Społeczne uwarunkowania

diagnozy



Żadna diagnoza nie odbywa się w pustce

społecznej.



Czynniki społeczne wpływające na diagnozę



- związane z badanym



- związane z diagnostą



- związane z formalno-prawnymi aspektami

diagnozy



- związane ze społecznym otoczeniem

badanego

FAZA WSTĘPNA



Informacje o kliencie:



- obiektywne



- subiektywne

Wstępne kontakty klient psycholog lub/i

uprzednie doświadczenia

Osobowość diagnosty:
- postawy
- przekonania
- wartości
- wiedza



Wstępne oczekiwania diagnosty:



- pozytywne



- negatywne



Przebudowa oczekiwań w kierunku zgodnym ze

wstępnymi oczekiwaniami diagnosty



lub



Zmiana oczekiwań, formowanie nowych

oczekiwań wbrew wstępnym oczekiwaniom
diagnosty

ZMIANY OCZEKIWAŃ

DIAGNOSTY



Na zmiany oczekiwań diagnosty mogą mieć

wpływ:



Informacje o kliencie: jednoznaczne versus

wieloznaczne



Charakter oczekiwań diagnosty: sztywne

versus elastyczne



Stopień niepotwierdzania oczekiwań: wysoki

versus niski

CZYNNIKI

POŚREDNICZĄCE



Wewnętrzne:



- poczucie kontroli nad zachowaniem klienta



- percepcja podobieństwa klienta do diagnosty



- atrybucja pozytywna i negatywny – podmiotu i

sytuacji



Zewnętrzne:



- paralingwistyczne cechy wypowiedzi diagnosty



- mimika i gesty diagnosty



- charakterystyka sytuacji diagnostycznej (instytucja i

pomieszczenie)

FAZA DIAGNOSTYCZNA



Pozytywne versus negatywne traktowanie

klienta przez diagnostę



- sprzężenie zwrotne



- wsparcie emocjonalne i społeczne



- skupienie uwagi



- stwarzanie warunków dla danego rodzaju

zachowania

CZYNNIKI POŚREDNICZĄCE

W FAZIE DIAGNOSTYCZNEJ



Wewnętrzne diagnosty



- system wartości i przekonań



- poziom inteligencji i wiedzy



- postrzeganie kontroli nad własnym

zachowaniem



- poczucie własnej wartości



- status motywacyjny



- lęk przed oceną

EFEKT KOŃCOWEJ

DIAGNOZY



Efekty Rosenthala (Robert Rosenthal, 1968):



Efekt Galatei



Efekt Golema

Czynnikiem pośredniczącym jest zachowanie
klienta

Wszystkie wymienione czynniki wzajemnie na

siebie oddziałują

Związane z osobą

badaną



1. Historia życia badanego:



- dotychczasowe kontakty z psychologami i

zawodami pokrewnymi;



- opinia o psychologach;



2. Ocena własnego stanu przez badanego

(tendencja do symulacji vesrus dysymulacji)



3. Przyczyna podjęcia kontaktu

diagnostycznego:



- dobrowolność kontaktu



- poufność kontaktu



- efekt kontaktu (forma informacji zwrotnej)



4. Cechy osobowości badanego:



- samoocena



- poziom lęku



- hierarchia wartości

Badanie jako interakcja



Nastawienie badanego, ale także diagnosty

może zmieniać się w trakcie badania w
zależności od przebiegu interakcji.



Zmiany mogą dotyczyć:



- poziomu lęku



- poczucia własnej wartości



- głębokości komunikacji

Diagnoza jako interakcja

społeczna



1. Wpływ procesów spostrzegania

społecznego



2. Wymiana sygnałów (nie do końca

świadoma)



3. Społeczne reguły konwersacji



4. Wspólna konstrukcja wiedzy (odkrywanie

znaczeń)

Co się dzieje w ramach tej

interakcji



Realizacja różnych celi kontaktu:



- potwierdzanie hipotez i przypuszczeń (obie

strony)



- odkrywanie intencji (obie strony)



- autoprezentacja (np. prezentowanie

symptomów – badany; kompetencje –
diagnosta)

Formalno-prawne aspekty

diagnozy



1. Dla kogo jest przeznaczona



2. W jakim celu



3. Na ile ważna i dobrowolna dla badanego



4. Ocena szans odwoławczych



Wszystkie te czynniki wpływają na

sposób autoprezentacji badanego i jego
poziom lęku

Badanie jako

konwersacja



Diagnoza psychologiczna jest w znacznym

stopniu oparta na komunikacji językowej.



Istotne jest więc:



- jak diagnosta zadaje pytania ?



- jak są one rozumiane przez badanego ?



- jak odpowiedzi ocenia i rozumie diagnosta ?

Zasady konwersacji

Grice’a



Zasada ilości informacji



- tylko konieczne, nie ukrywaj, ale i nie dodawaj,

nie manipuluj informacjami



Zasada jakości



- mów tylko to czego jesteś pewien



Zasada odpowiedniości



- mów na temat



Zasada sposobu



- unikaj wieloznaczności, mów jasno, bądź

zwięzły

Zasady Grice’a diagnosta



Z punktu widzenia diagnosty:



1. zasada ilości – konieczna, nie zajmuj czasu i

miejsca badanemu;



2. zasada jakości – względna; konstruując

opinię komunikujemy hipotezy o różnym
stopniu prawdopodobieństwa;



3. zasada odpowiedniości – konieczna, także

ze względu na kontrakt



4. zasada sposobu – konieczna, musimy

wiedzieć na jakie pytanie odpowiada badany

Zasady Grice’a badany



1. Zasada ilości



- badany najczęściej nie wie, jakie informacje są

konieczne, a jakie zbędne; ilość przekazywanych
informacji może być przesłanką diagnostyczną
(stosunek badanego do diagnozy)



2. Zasada jakości



- badany nie musi umieć dzielić informacji na

swój temat w ten sposób; pewność związana
jest z poziomem samowiedzy, ale tez
samooceny



3. Zasada odpowiedniości



- wymaga wiedzy co jest na temat, a co nie;

czasem bardzo trudne do oddzielenia przez
badanego, szczególnie przy zmianach
spostrzeganych jako globalne



4. Zasada sposobu



- sposób wypowiadania się jest przesłanka

diagnostyczną (również ekstrapolacyjną – czy
inni ludzie rozumieją czego od nich oczekuje
nasz badany)

Kontekst pytania

1. Kontekst czasowy
- odpowiedź może zależeć od określenia

perspektywy czasowej

2. Kontekst społeczny
- odpowiedź może zależeć o jaka grupę

społeczną pytamy

3. Kontekst diagnostyczny
- odpowiedź może zależeć od momentu

badania, aktualnego stanu badanego,

percepcji intencji pytającego

Zjawisko nieświadomej

akomodacji



Dostosowywanie się rozmówców do siebie:



(w przypadku diagnozy raczej badanego do

diagnosty)



- otwieranie się;



- sposób mówienia;



- język komunikacji



Psycholog musi ocenić, które z zachowań są

taką nieświadomą akomodacją

Zjawisko behawioralnego

potwierdzania



Osoba badana zachowuje się zgodnie z

oczekiwaniami diagnosty (w oparciu o
podświadomą wymianę sygnałów)



- oczekujesz, że jestem agresywny (taka była

wstępna diagnoza) – taki będę;



- zachowuje się zgodnie z powszechnie

przyjętym stereotypem

Społeczny efekt diagnozy



Dla badanego:



- zmiany w tożsamości



- nacisk społeczny



- samosprawdzająca się przepowiednia



Społeczny efekt diagnozy jest zależny od

stopnia jej jawności, ale zawsze istnieje

TYPY PSYCHOLOGÓW -

DIAGNOSTÓW



Alarmistyczny



Polipragmatyczny



Demonstrator



Nihilista



Nadmiernie zaangażowany



Zarozumiały

Każda z tych postaw może nieść

zagrożenie dla badanego