Rodzina jako grupa społeczna

RODZINA

W socjologii analizując rodzinę zwraca się uwagę, że

jest to:

1) zróżnicowana historycznie i kulturowo forma życia

zbiorowego występująca we wszystkich

społeczeństwach

2) rodzina to grupa społeczna pierwotna, tzn. zbiór

ludzi obejmujący co najmniej 3 osoby, wykazujące w

swoim współżyciu organizację społeczną i

dostarczający członków do innych grup.

3) małżeństwo bezdzietne jest rodziną niepełną

NORMY OKREŚLAJĄCE MAŁŻEŃSTWO REGULUJĄ:

* KTO Z KIM MOŻE ZAWRZEĆ ZWIĄZEK MAŁŻENSKI

/monogamia, poligamia, poliandraia, poligynia/

* U KOGO I GDZIE MAŁŻONKOWIE MIESZKAJĄ

/patrylokalne, matrylokalne, neolokalne, bilokalne/

•

KTÓRY Z MAŁŻONKÓW POSIADA PRESTIŻ I WŁADZĘ

/matriarchat, patriarchat, egalitaryzm/

TYPY MAŁŻEŃSTW



POLIGAMICZNE – MONOGAMICZNE



ENDOGAMICZNE – EGZOGAMICZNE



PATRYLINEARNE - MATRYLINEARNE –

BILATERALNE



PATRLOKALNE - MATRYLKOALNE -

AWULOKALNE – NEOLOKALNE

NORMY REGULUJĄCE POKREWIEŃSTO W

RODZINIE



JEŚLI NORMY TE OBEJMUJĄ TYLKO RELACJE

MIĘDZY MAŁŻONKAMI I MIĘDZY

RODZICAMI A DZIEĆMI TO TWORZĄ tzw.

MAŁĄ /NUKLEARNĄ/ RODZINĘ



JEŚLI ZAŚ OBEJMUJĄ RELACJE ZE WZGLĘDU

NA WIĘZY KRWI np. dzieci, rodzice,

dziadkowie, kuzyni itd. TO TWORZĄ tzw.

RODZINĘ DUŻĄ /POSZRZONĄ/

NORMY REGULUJĄCE

DZIEDZICZENIE W RODZINIE

KTO PO KIM W RODZINE DZIEDZICZY

MAJĄTEK

PRESTIŻ

WŁADZĘ

Definicja rodziny



jednoznaczne zdefiniowanie rodziny

jest sprawą trudną i budzącą wiele

kontrowersji



definicja r. uzależniona jest bowiem

od:

przyjętej teorii, np. strukturalnej,

funkcjonalnej, itd.

Definiując rodzinę należy mieć na

uwadze:

) kto wchodzi w skład rodziny,

jaka jest struktura r.

2) jakie rodzina pełni funkcje

3) jak r. jest powiązana z innymi

grupami

Ekskluzywne i inkluzywne

podejście do rodziny.



Zgodnie podejściem strukturalnym r. jest grupą społeczną

połączoną więzami małżeństwa i rodzicielstwa. Jest to

definicja wykluczająca (ekskluzywna). Zgodnie z tą definicją

heteroseksualna para, nie będąca małżeństwem, ze

wspólnymi dziećmi nie stanowi - r. ale rodzic z dzieckiem

uznawany jest już za rodzinę.



Funkcjonalne podejście traktuje r. jako instytucję społeczną

zaspokajającą potrzeby swoich członków, zgodnie z

normatywnymi oczekiwaniami. Abstrahowanie od

strukturalnej kompozycji grupy społecznej wypełniającej

funkcje na rzecz swoich dorosłych członków i dzieci

umożliwia sformułowanie inkluzywnej definicji r. zgodnie z

taką definicją rodzina to jakiekolwiek połączenie dwu lub

więcej osób, które są złączone więzami wynikającymi z

wzajemnej umowy lub z tytułu urodzenia lub adopcji.

POJĘCIE RODZINY



RODZINA - TO GRUPA SPOŁECZNA PIERWOTNA, CZYLI TAKA

KTÓRA SAMA SIĘ REPRODUKUJE I DOSTARCZA CZŁONKÓW

DO WSZYSTKICH INNYCH GRUP



RODZINA TO ZBIOROWOŚĆ LUDZI POWIĄZANYCH ZE SOBĄ

WIĘZIĄ MAŁŻEŃSTWA I RODZICIELSTWA



RODZINA - TO GRUPA SPOŁECZNA, W KTÓREJ WYSTĘPUJĄ

STOSUNKI MIĘDZY MAŁŻONKAMI I STOSUNKI MIĘDZY

RODZICAMI A DZIEĆMI



JEŚLI RODZINA NIE MA DZIECI TO JEST NIEPEŁNA



RODZINA TO GRUPA SPOŁECZNA POŁĄCZONA STOSUNKAMI

MAŁŻEŃSTWA I RODZICIELSTWA ORAZ PEŁNIĄCA

OKREŚLONE FUNKCJE.

RODZINA ZAPEWNIA

CZŁOWIEKOWI PRZETRWANIE BO

JEJ NORMY:



REGULUJĄ JEGO ZACHOWANIA W ZAKRESIE

SEKSU I MAŁŻEŃSTWA



ZAPEWNIAJĄ BIOLOGICZNE PRZETRWANIE



TWORZĄ STABILNY WZORZEC SOCJALIZACJI,

DZIĘKI KTÓREMU NABYWAMY UMIEJĘTNOŚCI

PEŁNIENIA RÓL W DOROSŁYM ŻYCIU



ZAPEWNIAJĄ ATMOSFERĘ SPOŁECZNEGO

WSPARCIA DZIECI I DOROSŁYCH



REGULUJĄ WPROWADZANIE MŁODZIEŻY NA

POZYCJE PRODUKCYJNE I REPRODUKCYJNE

TYPY RODZIN



MAŁA (NUKLEARNA) – DUŻA



MIEJSKA – WIEJSKA



CHŁOPSKA – ROBOTNICZA –

INTELIGENCKA- GÓRNICZA –

NAUCZYCIELSKA ITD.

CECHY RODZINY W SPOŁECZEŃSTWACH PIERWOTNYCH

I NAJBARDZIEJ ROZWINIĘTYCH CYWILIZACYJNIE



Dominuje rodzina nuklearna (ojciec, matka i

potomstwo)



Dziedziczenie bilateralne, żaden krewny nie ma

władzy nad małżonkami



Zasada neolokalna dająca prawo wyboru miejsca

zamieszkania



Zakaz kazirodztwa



Czasami endogamia określająca gdzie szukać

współmałżonka



Jasno określony podział pracy i egalitarny podział

władzy



Łatwość rozwiązywania małżeństwa

Zasadnicze funkcje rodziny:



funkcja seksualno-prokreacyjna,



socjalizacyjno-wychowawcza zapewniająca

ciągłość kultury



materialno-ekonomiczna



opiekuńczo-zabezpieczającą



legitymizująco-kontrolną



emocjonalno-ekspresyjna



rekreacyjno-towarzyska



stratyfikacyjna

Brak realizacji tych funkcji prowadzi do

kryzysu r.!

KRYZYS RODZINY



RODZINY NIEPEŁNE /19,4% ogółu rodzin/



MAŁŻEŃSTWA BEZDZIETNE /co piąte/



ROZWODY /26,8% nowo zawartych

małżeństw w

rok 2008/



LICZBA OSÓB WYBIERAJĄCYCH MODEL ŻYCIA „NA SINGLA”

/25 proc. dorosłych Polaków to panny i kawalerowie /



KONFLIKTY W RODZINIE, K. MAŁŻEŃSKIE



PRZEMOC W RODZINIE /

PRZEMOC W RODZINIE /jakiejkolwiek formy przemocy od członka rodziny

doświadczył więcej niż co trzeci Polak (36%).



PRZESTĘPSTWA NIEALIMENTOWANIA



KONKUBINAT /w konkubinacie żyje 200 tysięcy Polaków/



ZWIĄZKI HOMOSEKSUALNE

RODZINA W POLSCE



W Polsce

istnieje 6,1 mln

rodzin

, w których

wychowuje się 10,8 mln dzieci do lat 24



W Polsce w 2009 roku zawarto 256 tys. małżeństw



Na początku lat 80. na każde 1000 ludności przypadało średnio

9 nowych małżeństw w latach 90. byto ich już przeciętnie ok. 6.

W 2000 roku - 5,5



wśród nowo-zawartych związków ok. 85 proc. stanowią tzw.

małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami.



małżeństwa wyznaniowe, czyli związki zawarte w kościołach

albo związkach wyznaniowych i jednocześnie zarejestrowane w

urzędach stanu cywilnego, stanowią około 70 proc.

zawieranych małżeństw.

Rodzina w Polsce cd



w okresie ostatnich kilkunastu lat zwiększył się wiek nowożeńców. na

początku lat 90-tych ponad połowa mężczyzn zawierających małżeństwo nie

osiągała 25 lat, w 2008 r. – już tylko niespełna 25 proc. wśród kobiet udział

ten zmniejszył się z 73 proc. do 44 prc.



W latach 80. najczęściej w swoje pierwsze związki małżeńskie wstępowali

ludzie w wieku 20 - 24 lat. Od 1989 roku zawarcie małżeństwa odkładane jest

na lata późniejsze. Zawieramy nie tylko coraz mniej małżeństw ale i później.

Polki wychodzą za mąż, gdy skończą 25 lat (średnia na świecie to 29 lat).



Obecnie wiek, w którym najczęściej zawiera się małżeństwa i tworzy nowe

(gospodarstwa domowe oraz rodzi dzieci) to 25 – 29 lat,



Około 45 proc. małżeństw zawieranych jest po poczęciu dziecka.



Coraz większa jest skłonności do pozostawania w stanie kawalerskim i

panieńskim. W 1989 roku wśród osób poniżej 50 lat mieliśmy 15 proc.

kawalerów 10 proc. panien.



Niewykluczone, że jest to przejaw początku kryzysu instytucji małżeństwa.

RODZINA W POLSCE cd



Równocześnie w Polsce dominują małżeństwa zawierane przez rówieśników o

zbliżonym wykształceniu i pochodzeniu społecznym. W 1989 roku związki rówieśnicze

stanowiły 45,6 proc. ogółu, w 2000 roku już 49,1. Jeszcze bardziej przy zawieraniu

małżeństw zwracamy uwagę na wykształcenie. W 1989 roku małżonkowie o tym

samym poziomie wykształcenia stanowili 53,4 proc ogółu, w 2000 już 7l proc.



Badanie postaw dziewczyn dowodzi, że chociaż stawiają ciągle małżeństwo wśród

celów życiowych na pierwszym miejscu, to jednak coraz częściej akceptują życie na

kocią łapę. Młodzi mężczyźni za najważniejsze w życiu uznają wykształcenie, zawód i

karierę, dopiero potem małżeństwo. Dlatego też częściej akceptują luźne związki.



Co piąte dziecko w mieście i co dziesiąte na wsi radzi się poza małżeństwem, bo

Polacy coraz częściej, wolą żyć w wolnych związkach, nieformalne pary stanowią

niemal 20 proc.



Na pierwsze dziecko m. decydują się rok po ślubie. Kobiety rodzą coraz mniej dzieci.

15 lat temu statystyczna matka miała ich, dwoje (2,1,), teraz ma jedno (1,2).

Oznacza to, że społeczeństwo starzeje się a więcej ludzi umiera niż się rodzi. Za

wskaźnik zapewniający zastępowalność pokoleń uznaje się 2,1 - 2,15 dziecka na

jedną kobietę.



A zatem czy sytuacja jest krytyczna – wszystko jest w waszych rękach.

RODZINA W POLSCE cd.

W 2009 roku zanotowano w Polsce 72

tysiące rozwodów



Polacy najczęściej rozwodzą się po 5 —9 latach małżeństwa.

Kolejną grupę stanowią małżonkowie ze stażem 10 - 14 lat.

Ale systematycznie wzrasta liczba osób które rozchodzą się

po ponad dwudziestu latach pożycia.



Wśród przyczyn rozwiązania małżeństwa nadal dominują:

zdrada, niezgodność charakterów, alkoholizm. Ostatnio

doszły powody ekonomiczne: wzrost wymagań na rynku

pracy i rosnąca konkurencyjność tej sfery działalności

wobec aktywności na polu rodzinnym powodują stres, który

także rzutuje na trwałość związków.

Rodzina w ujęciu ekonomicznym to

gospodarstwo domowe



G.d. to zespół osób razem zamieszkujących i wspólnie utrzymujących

się,

w większości są to osoby połączone więzami biologicznymi i

stanowiące rodzinę, choć do g.d. zalicza się również osoby

niespokrewnione, ale wspólnie zamieszkujące i utrzymujące się;



W Polsce jest 13,337 mln g.d., w których 9,8 mln to gospodarstwa

rodzinne; przeciętna liczba osób w g. d. wynosi 2,8



osoby samotne (3,537 mln) ale samodzielnie utrzymujące się tworzą

g.d. jednoosobowe.



W ramach g.d. realizowane są ekonomiczne funkcje rodziny:

produkcyjna (wytwarzanie dóbr usług), aktywizacji zawodowej członków

(np. w rodzinnym warsztacie pracy) oraz konsumpcyjna (wydatkowanie

dochodów oraz spożycie dóbr i usług, zaspokajających potrzeby

członków g.d)

Badania gospodarstw domowych



Badania g.d. polegają na ustalaniu ich składu i struktury oraz

stosunku poszczególnych członków do głowy g.d.



Głowa g.d. to osoba dostarczająca jego członkom (wszystkich lub

większej części) środków utrzymania i rozporządzająca tymi

środkami. W badaniach określa się stosunek do głowy g.d. osób

wchodzących w jego skład (np. żona, syn, wychowanek)



Badanie budżetów g.d. jest podstawowym źródłem informacji o

warunkach bytu ludności, tj. poziomie i strukturze dochodu, którym

rozporządza, wydatków, spożycia oraz wyposażenia g.d. w

przedmioty trwałego użytkowania.



Badanie przeprowadza się w wylosowanych g.d. reprezentujących 6

grup społeczno-ekonomicznych ludności: pracowników, pracowników

użytkujących gospodarstwo rolne, rolników, pracujących na własny

rachunek emerytów i rencistów, utrzymujących się z niezarobkowych

źródeł utrzymania, innych niż renta czy emerytura.

Document Outline