• Tym, co rzeczywiście stanowi o

tożsamości człowieka, bez względu na
to gdzie się urodził – jest jego kultura,
całościowe

ramy

komunikacyjne:

słowa, działanie, pozy, gesty, tony,
barwa głosu, wyraz twarzy, sposób
traktowania czasu i przestrzeni …..

E.T. Hall

• W XXI w. niebezpieczne dla pokoju

światowego są:

zachodnia arogancja, islamska

nietolerancja i chińskie ryzykanctwo.

Samuel Huntington

• Komunikacja

międzykulturowa

(termin wprowadzony przez Edwarda
T. Halla w 1950, który pracował nad
amerykańskim rządowym projektem
nad

przygotowywaniem

m.in.

korpusu dyplomatycznego do pracy
poza granicami USA);

• W l.60. uruchomiono w USA pierwsze

uniwersyteckie kursy z tej dziedziny
(do 1977 powstało ich 200).

Komunikacja

międzykulturowa

• Dziedzina badań zajmująca się analizą

procesów komunikacji między
przedstawicielami różnych kręgów
kulturowych za pomocą werbalnego i
niewerbalnego kanału komunikacyjnego,
przy użyciu różnych środków przekazu, w
tym środków przekazu masowego;

• To akt rozumienia i bycia rozumianym

przez audytorium o innej kulturze

Typy komunikacji

międzykulturowej

• 1.

komunikacja pomiędzykulturowa

(komunikacja między
przedstawicielami różnych kultur i
narodów);

• 2.

komunikacja poprzezkulturowa

,

komunikowanie między uczestnikami
różnych grup wewnątrz jednej kultury
narodowej (badanie jej wpływu na
integrację i dezintegrację społeczną);

• 3.

komunikacja międzynarodowa -

komunikowanie się różnych
uczestników kultur narodowych, także
komunikacja pomiędzy instytucjami
reprezentującymi różne kultury i
narody (pomiędzy rządami,
agendami, organizacjami
międzynarodowymi, działania mediów
i formy komunikatów medialnych
skierowanych do przedstawicieli
innych kultur);

• To wywieranie wpływu na organizacje,

społeczności i ludzi innych kultur ;

• 4.

komunikacja globalna

- badania

komunikatów przekazywanych z
innego kręgu kulturowego, analiza ich
wpływu na własną kulturę w
obszarze kultury, ideologii oraz
ekonomii, np. wpływ tzw. kultury
Zachodu czy kultury amerykańskiej
na różne obszary naszego globu;

• 5.

komunikacja wewnątrzkulturowa

-

komunikowanie się osób z tego
samego kręgu kulturowego, których
część systemu wartości różni się od
wartości kultury dominującej;

Idea narodu według S. Halla:

• Wspólnota doświadczeń heroicznej historii;
• Niezmienność tzw. charakterów

narodowych;

• Wspólnie wytworzone wzorce rytuałów i

symboli wyrażających kolektyw narodowy;

• Ustanowienie mitów i legend, lokujących

naród poza historią;

• Promowanie idei wspólnego pochodzenia

(nawet rasowej czystości);

• Przed Rewolucją Francuską „naród” oznaczał stan

uprzywilejowany

do

stanowienia

władzy

(szlachetnie urodzonych). Tzw. naród nowoczesny
obejmuje wszystkie stany – różne bywa jednak
jego pojmowanie. Dla przykładu Francuzi pojmują
naród politycznie – naród to państwo (związek
obywateli) dla Niemców pojmują naród etnicznie –
naród to wspólnota pochodzenia.

• Naród jest zjawiskiem europejskim, dla przykładu

w Azji mamy do czynienia ze złożonymi
strukturami etnicznymi: plemiona, klasy, kasty,
ludy itp. (np. w Indiach jest kilka tysięcy kast,
kilkaset grup językowych, dwie kategorie rasowe i
dwie

wspólnoty

wyznaniowe

dzielące

się

dodatkowo na różne odłamy).

• Podstawą tożsamości narodowej m.in. dla

Niemców, Włochów, Żydów, Polsków,
Czechów, Słowaków czy Basków jest
genealogia

i

jej

zakorzenienie

w

określonym języku i kulturze, a więc
pochodzenie(nastawienie na poszukiwanie
różnic i wskazywanie na różnice między
kulturami).

• Podstawą tożsamości narodowej m. in.

Francuzów,

Anglików,

Szwajcarów

i

Amerykanów

jest

państwo

jako

obywatelstwo (nastawienie na możliwą –
przynajmniej w założeniu - asymilację).

• Rola jednostek w stosunkach

międzynarodowych jest ostatnio
rozwijana w pojęciu

dyplomacji

obywatelskiej

(citizen

diplomacy) i zalicza się do
koncepcji dyplomacji publicznej.

• Dyplomacja publiczna

zajmuje się

wpływem, jaki postawy społeczne
wywierają

na

formowanie

i

realizację

polityki

zagranicznej;

formowanie

przez

rząd

opinii

publicznej

w

innych

krajach;

wzajemne

oddziaływanie

prywatnych

grup

interesów

w

jednym państwie na te w drugim;
relacjonowanie

wydarzeń

zagranicznych i ich wpływ na
politykę;

• Niechęć kulturowa

- etnocentryzm (własna grupa jako centrum

wszystkiego)

- uprzedzenia
- stereotypy
- dyskryminacja
- rasizm

Uprzedzenia

(co na nie wpływa)

- uogólniona niechęć do innej grupy
- pochodzenie i wygląd
- różnice kulturowe i obyczajowe
- cele społeczno-gospodarcze
- cechy osobowościowe

Dystans w komunikowaniu

międzykulturowym

• dystans wrogości (komunikacja oparta na

rywalizacji, stereotypach i pejoratywnym
myśleniu pomiędzy komunikującymi się
grupami);

• dystans unikania (ograniczenie

komunikacji tylko do obszaru własnej
grupy);

• dystans obojętności (umiarkowany

poziom etnocentryzmu i relatywizmu
kulturowego);

• dystans wrażliwości - oznacza

niski poziom etnocentryzmu i wysoki
poziom relatywizmu kulturowego;
uświadomiona wrażliwość na
istnienie innych kultur z całą ich
specyfiką i otwartość na relacje
pomiędzy nimi;

Komunikacja niewerbalna

• Kinezjetyka

- czyli mowa ciała, mimika,

gestykulacja, kontakt wzrokowy,

•

Parajęzyk

– cechy wokalne głosu (ton,

barwa, wysokość, natężenie,

• głośność, modulacja, tempo mówienia);

interferencje wokalne

• (oddziaływanie na siebie dwu lub więcej

cech głosu oraz dźwięki

• pozajęzykowe – uff, ach.. eee...

hmmm...),

Wygląd

– wygląd fizyczny, ubranie,

fryzura, makijaż, noszone dodatki;

Dotyk

– świadczy o stosunku

emocjonalnym i o granicach
tolerowanego kontaktu;

Zapach

- może przyciągać, odpychać

czy nawet odstraszać od
komunikacji;

•

Proksemika

– dystans

interpersonalny, relacje
przestrzenne,

•

Chronemika

– wykorzystuje czas jako

sygnał komunikacyjny,

•

Elementy otoczenia

– temperatura,

oświetlenie itp.

Wysoki kontekst

Daleki Wschód

kraje arabskie

kraje śródziemnomorskie

Kraje Czarnej Afryki

Ameryka Południowa

Europa Środkowo – Wschodnia

Australia

Ameryka Północna

Skandynawia

Niemcy

Niski kontekst

Kultury wysokiego kontekstu

odznaczają się:

• Treści kultury zapisane w zwyczajach

grupy;

• Wyraźne oddzielanie swoich od obcych;
• Większe oczekiwania wobec bliźnich;
• hierarchiczna odpowiedzialność;
• odpowiedzialność za swoich najbliższych;
• Występuje zjawisko „twarzy”,

zachowywanie reguł postępowania danej
społeczności;

• Utrata „twarzy” przez jednostkę jest

równocześnie kompromitacją grupy;

• Komunikowanie w dużej mierze

oparte na intuicji;

W kulturach niskiego kontekstu:

• Treści są wyrażane indywidualnie;
• Indywidualizm;
• Zdanie na siebie;
• Brak koncepcji „twarzy”;
• Komunikowanie oparte na jasnych

wypowiedziach słownych i prostych
gestach;

Komunikacja werbalna a …

Kultury niskokontekstowe

• Zorientowanie na jasny

przekaz

• Nie zwracanie

szczególnej uwagi na
elementy pozawerbalne i
okolicznościowe

• Wymagają źródła

informacji i ich
uszczegółowienia

Kultury wysokokontekstowe

• Mniejsze znaczenie

przekazu słownego,
koncentrowanie się na
sugerowanych przez
kontekst zasobach
informacji

• Znaczenie komunikacji

niewerbalnej: gestów,
mimiki i okoliczności

• Znaczący jest kontekst

sytuacyjny i obyczajowy

• Segmentowanie i

organizowanie
informacji

• Oczekują instrukcji od

osoby kompetentnej

• Znaczące są takie

elementy jak: kto
mówi, co mówi, w
jakim kontekście
wypowiada dane
słowa, co pozwala
wyciągać wnioski, co
do znaczenia przekazu;

• Korzystanie z

kontaktów i sieci
informacji

• Skłonność do dygresji

w trakcie
komunikowania;

Dystans wobec władzy

Duży dystans władzy

• Uznają władzę za składnik

życia społecznego;

• Każdemu przynależy jego

miejsce – uznanie
hierarchii;

• Zwierzchnicy uważają

podwładnych za różnych
od siebie;

• Strach przed

zwierzchnikiem (jego
niedostępność);

Mały dystans władzy

• Władza może być użyta

tam, gdzie ma do tego
prawo;

• Ludzie są sobie równi bez

względu na zajmowane
stanowiska;

• Pieniądze są uważane za

drogę do sukcesu i
wolności;

• Zwierzchnicy są tylko

starszymi kolegami;

• Brak zaufania między

pracownikami;

• Władza jest

podstawowym faktem
społecznym i ona
określa, co jest dobre, a
co złe;

• Konflikt między słabymi

a silnymi jest naturalny;

• Sprawujący władzę mają

prawo do przywilejów;

• Winę za popełnione

błędy ponoszą
podwładni;

• Inni stanowią zagrożenie

dla władzy i zasługują
na brak zaufania;

• Nierówność społeczna

winna maleć;

• Hierarchia oznacza

nierówność ról
ustanowioną dla
wygody postępowania;

• Użycie władzy musi

być oparte na prawie;

• Ludzie władzy powinni

być skromni;

• Za popełnione błędy

winny jest system;

• Większy poziom

zaufania wobec innych;

• Harmonia między

słabymi i silnymi;

Indywidualizm wobec kolektywizmu

Społeczeństwo
kolektywistyczne

• Znaczenie wspólnoty
• Lojalność wobec

wspólnoty

• Utrata „twarzy”
• Wina jednostki staje się

winą wspólnoty

• Wzajemna

odpowiedzialność

• Wysokie znaczenie

tradycji

Społeczeństwo
indywidualistyczne

• Znaczenie jednostki/jej

potrzeb

• Interes jednostki ma

pierwszeństwo nad
interesem grupy

• Odpowiedzialność za

siebie i z krąg
najbliższych

• Wina jednostki jest

tylko jej winą

Kolektywizm c. d.

• Inni są traktowani jako

członkowie swoich
grup

• Stosunki są ważniejsze

niż zadania

• Podporządkowanie

grupie

• Respekt
• harmonia

Indywidualizm c.d.

• Inni są potencjalnymi

partnerami

• Nastawienie na

realizację zadań

• Samorealizacja
• Uniwersalizm
• Nastawienie na

przyszłość

• Każdy ma prawo do

własnych opinii