SPLOT SZYJNY

Splot szyjny (plexus cervicalis)

jest to splot nerwowy powstały

przez wymieszanie gałęzi

przednich nn. rdzeniowych C1 -

C4 jednej strony rdzenia

kręgowego. Leży do przodu i

bocznie od wyrostków

poprzecznych kręgów

szyjnych. Wychodzą z niego

nerwy skórne (czuciowe) i

mięśniowe (ruchowe).

• Nerwy skórne ukazują się na

tylnym brzegu mięśnia mostkowo-
obojczykowo-sutkowego w połowie
jego długości - w tzw. punkcie
nerwowym Erba. Są to n. potyliczny
mniejszy, n. uszny wielki, n.
poprzeczny szyi oraz nn.
nadobojczykowe. Unerwiają one
skórę przednio-bocznej powierzchni
szyi a także skórę okolicy potylicznej,
skroniowej i kąta żuchwy oraz skórę
klatki piersiowej do poziomu III żebra.

• Nerwy skórne ukazują się na

tylnym brzegu mięśnia mostkowo-
obojczykowo-sutkowego w połowie
jego długości - w tzw. punkcie
nerwowym Erba. Są to n. potyliczny
mniejszy, n. uszny wielki, n.
poprzeczny szyi oraz nn.
nadobojczykowe. Unerwiają one
skórę przednio-bocznej powierzchni
szyi a także skórę okolicy potylicznej,
skroniowej i kąta żuchwy oraz skórę
klatki piersiowej do poziomu III żebra.

• Nerwy mięśniowe dzielimy na krótkie,

unerwiające mięśnie szyi oraz długie wśród

których największy jest n. przeponowy.

Nerw przeponowy jest najdłuższym i

największym nerwem splotu szyjnego.

Odchodzi od gałęzi przednich nerwów

rdzeniowych C3, C4 i C5, przy czym

większość włókien pochodzi od n. C4.

Prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i

współczulne. Unerwia przeponę a ponadto

częściowo opłucną, osierdzie i otrzewną.

Porażenie nerwu przeponowego po jednej

stronie przejawia się niekiedy lekką

dusznością, natomiast obustronne porażenie

nn. przeponowych uniemożliwia głębokie

oddychanie.

• Nerwy mięśniowe dzielimy na krótkie,

unerwiające mięśnie szyi oraz długie wśród

których największy jest n. przeponowy.

Nerw przeponowy jest najdłuższym i

największym nerwem splotu szyjnego.

Odchodzi od gałęzi przednich nerwów

rdzeniowych C3, C4 i C5, przy czym

większość włókien pochodzi od n. C4.

Prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i

współczulne. Unerwia przeponę a ponadto

częściowo opłucną, osierdzie i otrzewną.

Porażenie nerwu przeponowego po jednej

stronie przejawia się niekiedy lekką

dusznością, natomiast obustronne

porażenie nn. przeponowych uniemożliwia

głębokie oddychanie.

  część nadobojczykowa splotu ramiennego

(pars supraclavicularis plexus bachialis)

• - leży w szczelinie tylnej mięśni pochyłych oraz w

trójkącie bocznym szyi (tj. trójkącie łopoatkowo-

czworobocznym i łopatkowo-obojczykowym)

• - występuje ona w postaci pni; górnego,

środkowegoi dolnego;

• pień górny jest utworzony przez gałęzie przednie

nn. rdzeniowych C5 i C6

• pień środkowy jest utworzony przez gałąź przednią

n. rdzeniowego C7

• pień dolny jest utworzony przez gałęzie przednie

nn. rdzeniowych C8 i Th1

• - każdy z pni dzieli się na część przednią i tylną,

które następnie łączą się w pęczki splotu

ramiennego

 część podobojczykowa splotu

ramiennego (pars infraclavicularis plexus
bachialis)

• - leży w dole pachowym
• - występuje ona w postaci pęczków; tylnego,

bocznego i przyśrodkowego. Nazwy pęczków
wynikają z ich położenia względem t.
pachowej.

• części tylne wszystkich pni tworzą pęczek

tylny (fasciculus posterior)

• z części rzedniej pnia górnego i środkowego

powstaje pęczek boczny (fasciculus lateralis)

• część przednia pnia dolnego tworzy pęczek

przyśrodkowy (fasciculus medialis)

• Uszkodzenie (porażenie) splotu

ramiennego:

• I. Porażenie całego splotu ramiennego
• - zdarza się bardzo rzadko, występuje wówczas

porażenie wszystkich mięśni kończyny górnej
oraz znieczulenie w jej obrębie.

• II. Porażenie części nadobojczykowej

splotu ramiennego

• - może wywołać różne objawy, zależnie od

tego, który pień splotu jest uszkodzony

• - odpowiednio do trzech pni części

nadobojczykowej splotu rozróżniamy trzy typy
porażeń; górny, środkowy i dolny.

• 1. typ górny Erba-Duchenne’a

• - występuje najczęściej

• - powstaje w wyniku uszkodzenia pnia górnego lub też jego

korzeni ( C5, C6 )

• - porażone są wówczas następujące mięśnie: m. naramienny,

m. nadgrzebieniowy, m.podgrzebie-niowy m. obły mniejszy,

grupa przednia mm. ramienia, m. odwracacz.

• - zniesione (lub znacznie osłabione) są następujące ruchy:

•  odwodzenie k.g.

•  obrót na zewn. i do wewn. w stawie ramiennym

•  zgięcie k.g. w stawie łokciowym

•  odwracanie przedramienia

• - w wyniku tego k.g. zwisa bezwładnie wzdłuż tułowia w

położeniu przywiedzionym i nawróconym (Ryc. 3). Przy próbie

biernego odwracania ramię powraca do poprzedniego

ułożenia. Pod wpływem siły ciężkości obręcz k.g. obniża się

po stronie porażonej, a obie powierzchnie stawu ramiennego

ulegają niekiedy rozsunięciu. Po pewnym czasie pojawiają się

zaniki mięśni w obrębie barku i ramienia.

• - czucie jest osłabione w obrębie skóry okolicy naramiennej i

wzdłuż bocznej powierzchni ramienia i przedramienia (ryc. 3).

• - przyczyny: uraz okołoporodowy, upadek (gdy dochodzi do

silnego pociągania głowy i barku w przeciwnych kierunkach)

• 2. typ dolny Klumpkego-Dejerine’a

• - powstaje w wyniku uszkodzenia dolnego pnia splotu

ramiennego ( C8, Th1 )

• - porażone są wówczas mięśnie przedramienia i ręki, przy

czym czynność zginaczy jest znacznie bardziej upośledzona

niż prostowników.

• - zniesione (lub znacznie osłabione) są wówczas

następujące ruchy:

•  zginanie w stawie promieniowo-nadgarstkowym

•  zginanie w stawach palców

•  odwodzenie i przywodzenie palców

•  ruchy kciuka

• - czucie jest osłabione w obrębie skóry przyśrodkowej

powierzchni ramienia, przedramienia i ręki (Ryc. 4).

• - ww. objawom towarzyszą zaburzenia neurowegetatywne,

w następstwie których stwierdza się zasinienie ręki i zmiany

troficzne paznokci.

• - niekiedy występuje zespół Hornera (uszkodzenie pnia

współczulnego)

• - przyczyny:- gwałtowne pociąganie za odwiedzioną

kończynę górną.

• 3. typ środkowy
• - powstaje w wyniku uszkodzenia środkowego

pnia splotu ramiennego ( C7 )

• - w czystej postaci występuje rzadko,

najczęściej łączy się z jednoczesnym
uszkodzeniem pnia górnego lub dolnego

• - uszkodzeniu ulegają głównie włókna

zdążające do nerwu promieniowego co
powoduje osłabienie prostowania w stawie
łokciowym, promieniowo-nadgarstkowym i
stawach ręki.

• - zaburzenia czucia są na ogół niewielkie;

powstaje tylko wąski pas niedoczulicy na
grzbietowej powierzchni przedramienia i ręki.

• III. Porażenie części

podobojczykowej splotu
ramiennego

• - dotyczy jego pęczków; tylnego,

bocznego lub przyśrodkowego

• - objawy występujące wówczas są

podobne do objawów uszkodzenia
nerwów od nich odchodzących

• Przyczyny uszkodzenia splotu ramiennego:

• I. urazy - najczęstsza przyczyna

• II. ucisk:

• A. ucisk z zewnątrz:

• 1. obciążenie barków, np. noszenie plecaka

• 2. długotrwałe odwiedzenie ramienia podczas anestezji

• B. ucisk od wewnątrz  zespoły cieśni okolicy obręczy barkowej:

• - nieprawidłowości w rozwoju obręczy barkowej mogą być

przyczyną ucisku na nerwy i naczynia kończyny górnej przy

pewnych ustawieniach kończyny. Zespół objawów uciskowych

pojawia się na ogół dopiero między 30 a 50 r. ż.

• - najczęstszym objawem tych zespołów są bóle, które na ogól

mają charakter stały i umiejscowione są w barku bądź całej

kończynie górnej lub w dłoni. Często występują parestezje

(najczęściej drętwienie) z reguły w ręce i w przedramieniu.

Niekiedy pojawia się zaczerwienienie lub obrzęk kończyny,

objaw Raynauda, osłabienie mięśni. Wyjątkowo dochodzi do

zgorzeli spowodowanej kurczowym zwężeniem naczyń, czego

skutkiem jest powstanie ograniczonych martwaków, bądź nawet

mumifikacja części palców.

• - do zespołów cieśni okolicy obręczy barkowej należą:

• 1. zespół żebrowo - obojczykowy
• - zwężenie między obojczykiem a I żebrem
• - dolegliwości nasilają się w pozycji z

barkami cofniętymi do tyłu ( „ na baczność”
), jest to prawie pewny objaw rozpoznawczy
tego zespołu

• 2. zespół żebra szyjnego (syndroma

costae cervicalis)

• - zespół ten wywołany jest obecnością

żebra szyjnego, które uciska splot ramienny
i tętnicę podobojczykową w obrębie
szczeliny tylnej mm. pochyłych (Ryc.5)

• - żebro szyjne jest wadą wrodzoną

polegającą na istnieniu dodatkowych

żeber, najczęściej przy kręgu C7, zwykle

obustronnie, rzadziej przy kręgu C6 lub C4,

nie stwierdzono przy kręgu C5. Kręg C7

posiadający żebro szyjne nazywany jest

kręgiem szyjno - piersiowym. W zależności

od długości żebra kręgu C7 mogą ulegać

zmianie stosunki topograficzne sąsiednich

struktur. Jeśli długość żebra szyjnego jest

stosunkowo duża (powyżej 5, 5 cm) t.

podobojczykowa i splot ramienny

przebiegają nad żebrem, a wtedy ucisk

ciężaru dźwiganego na ramionach (np.

plecak) może łatwo wywołać zaburzenia

krwiobiegu lub przewodnictwa nerwowego.

• - obecność żebra szyjnego stwarza warunki

dla stałego urażania splotu ramiennego i
tętnicy podobojczykowej podczas ruchów
oddechowych i ruchów kończyną górną,
ponadto nadmierne tarcie pomiędzy kością
a tkankami miękkimi może prowadzić do
rozwoju zbitej tkanki łącznej w okolicy
szczeliny tylnej mm. pochyłych. Skutki
tego objawiają się najwyraźniej przy
opuszczonym ramieniu lub podczas
dźwigania ciężarów, bowiem nasila się
wówczas ucisk na struktury leżące w
obrębie szczeliny tylnej mm. pochyłych
(splot szyjny, część nadobojczykowa splotu
ramiennego, tętnica podobojczykowa).

• - w zespole tym występują

uporczywe bóle barku promieniujące
do okolicy unerwionej przez n.
łokciowy i nasilającymi się w pozycji
z opuszczonym ramieniem, a
zwłaszcza po obciążeniu kończyny. W
dalszym przebiegu dołączają się
ubytki z zakresu splotu ramiennego
i / lub tętnicy podobojczykowej.

• - rozpoznanie ułatwia

charakterystyczne osłabienie tętna

na tętnicy promieniowej i pojawienie

się wrażenia bolesnego mrowienia w

chorej kończynie górnej podczas

zwrotu głowy w stronę tej kończyny,

z jednoczesnym głębokim wdechem (

objaw Adsona ).

• - o rozpoznaniu decyduje wynik

badania radiologicznego.

• 3. zespół m. pochyłego

przedniego

• - zespół ten wywołany jest uciskiem

na splot ramienny i tętnicę
podobojczykową w przestrzeni
pomiędzy m. pochyłym przednim a
m. pochyłym środkowym
( szczelina tylna mm. pochyłych -Ryc.
5.)

• - obraz kliniczny i leczenie j. w.

• 4. zespół nadmiernego

odwiedzenia ramienia

• - polega na uciśnięciu splotu i tętnicy

pomiędzy m. piersiowym większym a
wyrostkiem kruczym.

• - bóle nasilają się podczas

odwodzenia ramienia

• 5. zespół łopatkowo - żebrowy

• - przyczyną tego zespołu jest zmiana

położenia łopatki względem klatki piersiowej

będąca najczęściej następstwem wadliwej

postawy ciała ( przesunięcie łopatki ku

tyłowi, wskutek czego obraca się ona ponad

kątami żeber zamiast ponad mniej

wypukłymi ich pow. grzbietowymi ).

• - ból rozpoczyna się na ogół w okolicy

łopatki i promieniuje do karku, potylicy,

obręczy barkowej, ramienia i przedramienia.

• - dla rozpoznania ważne jest stwierdzenie

punktów uciskowych wzdłuż brzegu łopatki i

zniesienie lub zmniejszenie objawów

chorobowych po znieczuleniu tych punktów.

• 6. zespół Pancoasta (zespół

Pancoasta - Tobiasa)

• - mianem tym określa się nowotwory

szczytu płuca (najczęściej rak) powodujące
ucisk i nacieczenie splotu ramiennego.

• - w obrazie klinicznym dominują silne bóle

okolicy barku, zwłaszcza nocne,
promieniujące do k. g.

• - jednym z wczesnych objawów

przedmiotowych jest objaw Hornera
(uszkodzenie pnia współczulnego), później
pojawiają się inne objawy zajęcia splotu.

• III. inne, rzadkie przyczyny:

• A. uszkodzenie radiacyjne (naświetlanie promieniami

rtg)

• B. uszkodzenia zapalne:

• 1. w przebiegu chorób zakaźnych

• zespół Personage-Turnera (neuralgia amyotrophica

brachialis )

• - przyczyna: zakażenie wirusowe lub sprawa

alergiczno-zapalna (proces zapalny dotyczy

prawdopodobnie splotu ramiennego lub końcowych

rozgałęzień nerwowych)

• - objawy: ostre bóle w okolicy barku, do których

dołączają się niedowłady mm. obręczy barkowej, a

następnie zanik tych mięśni.

• - rokowanie jest dobre, aczkolwiek zanik może

utrzymywać się przez wiele miesięcy

• - leczenie: środki przeciwzapalne i przeciwbólowe,

fizykoterapia, fizjoterapia

• - leczenie: - w początkowym okresie

można stosować zabiegi cieplne,
gimnastykę wzmacniającą mm.
obręczy barkowej, środki
przeciwbólowe i przeciwzapalne.

• - przy utrzymywaniu się dolegliwości

konieczne jest leczenie operacyjne;
usunięcie żebra szyjnego (w zespole
m. pochyłego przedniego -
skalenotomia).