delikt konstytucyjny). W świet le ustawy delikt konstytucyjny

obejmuje czyn (polegający na działaniu lub zaniechaniu)

obejmuje czyn (polegający na działaniu lub zaniechaniu)

związany z pełnionym urzędem, niestanowiący

związany z pełnionym urzędem, niestanowiący

przestępstwa, którym w ramach swych działań prezydent

przestępstwa, którym w ramach swych działań prezydent

naruszył konstytucję lub ustawę

naruszył konstytucję lub ustawę



Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji,

ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być

pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.



Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia

może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą

większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby

członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co

najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.



Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta

Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej

ulega zawieszeniu.



Marszałek Sejmu tymczasowo przejmuje obowiązki

Prezydenta

Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

Prezydenta

Prezydenta

Przed Trybunałem Stanu odpowiada

Przed Trybunałem Stanu odpowiada

prezydent także za popełnienie

prezydent także za popełnienie

przestępstwa, wówczas stosowane są

przestępstwa, wówczas stosowane są

kary przewidziane w kodeksie karnym.

kary przewidziane w kodeksie karnym.

Jest to jedyny sąd właściwy do

Jest to jedyny sąd właściwy do

rozpatrywania oskarżenia o

rozpatrywania oskarżenia o

przestępstwo po pełnione przez

przestępstwo po pełnione przez

prezydenta, gdyż sędziów trybunału nie

prezydenta, gdyż sędziów trybunału nie

mianuje prezydent (jak to się dzieje w

mianuje prezydent (jak to się dzieje w

przypadku sądów) lecz wybiera Sejm.

przypadku sądów) lecz wybiera Sejm.

Kompetencje prezydenta

Kompetencje prezydenta



Konstytucja daje podstawy, by wyróżnić

Konstytucja daje podstawy, by wyróżnić

następujące kompetencje, ukazujące

następujące kompetencje, ukazujące

główne kierunki działania prezydenta:

główne kierunki działania prezydenta:



a) jako głowy państwa,

a) jako głowy państwa,



b) w stosunku do Sejmu i Senatu,

b) w stosunku do Sejmu i Senatu,



c) wobec Rady Ministrów,

c) wobec Rady Ministrów,



d) wobec władzy sądowniczej,

d) wobec władzy sądowniczej,



e) inne kompetencje określone w

e) inne kompetencje określone w

Konstytucji lub w ustawach (jest ich

Konstytucji lub w ustawach (jest ich

około 100)

około 100)

Podstawowe „inne”

Podstawowe „inne”

kompetencje

kompetencje



prawo żądania przeprowadzenia referendum

prawo żądania przeprowadzenia referendum

ogólnokrajowego zatwierdzającego zmiany

ogólnokrajowego zatwierdzającego zmiany

wprowadzone do rozdziałów I, II i XII

wprowadzone do rozdziałów I, II i XII

Konstytucji.

Konstytucji.



podpisanie usta wy zmieniającej konstytucję i

podpisanie usta wy zmieniającej konstytucję i

zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw

zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej

Rzeczypospolitej Polskiej

.

.



Powołuje, obok Sejmu i Senatu, część członków

Powołuje, obok Sejmu i Senatu, część członków

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w liczbie

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w liczbie

dwóch, a także trzech członków Rady Polityki

dwóch, a także trzech członków Rady Polityki

Pieniężnej, organu, który powstał na gruncie

Pieniężnej, organu, który powstał na gruncie

nowej Konstytucji

nowej Konstytucji



prawo nadawania statutu Kancelarii Prezydenta

prawo nadawania statutu Kancelarii Prezydenta

Rzeczypospolitej, a także powoły wanie i odwoływanie

Rzeczypospolitej, a także powoły wanie i odwoływanie

szefa tejże Kancelarii.

szefa tejże Kancelarii.

Akty prawne prezydenta

Akty prawne prezydenta



Wcześniej wskazane

Wcześniej wskazane

wymagające lub

wymagające lub

niewymagające kontrasygnaty

niewymagające kontrasygnaty



rozporządzenia z mocą ustawy

rozporządzenia z mocą ustawy

(art. 234),

(art. 234),

wydawany tylko w sytuacjach wyjątkowych

wydawany tylko w sytuacjach wyjątkowych

stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać

stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać

się na posiedzenie

się na posiedzenie



rozporządzenia

rozporządzenia

wydawane na podstawie

wydawane na podstawie

szczegółowego upoważnienia zawartego w

szczegółowego upoważnienia zawartego w

ustawie i w celu jej wykonania.

ustawie i w celu jej wykonania.



zarządzenia

zarządzenia

- akty prawne o charakterze

- akty prawne o charakterze

wewnętrznym

wewnętrznym



postanowienia

postanowienia

, które prezydent wydaje w

, które prezydent wydaje w

zakresie realizacji swych kompetencji.

zakresie realizacji swych kompetencji.