Pojęcie i źródła

dydaktyki

Prof. zw. dr hab. Bronisław Siemieniecki

Zagadnienia

• 1. Pojęcie dydaktyka
• 2. Źródła dydaktyki
• 3. Pytania

Zagadnienie 1

Pojęcie dydaktyka

• Dydaktyka – z greckiego „didaktikos” czyli pouczający

a „didasko” – uczę.

• W Niemczech na początku XVII wieku przyjmowano

nazywać dydaktyką „sztukę nauczania” czyli jako

umiejętność praktyczna.

• Podobnie rozumiał dydaktykę Jan Amos Komeński

(1592-1670)

• Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) skonstruował

teoretyczne zręby dydaktyki czyniąc z niej teorię

nauczania. Podstawowe znaczenie przypisywała

czynnościom nauczyciela, polegającym głównie na

podaniu uczniom nowego materiału nauczania.

• Johan Dewey (1859-1952) skoncentrował się na

czynnościach uczniów. Dydaktyka określona została

jako teoria uczenia się czyli analiza czynności uczniów.

Pojęcie dydaktyka

• Johan Dewey (1859-1952) skoncentrował się na

czynnościach uczniów. Dydaktyka określona

została jako teoria uczenia się czyli analiza

czynności uczniów.

• Współcześnie określa się dydaktykę jako dział

pedagogiki, który zajmuje się wykrywaniem i

ustalaniem prawidłowości zachodzących w

procesie nauczania – uczenia się.

• Czesław Kupisiewicz – dydaktyka to system

poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez

dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości

nauczania – uczenia się oraz sposobów

przekształcania tych zjawisk przez człowieka.

Zagadnienie 1

Pojęcie dydaktyka

• Krzysztof Kruszewski - Dydaktyka ogólna jest

subdyscypliną pedagogiki reprezentującą
uczenie się jako główną czynność regulującą
stosunki uczącego się człowieka z otoczeniem
zorganizowanym celowo według planowanych
zmian, jakie mają zajść w uczącym się.

• Przedmiotem dydaktyki ogólnej jest:
• - natura i organizowanie czynności uczenia się,
• - natura i organizowanie otoczenia.

Zagadnienie 2

Źródła dydaktyki

• Filar I.
• Dydaktyka jako dział logiki lub

przedłużenie logiki – K. Twardowski

(1901), Kosiński (1924)

• Kazimierz Twardowski – logika jest nauką

pomocniczą dydaktyki, ale traktuje

dydaktykę jako sztukę nauczania uczniów

posługiwania się logiką

• J. Jakóbiec (1928) dydaktyka ma

przypominać podstawowe, z psychologii i

logiki wywiedzione prawidła.

Źródła dydaktyki

• Filar II. Psychologia

• Przenosi na grunt dydaktyki swoje ułomności,

którym starano się zaradzić:

• Pierwszym sposobem zaradczym było poszukiwanie

nadrzędnych syntez dydaktycznych, nadrzędnych

wobec wykorzystywanych teorii psychologicznych.

• Taki charakter miała koncepcja nauczania

problemowego (Cz. Kupisiewicz 1976, W. Okoń

1975) łącząca poglądy Deweya z elementami

poglądów Piageta z psychologią motywacji

• Drugi sposób to sięgnięcie do jednej tylko teorii

(czasem subteorii) psychologicznej np.: Aebli do

Piageta, Tałyzina do Galpierina. W ten sposób udało

się stworzyć jedynie oryginalne fragmenty

dydaktyki ogólnej.

Źródła dydaktyki

• Postęp w badaniach dydaktycznych

przez długi czas wyznaczał Pawłow.

• Do dziś nie dokonano systematycznej

rekonstrukcji zastosowania teorii,

pozostawiając wiele pojęć i ustaleń

tkwiących bezwładnie w teorii

dydaktyki, nadbudowując nad nim

wnioski sprzeczne, bo wyprowadzone

z innych teorii psychologicznych

Źródła dydaktyki

• Filar III. Analiza praktyki

nauczycielskiej

• Powtarzalność zaobserwowanych

zjawisk prowadzi do wyciągania
praktycznych wniosków. Pozwala
testować hipotezy, zadawano pytanie
„jaki jest efekt?”, zamiast „dlaczego?”

• Stosunkowo niedawno zainteresowano

się zmiennymi pośredniczącymi

Źródła dydaktyki

• Filar IV. Historyczno – porównawcza analiza

systemów i poglądów dydaktycznych

• W polskiej dydaktyce powstały co najmniej trzy dzieła:
• - Kazimierza Sośnickiego - Dydaktyka ogólna (1959)
• - Czesława Kupisiewicza – Paradygmaty i wizje reform

oświatowych (1985)

• - Wincentego Okonia – Wprowadzenie do dydaktyki

ogólnej (1987)

• Przykład: Studia nad treściami kształcenia oraz

koncepcja materializmu funkcjonalnego przebiegało od

krytycznej analizy systemów i poglądów do ich syntezy

Źródła dydaktyki

• Filar V. Budowa dyscypliny nauczania
• Struktura dydaktyki i jej

poszczególnych działów, logika siatki
pojęciowej, układy twierdzeń lepiej
dają się uzasadnić wymogami
dydaktyki jako dyscypliny nauczania
niż jako dyscypliny naukowej.

Pytania

• 1. Podaj różnice w rozumieniu

dydaktyki Jana Henryka Herbarta i
Johna Deweya?

• 2. Jaka jest współczesna definicja

dydaktyki?

• 3. Co jest przedmiotem dydaktyki

ogólnej?

• 4. Wymień źródła dydaktyki