Systema digestorium

Systema digestorium

Układ trawienny

• Stanowi większość trzew położonych w

jamie brzusznej

• Po ukończeniu rozwoju dzielimy go na:
1.Przewód pokarmowy, w którym

wyróżniamy: drogę pokarmową górną (jama

ustna, gardło, przełyk), drogę pokarmową

środkową (żołądek, jelito cienkie) i drogę

pokarmową dolną (jelito grube)

2.Gruczoły leżące na zewnątrz: ślinianki,

wątroba, trzustka

Otrzewna

• Błona surowicza, wyściełająca od wewnątrz

ściany jamy brzusznej i jamy miednicy

(otrzewna ścienna) oraz pokrywa leżące w

nich narządy (otrzewna trzewna)

• Pomiędzy obiema częściami-przestrzeń

zwana jamą otrzewnej

• Stosunki otrzewnowe: położenie

wewnatrzotrzewnowe (narząd całkowicie

objęty otrzewną) i zewnatrzotrzewnowe

(narząd częściowo pokryty otrzewną)

Otrzewna

• Pomiędzy otrzewną ścienną i trzewną lub

pomiędzy pokrytymi otrzewną

narządami występują fałdy błony

surowiczej, czyli krezki, sieci lub

więzadła

• Krezka łączy ścianę jamy brzusznej z

jelitem, więzadła ścianę jamy brzusznej z

narządem miąższowym lub narządy

pomiędzy sobą, a sieć powstaje poprzez

połączenie ze sobą wielu więzadeł

Jama ustna

• Początek przewodu pokarmowego

• Rozdzielona dwoma łukami zębodołowymi

na: przedsionek jamy ustnej i jamę ustną

właściwą

• Przedsionek ograniczony wargami ust i

policzkami oraz wyr.zębodołowymi i zębami

• W przedsionku ujście przewodu ślinianki

przyusznej

• Jama ustna właściwa:ścianę górną tworzy

podniebienie twarde i miękkie, a dno

przepona jamy ustnej

Język

• Części: trzon (wysuwalna część

zakończona końcem języka) i nasada
(niewysuwalna, zwrócona do gardła)

• Na trzonie pow.górna-grzbiet i pow.dolna
• Język składa się z : błony śluzowej

języka i mięśni języka

• Mięśnie języka dzielimy na wewnętrzne

(własne) i dochodzące z zewnątrz

Błona śluzowa języka

• Na powierzchni dolnej pośrodkowo tworzy

wędzidełko języka

• Brodawki: nitkowate, grzybowate, liściaste,

okolone

• Brodawki nitkowate zgrupowane najliczniej na

końcu, brzegach i na grzbiecie języka

• Brodawki grzybowate: większe, zgromadzone na

końcu i brzegach języka; na ich zewnętrznej

powierzchni kubki smakowe

• Brodawki liściaste: głównie na brzegach tylnej

części trzonu języka

• Brodawki okolone: liczba 6-14 rozmieszczone

wzdłuż bruzdy krańcowej języka; kubki smakowe

Podniebienie miękkie

• Przedłużenie podniebienia twardego
• Ruchoma przegroda między jamą

ustną a gardłem

• Po środku języczek, ograniczony

dwoma łukami:podniebienno-

językowym i podniebienno-gardłowym

• Mięśnie, np. dźwigacz podniebienia

miękkiego, m.napinacz podniebienia

miękkiego

Zęby

• Ułożone w dwa łuki zębowe:górny i dolny
• Uzębienie człowieka diphydontyczne-zęby

mleczne (20) oraz zęby stałe (32) oraz
heterodontyczne

• W uzębieniu mlecznym wyróżniamy:siekacze

(8), kły (4) oraz zęby trzonowe (8)

• W uzębieniu stałym w miejsce zębów

trzonowych wchodzą przedtrzonowe (8), a
zębów trzonowych jest 12 (ostatnie zwane
zębami mądrości)

Zęby

• Każdy ząb składa się z korony zęba (część

wystająca, pokryta szkliwem), szyjki zęba

(pokryta dziąsłem) i korzenia zęba (tkwi w

zębodole)

• Tkanka podstawowa zęba to zębina, pokryta na

szyjce i korzeniu kostniwem

• Na szczycie korzenia otwór szczytowy zęba

prowadzący do kanału korzenia

• W kanale naczynia krwionośne i nerwy

zmierzające do komory zęba wypełnionej

miazgą

• Korzenie: sikacze (1), kły(1), przedtrzonowce

(dolne 1, górne 2), trzonowce (górne 3, dolne 2)

Gardło

• Wspólny odcinek przewodu pokarmowego i oddechowego

• Cewa długości 13-14 cm sięgająca od podstawy czaszki do VI

kręgu szyjnego

• Podział:
-sklepienie,
-część nosową (oddzielona od jamy gardłowo-krtaniowej przez

podniebienie miękkie-unoszące się podczas połykania i

wydawania wysokich tonów; tu ujście trąbki słuchowej; nozdrza

tylne łączą jamę nosową z gardłem; migdałęk gardłowy),

- część ustną (łączy się z jamą ustną poprzez cieśń gardzieli)
- część krtaniową (łączy się z przedsionkiem krtani wejściem do

krtani)

• Jama gardła ma kształt maczugowaty, węższym końcem

zwrócona ku dołowi

• Warstwy: błona śluzowa, tkanka podśluzowa, błona mięśniowa,

błona zewnętrzna

Przełyk

• Przewód mięśniowo-błoniasty, o długości 23-25 cm,

łączący gardło z wpustem żołądka (C6-Th11)

• Składa się z części:szyjnej, piersiowej i brzusznej

(ostatnia leży poniżej rozworu przełykowego przepony)

• W części szyjnej i brzusznej w stanie spoczynku ściana

przednia i tylna przylegają do siebie, w części

piersiowej światło jest otwarte

• Cewa przełykowa zwężona w trzech miejscach: w

przejściu gardła w przełyk,na skrzyżowaniu przełyku z

lewym oskrzelem, ok.3 cm nad wpustem żołądka

• Błona śluzowa wysłana nabłonkiem, zawiera blaszkę

mięśniową i grudki chłonne

• Błona układa się w podłużne fałdy, dlatego na

zwłokach przekrój poprzeczny ma kształt gwiazdki

Żołądek

• Funkcje: okresowe magazynowanie, mieszanie i

rozdrabnianie pokarmu, przesuwanie treści

pokarmowej w małych porcjach do dalszych

odcinków przewodu pokarmowego,, wstępne

trawienie białek i lipidów, wchłanianie prostych

chemicznie substancji zawartych w spożywanym

pokarmie

• Kształt, wielkość i położenie zależne od stanu

wypełnienia i położenia ciała-pusty przedstawia

się jako odcinek jelita z bocznie umieszczonymi

krezkami, średnio wypełniony, w poziomej

pozycji ciała ma kształt syfonu

• Większa jego część leży w okolicy podżebrowej

lewej, a mniejsza w nadbrzuszu

Żołądek- budowa

zewnętrzna

• Wyróżniamy dwie ściany: przednią i tylną, które łączą się ze

sobą

• Miejsce połączenia przełyku z żołądkiem nosi nazwę części

wpustowej

• Po lewej stronie części wpustowej uwypukla się dno żołądka

• Część wpustowa i dno przedłużają się w trzon żołądka, z

którym tworzą część zstępującą (służy do mieszania treści

pokarmowej z sokiem żołądkowym)

• Część zstępująca zagina się ku górze i na prawo przechodzi

w część wstępującą (służy do opróżniania żołądka i nazywa

się częścią odźwiernikową)

• Część odźwiernikowa kończy się odźwiernikiem, który

uchodzi w górną część dwunastnicy

• Odźwiernik dzięki mięśniowi zwieraczowi odźwiernika jest

zamknięty i otwiera się tylko podczas przechodzenia papki

pokarmowej

Budowa ściany żołądka

• Przeciętna grubość wynosi 2-3mm

• Składa się z 4 błon: śluzowej, podśluzowej, mięśniowej i

surowiczej

• Błona śluzowa:wyściela wnętrze żołądka; wytwarza szereg

wyniosłości, wśród których wyróżniamy: fałdy żołądkowe, pola

żołądkowe (położone miedzy fałdami),a pomiędzy nimi ujścia

gruczołów błony śluzowej

• Wyróżniamy trzy rodzaje gruczołów: wpustowe (produkują śluz i

niewielką ilość kwasu solnego), właściwe (zawierają komórki

okładzinowe produkujące kwas solny i komórki główne

wytwarzające pepsynogen),odźwiernikowe (zawierają komórki G,

wytwarzające gastrynę)

• Błona podśluzowa: zawiera naczynia krwionośne, limfatyczne, a

także nerwy tworzące splot podśluzówkowy

• Błona mięśniowa: składa się z 3 warstw włókien mięśni gładkich:

podłużne (zewn.), okrężne (środk.), skośne (wewn.)

• Błona surowicza: otrzewna pokrywająca żołądek; żołądek posiada

dwie krezki jako jedyny odc.przewodu pokarmowego

Jelito cienkie

• Stanowi najdłuższą część przewodu pokarmowego,

ciągnącą się od żołądka do jelita grubego

• Początek i koniec zamknięte zastawkami: u góry zastawką

odźwiernika, u dołu zastawką okrężnicy

• Czynność: poddanie miazgi pokarmowej działaniu

enzymów, wchłanianie, przesuwanie dalej pozostałej

części

• Długość zmienna osobniczo w zależności od wieku i stanu

skurczu błony mięśniowej ( 2,5-11m); na zwłokach dłuższe

za sprawą ustania napięcia mięśniowego

• Światło zwęża się od żołądka ku zastawce okrężnicy

• Podział na:
-jelito bezkrezkowe-dwunastnica
-jelito cienkie krezkowe: jelito czcze,
jelito kręte

Dwunastnica

• Długość 25-30 cm, kształt zmienny, podkowiasty;

położona zewnatrzotrzewnowo

• Tu ujścia wydzielin wątroby i trzustki-trawienie

• Górny koniec łączy się z odźwiernikiem, dolny

przechodzi w jelito czcze

• Podział: część górna (najbardziej obszerna i

najkrótsza), część zstępująca, część pozioma (biegnie

poziomo z prawa na lewo), część wstępująca

• Błona śluzowa: fałdy okrężne (gęste, wysokie) i kosmki

jelitowe (niskie, szerokie, zazębione listki)

• Przewód żółciowy wspólny uchodzący brodawką w

przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy

• Obecność gruczołów dwunastniczych (ułożone w

tkance podśluzowej, wytwarzające enzymy trawienne)

Jelito czcze i jelito kręte

• Jelito czcze bez ostrej graniczy przechodzi w jelito

kręte; oba położone wewnatrzotrzewnowo (przez to

znaczna ruchomość pętli jelita)

• Jelito czcze 2/5 górnej części jelita ruchomego, kręte

3/5

• Jelito kręte węższe, słabsza błona mieśniowa, słabsze

unaczynienie-bardziej blada, fałdy okrężne rzadsze

• Pętle wypełniają przestrzeń ograniczoną od góry i z

obu boków okrężnicą wstępującą, zstępującą i

poprzeczną

• Ściana zbudowana z błony śluzowej, tkanki

podśluzowej, błony mięśniowej i surowiczej (otrzewna

trzewna)

• Błona mięśniowa posiada dwie warstwy: zewnętrzną

podłużną i wewnętrzną okrężną

Błona śluzowa i kosmki

jelitowe

• Krótkie, ułożone gęsto obok siebie
• Ich liczba wynosi ok. 5 mln
• Dzięki nim powierzchnia wewnętrzna wzrasta o 600%

(dzięki temu przy małej długości jelita przeprowadzane
efektywne trawienie)

• Wyniosłości błony śluzowej pokryte nabłonkiem

walcowatym

• Pomiędzy kosmkami ujścia gruczołów jelitowych
• Przyprawy korzenne, kawa, rzodkiew pobudzają ruch

kosmków

• Wydzielają śluz oraz pełnią rolę narządów

wchłaniających

Jelito grube

• Rozpoczyna się kątnicą w dole biodrowym

prawym, a kończy się odbytem

• Długość wynosi 120-140 cm,a szerokość

waha się od 5 do 8 cm

• Podział:jelito ślepe, okrężnica, odbytnica
• Czynność:resztki pokarmów ulegają tu gniciu;

obfite wydzielanie śluzu, dalsze wchłanianie
wody; zagęszczanie treści->formowanie kału

• Obfita flora bakteryjna, rozkładająca nie

wchłonięte i nie strawione resztki

Jelito ślepe (kątnica)

• Stanowi najszerszą część jelita grubego
• Leży wewnatrzotrzewnowo, w prawym dole

biodrowym

• Z przyśrodkowej ściany odchodzi wyrostek

robaczkowy, który jest narządem szczątkowym;
położony wewnątrzotrzewnowo, posiada krezkę

• Położenie wyrostka bardzo zmienne ze względu na

jego różną długość i stosunkowo dużą ruchomość ;
najbardziej stałe jest miejsce odejścia wyrostka od
kątnicy

• W górnej części lewej ściany znajduje się ujście jelita

krętego

Okrężnica

•

Budowa ściany kątnicy i okrężnicy ma wiele cech
wspólnych: błona śluzowa z licznymi gruczołami
wydzielającymi śluz; sploty naczyniowe i nerwowe w
tkance podśluzowej; taśmy uwypuklenia, fałdy;

•

Dzieli się na 4 odcinki:

-okrężnica wstępująca- leży wtórnie zewnątrzotrzewnowo,

przechodzi zgięciem prawym w okrężnicę poprzeczną

- okrężnica poprzeczna- leży wewnątrzotrzewnowo,

przechodzi zgięciem lewym w okrężnicę zstępującą

- okrężnica zstępująca- leży wtórnie zewnątrzotrzewnowo
- okrężnica esowata- przechodzi w odbytnicę; leży

wewnątrzotrzewnowo

Odbytnica

• Końcowy odcinek jelita grubego; w okolicy kroczowej kończy się

odbytem

• Brak uwypukleń, warstwa podłużna błony mięśniowej jest

jednolita

• Wyróżniamy dwie części: miedniczną i odbytową, które oddziela

mięsień dźwigacz odbytu

• Błona śluzowa (tworzy fałdy poprzeczne), błona podśluzowa,

błona mięśniowa (zbudowana z dwóch warstw)

• Oddawanie stolca odbywa się z pomocą tłoczni brzusznej. W

chwili gdy wielkie ruchy okrężnicy przesuwają kał w stronę
odbytnicy , napięcie błony mięśniowej wzrasta, co odczuwamy
jako parcie na stolec. Objawy te dochodzą do naszej świadomości
i są regulowane świadomie. Ośrodek kierujący znajduje się w
części krzyżowej rdzenia. Uszkodzenie tego ośrodka powoduje
mimowolne oddawanie kału.

Wątroba

• Największy gruczoł i największy narząd wewnętrzny

( masa stanowi 2% ciała u dorosłego i 5% u noworodka)

• Bierze udział w przemianie białek, węglowodanów i

tłuszczów, produkuje żółć, unieczynnia wiele substancji
chemicznych pochodzenia egzo- i endogennego

• Położenie: większa część leży w podżebrzu prawym, ok.

1/5 w podżebrzu lewym

• Narządy przylegające do wątroby powodują powstanie na

jej powierzchni wycisków:sercowego, okrężnicy, nerkowy
i nadnerczowy, dwunastniczy, przełykowy

• Otrzewna wątroby: wątroba położona

wewnątrzotrzewnowo; otrzewna ścienna wytwarza
więzadła

Budowa zewnętrzna

wątroby

• Kształt zależny od przylegających narządów
• Dwie powierzchnie: przeponowa i trzewna, oddzielone

brzegiem dolnym

• W części tylnej wątroba nie jest pokryta otrzewną, ale

przytwierdzona bezpośrednio do przepony

• Więzadło sierpowate wątroby dzieli powierzchnię

przeponową na dwa płaty-prawy i lewy

• Na powierzchni trzewnej dwa zagłębienia, pomiędzy

którymi wrota wątroby- tu wchodzą żyła wrotna i tętnica
wątrobowa właściwa, a wychodzi żółciowy przewód
wątrobowy wspólny

• Na powierzchni trzewnej widoczne cztery płaty wątroby:

czworoboczny, ogoniasty, prawy i lewy

Budowa wewnętrzna

• Wątroba otoczona torebką włóknistą, która wnika

w głąb miąższu, dzieląc go na zraziki w kształcie
graniastosłupów

• Komórki wątrobowe ograniczają swoimi ścianami

sieć włosowatych kanalików żółciowych, które
uchodzą do przestrzeni międzyzrazikowych

• Drogi żółciowe dzielimy na wewnątrzwątrobowe i

zewnątrzwątrobowe (przewody wątrobowe prawy
i lewy tworzące przewód wątrobowy wspólny
biegnący dalej jako przewód żółciowy wspólny-
uchodzący do dwunastnicy)

Pęcherzyk żółciowy

• Gromadzi i zagęszcza żółć, która jest

stale produkowana przez wątrobę

• Położony na powierzchni trzewnej

wątroby

• Wyróżniamy 3 części: dno, trzon i

szyjkę

• W przedłużeniu szyjki biegnie

przewód pęcherzykowy

Trzustka

• Gruczoł wytwarzający enzymy trawienne/ gruczoł

wydzielania wewnętrznego (insulina, glukagon)

• Położona zewnątrzotrzewnowo w tylnej ścianie jamy

brzusznej; większa część lezy w nadbrzuszu, pozostała w
okolicy podżebrowej lewej

• Wyróżniamy: głowę (część najgrubsza, objęta pętlą

dwunastnicy), trzon i ogon

• Budowa wewnętrzna: trzustka pokryta torebką

łącznotkankową, która wnika w głąb narządu; na miąższ
składa się: część zewnątrzwydzielnicza (stanowi główną
masę gruczołu, produkuje sok trzustkowy) i część
wewnątrzwydzielnicza (wytwarzająca hormony;
występuje pod postacią wysp trzustki)

Śledziona

• Zaliczana do narządów chłonnych; pełni funkcję zbiornika krwi,

bierze udział w produkcji limfocytów i przeciwciał oraz w
rozpadzie erytrocytów i płytek krwi, magazynuje czynnik VIII
krzepnięcia krwi

• Budowa zewnętrzna:kształt porównywalny do cząstki

pomarańczy; wyróżniamy dwie powierzchnie: przeponową
(boczną,wypukła, zwrócona do przepony) i trzewną
(przyśrodkowa, wklęsła)

• Budowa wewnętrzna: śledziona pokryta torebką włóknistą

wnikającą do miąższu, który składa się z miazgi białej
(utworzonej przez grudki chłonne) i miazgi czerwonej
(zawierającej liczne rozszerzone naczynia włosowate, nazywane
zatokami śledziony)

• Położenie: śledziona leży wewnątrzotrzewnowo w podżebrzu

lewym; łączy się z przeponą, żołądkiem i lewą nerką więzadłami