Zasady prowadzenia
bezpiecznych robót remontowo -
budowlanych
Techniczne bezpieczeństwo pracy
Wśród wielu minerałów o pokroju włóknistym, mogących
stanowić niewątpliwe zagrożenie dla zdrowia, 6 z nich posiada
skłonność do tworzenia długich włókien, o elastyczności
umożliwiającej ich tkanie. Minerały te objęto ogólną nazwą
„ minerałów azbestowych”.
Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone są na liście czynników
rakotwórczych, stanowiącej załącznik nr 1 do Rozporządzenia
ministra zdrowia i opieki społecznej z 11.09.1996r „w sprawie
czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru
nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na
te czynniki. Dla uniknięcia groźby chorób, organizm nie
powinien być eksponowany na powietrze „znacznie”
zanieczyszczone tymi pyłami. Ekspozycja nieznaczna,
przypadkowa wydaje się nieunikniona, tak z uwagi na
rozpowszechnienie wyrobów azbestowych, do niedawna w
powszechnym będących użyciu, jak z powodu konsekwencji
tego rozpowszechnienia - stałej obecności zmiennych, na ogół
niewielkich poziomów pyłów azbestu, występujących w
powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny.
Jednym ze efektów zdrowotnych obserwowanych u osób
narażonych na „ znaczące” ekspozycje ( czyli takie, które
wywołują odpowiedź organizmu , lecz są niższe od
„zawodowych ” ekspozycji - czyli takich, które występowały w
przemyśle przy obróbce, przetwórstwie czy produkcji wyrobów
zawierających azbest ) jest coraz częściej rejestrowany wzrost
zachorowalności narażonych na międzybłoniaki - nowotworowe
zmiany opłucnowe. Pojawiają się one właśnie przy narażeniu na
wyżej opisane, pośrednie poziomy zanieczyszczeń powietrza -
określane też poziomami „parazawodowymi". Międzybłoniaki
rejestrowano np. wśród mieszkańców w gminy Szczucin, nie
zatrudnionych w fabrykach produkujących wyroby azbestowe, a
więc nie narażonych na ekspozycję „zawodową” , żyjących w
skażonym środowisku bytowania. (Okoliczna ludność
wykorzystywała od lat azbestowe odpady poprodukcyjne z
wytwórni wyrobów azbestowo-cementowych do celów
gospodarczych ). Poziomy zanieczyszczenia powietrza
azbestem, występujące na dawnych stanowiskach pracy,
podczas produkcji wyrobów budowlanych z azbestem,
kształtujące się na poziomie ok. 0,5 wł/cm3 ( czasem
kilkakrotnie przekraczające na niektórych stanowiskach pracy tę
wielkość ) skutkowały po latach pracy, powstaniem u części
narażonych pracowników wcześniej wymienionymi chorobami
zawodowymi.
Istotne znaczenie dla wielkości poziomów
zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestu, jakie
powstają podczas prac demontażowych, ma zasada
obniżania emisji pylenia wszędzie tam, gdzie jest to
możliwe i tak jak to możliwe: przez nawilżanie wyrobu
przed oraz w trakcie demontażu, zaniechanie w miarę
możności obróbki i destrukcji mechanicznej
demontowanego wyrobu, nie posługiwanie się
narzędziami napędzanymi elektrycznie ( jak piły,
wiertarki, wyzwalającymi znaczną emisję, ale
narzędziami ręcznymi - najlepiej wolnoobrotowych o
specjalnie wyprofilowanych ostrzach, zaopatrzonych
w odsysanie pyłu i przeznaczonych dla obróbki
wyrobów azbestowych ). Podczas prac wymagana jest
staranność i dokładność wszelkich czynności,
wykonywanie ich według z góry przygotowanego,
logicznego planu.
Kiedy i jak decydować się należy na prace
demontażowe wyrobów zawierających
azbest
Można wyrazić opinię, że większe zagrożenie
pyłami azbestu powoduje niepotrzebny i
nieumiejętny demontaż wyrobów z azbestem
niż właściwa eksploatacja tych wyrobów.
Powstaje zatem pytanie : kiedy można
eksploatować obiekt z wbudowanymi
wyrobami zawierającymi azbest - bez działań
„naprawczych", kiedy zaś należy podjąć
działania „naprawcze " i jakie są to działania.
Celem kwalifikacji wyrobów zawierających azbest
do dalszego użytkowania lub usunięcia oraz
określenia „stopnia pilności działań naprawczych",
właściciele obiektów posiadających obiekty z
wyrobami zawierającymi azbest wykonać powinni „
ocenę stanu i możliwości bezpiecznego
użytkowania wyrobów" według zał. nr 1 do
Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 14.08.1998 r
Dz. U. nr. 138 poz. 895. Podczas sporządzania
wspomnianej tu „oceny " lub wobec planowanych
remontów w budynku, w którym znajdują się
wbudowane wyroby zawierające azbest, należy
mieć świadomość jakie czynności albo wyroby i ich
szczególna konfiguracja w obiekcie, stwarzają
ryzyko uwolnienia do powietrza pyłów azbestu . Są
to np.:
Nieumyślne, nieświadome uszkadzanie
mechaniczne wspomnianych wyrobów
podczas adaptacji, remontów i
modernizacji (np. okablowanie,
usuwanie ścianek działowych itp),.
Usuwanie lub próby zabezpieczenia,
tych wyrobów zwłaszcza w sposób
niewłaściwy;
Niewłaściwa eksploatacja wyrobów, lub zmiana
sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich
drgania, tarcie, (szczególnie zagrożone
destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji
niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby
z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn,
wind, także niekorzystne dla budynku
sąsiedztwo dróg obciążonych ciężkim
transportem, transport szynowy, metro itp.
Poddanie wyrobów z azbestem silnym ruchom
powietrza, wywołanym pracą maszyn (np.
wentylatory, odkurzacze).
Uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów
zawierających azbest oraz starzenie się ich oraz
zły stan techniczny, w tym uszkodzenia
mechaniczne, spękania powierzchni,
wyszczerbienie krawędzi, korozja chemiczna,
biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują
zmiany (osłabienie) spoiwa wyrobów, co objawia
się np. obecnością wykwitów, złuszczeń
wyrobów, śladami drobnego pyłu na podłodze w
miejscu zastosowania wyrobów (z widocznymi
fragmentami uszkodzonych wyrobów a nawet
masywnych wiązek włókien azbestu).
Ogólnie przyjmuje się, że wyroby będące w dobrym
stanie „ technicznym" nie wykazujące objawów zużycia,
uszkodzenia, starzenia się, można eksploatować
„ bezpiecznie ", jeśli : - kompetentnie i rzetelnie
wykonana „ ocena wyrobów", nie przekroczyła 55
punktów; wyroby są prawidłowo eksploatowane
( zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zgodnie z
zaleceniami dotyczącymi użytkowania wyrobów
azbestowych), a ponadto są one pokryte powłoką
zabezpieczającą. W przeciwnych okolicznościach
polecane jest: podjęcie „prac naprawczych" -
rozumianych jako: zabezpieczenie wyrobów
odpowiednimi preparatami ( wgłębnie penetrującymi),
hermetyczna zabudowa wyrobów lub ich całkowite
usunięcie.
Wśród sposobów eliminacji zagrożeń , które
przewiduje się dla budynków z wyrobami
azbestowymi, wyróżnia się więc następujące
główne kierunki działań:
Całkowite usunięcie wyrobów. Jest to kosztowne, ale
radykalnie rozwiązanie problemu, wymaga
specjalistycznych narzędzi, stwarza nowe problemy
-wytworzenie „niebezpiecznych odpadów" oraz
powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w
otoczeniu, których minimalizacja wymaga
zaangażowania kosztownej techniki. „Usuwanie
wyrobów zawierających azbest" nie może być
„zasadą", wyborem stosowanym jako rozwiązanie
„ogólne" dla wszystkich sytuacji ( ze względów
ekonomicznych a także ograniczonych możliwości
gospodarowania i składowania odpadów). Polecane
byłoby zatem „rozłożenie " tego sposobu
postępowania w czasie.
Pomalowanie czyli impregnowanie wyrobów z
azbestem. Pomalowanie wyrobów odnosić się może
wyłącznie do wyrobów we względnie dobrej kondycji
technicznej. Polecane może być np. dla tych wyrobów
, które mogą przenieść dodatkowe zwiększenie
ciężaru, których powierzchnia jest czysta lub może
być odczyszczona i może przyjąć powłokę ochronną.
Metodą tą powinny być objęte wyroby azbestowo -
cementowe, będące w dobrym stanie „ technicznym"
w obiektach, które nie wymagają termo -
modernizacji. Opisywane postępowanie jest
rozwiązaniem tymczasowym, które na ogół nie
wymaga kosztownych technik , jednocześnie
„przesuwa" ono problem „azbestu" w czasie a nie
rozwiązuje go całkowicie, gdyż wyrób azbestowy
pozostaje w budynku, zobowiązując właściciela do
okresowych przeglądów („ocen") tego wyrobu
Na Zachodzie powszechnie stosuje się to rozwiązanie dla
przedłużenia żywotności zarówno wyrobów azbestowo
-cementowych będących w dobrej kondycji technicznej,
czekając na zużycie wyrobów, planowany, większy remont
jak też w obiektach przemysłowych azbestowych dla
konserwacji izolacji, wyrobów azbestowych „miękkich".
Współcześnie na Zachodzie przeważają trendy całkowitego
usuwania wyrobów z azbestem, gdyż są to wyroby będące
w użytkowaniu co najmniej 20 lat. W Polsce istnieje zakaz
impregnacji i pozostawienia wyrobów „miękkich" w
wnętrzach obiektów budowlanych do dalszej eksploatacji
jako rozwiązania docelowego. Co do pokryć dachowych z
„ eternitu”, najmłodsze wyroby montowano zgodnie z
prawem jeszcze na przełomie 1998/9 r. - jest więc nieco
inaczej niż na Zachodzie ( nie akcentując nadmiernie
różnicy wyposażenia wykonawców robót i przeznaczanych
na ten cel środków ).
Formalnie, impregnację wyrobów „ miękkich”
stosować jako rozwiązanie doraźnie, używając
preparatów „wgłębnie penetrujących", a
posiadających aprobatę techniczną ITB. Założyć
jednocześnie trzeba, że wyroby te, mimo
impregnacji, w określonej perspektywie czasowej
zostaną usunięte.
Stosowanie barier pyłowych ze ścianek działowych
oddzielających hermetycznie wyroby z azbestem
od otoczenia . Rozwiązanie to podobnie jak „b" jest
doraźnym zmniejszeniem zagrożeń, przesuwa ono
problem w czasie, umożliwiając eksploatację
obiektu bez kosztownych prac specjalistycznych
polegających na usuwaniu wyrobu. Ma ono
większe zastosowanie w obiektach przemysłowych
W Polsce na ogół nie jest ono popularne.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce
przepisami do zabezpieczeń
wyrobów budowlanych
zawierających azbest powinny być
stosowane środki impregnujące,
które uzyskały aprobatę techniczną
ITB
"Bezpieczeństwo pracy w
budownictwie"
Budownictwo, pomimo postępu
technologicznego i bardziej
rygorystycznych przepisów dotyczących
bezpieczeństwa pracy na placu budowy,
jest nadal jedną z najbardziej
niebezpiecznych sekcji gospodarki
narodowej. Według wstępnych danych w
roku 2004 wydarzyło się ponad 7000
wypadków na budowach, w tym 95
śmiertelnych i ponad 160 ciężkich (w roku
2003 wydarzyło się ponad 7300 wypadków,
w tym 87 śmiertelnych i 158 ciężkich).
Podobne dane odnotowano na terenie
województwa opolskiego. W latach 2002 –
2004 w budownictwie miało tu miejsce 947
wypadków przy pracy, w wyniku których
śmierć poniosły 4 osoby, a 18 osób doznało
ciężkich obrażeń ciała. Niestety rok 2005
okazał się wyjątkowo tragiczny, ponieważ
do 30 września tego roku w samym tylko
budownictwie odnotowaliśmy na terenie
naszego województwa aż 6 śmiertelnych
wypadków przy pracy. Wśród nich 3
wypadki spowodowane były upadkiem z
wysokości, 1 wypadek spowodowany
uderzeniem łyżką koparki, 1 uderzeniem
pierścienia zabezpieczającego koła
samochodu oraz 1 wypadek drogowy.
Według ustaleń inspektorów pracy,
głównymi przyczynami tych wypadków
były:
lekceważenie przez uczestników procesów
budowlanych zagrożeń w tym głównie przy
pracach prowadzonych na wysokości,
nieznajomość i nieprzestrzeganie przepisów
prawa w zakresie bezpieczeństwa pracy,
tolerowanie przez nadzór techniczny
niewłaściwych i niebezpiecznych zachowań
zwiększających ryzyko związane z
wykonywaną pracą.
Analiza okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy w
budownictwie oraz wyniki naszych
kontroli wskazują, że istotny wpływ
na zagrożenia i nieprawidłowości
występujące na budowach mają
zaniedbania w sferze działań
organizacyjnych i technicznych.
Najczęstsze przyczyny nieprawidłowości
występujących na placach budowy to:
niski poziom wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
wśród pracowników i pracodawców, o czym świadczy fakt, iż
blisko 45% poszkodowanych to pracownicy o krótkim stażu
pracy u danego pracodawcy. Odzwierciedla się to szczególnie
przy pracach na wysokości zaliczanych nie tylko w
budownictwie do najbardziej niebezpiecznych.
minimalizacja kosztów budowy przez oszczędzanie na
wydatkach, w tym na wycenę działań związanych z planem
BIOZ, które mogłyby zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa
oraz angażowanie pracowników o niskich kwalifikacjach,
nieprzeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego i
nieinformowanie o nim pracowników,
zbyt małe zainteresowanie personelu sprawującego
samodzielne funkcje techniczne na budowie (kierownik
budowy, kierownicy robót, inspektor nadzoru inwestorskiego)
problematyką z zakresu bhp.
Państwowa Inspekcja Pracy rozpoczęła
w roku 2004 kampanię informacyjno –
promocyjną „Bezpieczeństwo pracy w
budownictwie” i kontynuuje ją w roku
2005. Tego typu działania prowadzone
są również w 9 pozostałych nowych
krajach Unii Europejskiej. Patronuje im
SLIC – Komitet Wyższych Inspektorów
Pracy.
Celem kampanii „Bezpieczeństwo pracy w
budownictwie” jest zwiększenie
zainteresowania problematyką oceny ryzyka
zawodowego, promowanie działań związanych
z tworzeniem planów BIOZ, a także
eliminowaniem zagrożeń związanych
z upadkiem z wysokości, spadającymi z
wysokości narzędziami, niebezpiecznymi
maszynami i urządzeniami. Motywujemy
pracodawców oraz pracowników budownictwa
do postawy aktywnej i zaangażowanej w
kwestie bezpieczeństwa pracy.
Naszą kampanię adresujemy przede
wszystkim do pracodawców i osób
odpowiedzialnych za organizację pracy:
inwestorów, kierowników budów, majstrów.
Zapraszamy ich do wzięcia udziału w
programie prewencyjnym dla małych i
średnich firm budowlanych, który pozwoli
na dostosowanie ich zakładu pracy do
obowiązujących przepisów i uczynienia
pracy w ich firmach bezpieczniejszą.
Wyniki kontroli wskazują, że stwierdzane
naruszenia prawa w zakresie przepisów bhp
dotyczą najczęściej tych samych rodzajów
prac, co w latach ubiegłych. Wśród przyczyn
nieprawidłowości czołowe miejsce zajmuje
lekceważenie zagrożeń, połączone z brakiem
świadomości ich istnienia, nieznajomość i
nieprzestrzeganie przepisów prawa w zakresie
bezpieczeństwa pracy, tolerowanie przez
nadzór techniczny na budowie zachowań
zwiększających ryzyko związane z
wykonywaną pracą
Prowadzony przez PIP program
prewencyjny dla małych i średnich
firm budowlanych ma na celu
upowszechnianie wśród
pracodawców procedur
samokontrolnych, metod oceny
ryzyka zawodowego i identyfikacji
zagrożeń.
Częstotliwość przeprowadzania przeglądów
rusztowań budowlanych
Na co zwrócić uwagę podczas przeglądu
rusztowania budowlanego przed odbiorem
technicznym? Jak często należy
przeprowadzać przeglądy rusztowania w
trakcie eksploatacji?
Najważniejszym działaniem w budowie i
eksploatacji rusztowania budowlanego jest
jego odbiór techniczny. Po zakończeniu
montażu rusztowania wykonuje się jego
przegląd przy udziale zamawiającego i
przekazuje do eksploatacji.
Przegląd rusztowania przed
odbiorem polega na
sprawdzeniu:
stanu podłoża (zaświadczenie kierownika
budowy o przeprowadzeniu badań podłoża),
posadowienia rusztowania (przez oględziny
zewnętrzne),
siatki konstrukcyjnej (przez porównanie
wymiarów zmontowanych rusztowań z
uwzględnieniem dopuszczalnych odchyleń),
stężeń (przez oględziny zewnętrzne),
zakotwień (przez próby wyrywania kotwi
zgodnie z instrukcją montażu lub projektem
technicznym rusztowania),
pomostów roboczych i zabezpieczających
(przez oględziny zewnętrzne),
komunikacji (przez oględziny zewnętrzne),
nośności wysięgników transportowych pod
obciążeniem do 1,5 kN,
urządzeń piorunochronnych (przez pomiar
oporności),
uziemienia rusztowania z elementów
metalowych,
usytuowania względem linii energetycznych
(przez oględziny zewnętrzne i pomiar odległości),
zabezpieczeń rusztowania (przez oględziny
zewnętrzne).
Uwaga
Rusztowanie nie może być
eksploatowane przed dokonaniem
odbioru!
Przeglądy rusztowania podczas
użytkowania
W trakcie eksploatacji rusztowanie
podlega następującym
przeglądom:
Codziennym - powinny być dokonywane przez
użytkowników rusztowania, czyli pracowników
pracujących na rusztowaniu. Przegląd codzienny
polega na sprawdzeniu, czy:
rusztowanie nie doznało uszkodzeń lub odkształceń,
rusztowanie jest prawidłowo zakotwione,
przewody elektryczne są dobrze izolowane i nie stykają
się z konstrukcją rusztowania,
stan powierzchni pomostów roboczych i
komunikacyjnych jest właściwy (czystość, a w
warunkach zimowych - zabezpieczenie
przeciwpoślizgowe),
nie zaszły zjawiska mające ujemny wpływ na
bezpieczeństwo stabilności podłoża po obfitych
opadach deszczu).
Dekadowym - powinny być
wykonywane co 10 dni przez
konserwatora rusztowań lub
pracownika inżynieryjno-technicznego
(np. majstra, kierownika budowy). Celem
przeglądu dekadowego jest sprawdzenie,
czy w całej konstrukcji rusztowania nie
ma zmian, które mogą spowodować
katastrofę budowlaną lub stworzyć
niebezpieczne warunki eksploatacji
rusztowania.
Doraźnym - powinny być one
wykonywane zawsze po dłuższej niż 2
tygodnie przerwie w eksploatacji
rusztowania i po każdej burzy o sile
wiatru powyżej 6° w skali Beauforta (12
m/s), silnym wietrze oraz opadach
atmosferycznych. Przegląd doraźny
powinien być dokonywany komisyjnie z
udziałem majstra, brygadzisty i
inspektora nadzoru budowlanego. Może
być on zarządzony w każdym terminie
przez organ nadzoru budowlanego.
.
Za wykonywanie przeglądów
odpowiedzialny jest kierownik
budowy lub uprawniona przez
niego osoba. Wyniki przeglądów
dekadowych i doraźnych powinny
być zapisane w dzienniku budowy
przez osoby je dokonujące.