Trybunał Stanu w

Trybunał Stanu w

Polsce

Polsce

Geneza utworzenia oraz

Geneza utworzenia oraz

działalność

działalność

Konstytucja 3 maja

Konstytucja 3 maja

1791r.

1791r.



Rozdział VIII – Władza Sądownicza

Rozdział VIII – Władza Sądownicza

„

„

Oprócz sądów w sprawach cywilnych i

Oprócz sądów w sprawach cywilnych i

kryminalnych dla wszystkich stanów

kryminalnych dla wszystkich stanów

będzie Sąd Najwyższy, Sejmowy zwany.

będzie Sąd Najwyższy, Sejmowy zwany.

Do którego przy otwarciu każdego Sejmu

Do którego przy otwarciu każdego Sejmu

obrane będą osoby. Do tego sądu

obrane będą osoby. Do tego sądu

należeć mają występki przeciwko

należeć mają występki przeciwko

Narodowi i Królowi, czyli Crimina Status.”

Narodowi i Królowi, czyli Crimina Status.”

Konstytucja 17 marca

Konstytucja 17 marca

1921 r.

1921 r.



Zasada odpowiedzialności

Zasada odpowiedzialności

konstytucyjnej ministrów, Prezesa

konstytucyjnej ministrów, Prezesa

Najwyższej Izby Kontroli oraz

Najwyższej Izby Kontroli oraz

Prezydenta Rzeczypospolitej.

Prezydenta Rzeczypospolitej.



Ustawa z dnia 27 kwietnia 1923r. o

Ustawa z dnia 27 kwietnia 1923r. o

Trybunale Stanu – rozwinięcie norm

Trybunale Stanu – rozwinięcie norm

konstytucyjno -prawnych.

konstytucyjno -prawnych.

Ustawa z dnia 27 kwietnia

Ustawa z dnia 27 kwietnia

1923r. o Trybunale Stanu

1923r. o Trybunale Stanu



Art.1

Art.1

„

„

Minister odpowiada przed Trybunałem

Minister odpowiada przed Trybunałem

Stanu za działania i zaniechania, wynikłe

Stanu za działania i zaniechania, wynikłe

z winy umyślnej lub nieumyślnej, którymi

z winy umyślnej lub nieumyślnej, którymi

w zakresie swojego urzędowania (…)

w zakresie swojego urzędowania (…)

naruszył Konstytucję Rzeczypospolitej

naruszył Konstytucję Rzeczypospolitej

lub inną ustawę, naraził Państwo na

lub inną ustawę, naraził Państwo na

niebezpieczeństwo lub interesom

niebezpieczeństwo lub interesom

Państwa oczywistą i znaczną wyrządził

Państwa oczywistą i znaczną wyrządził

szkodę”

szkodę”

Ustawa z dnia 27 kwietnia

Ustawa z dnia 27 kwietnia

1923r. o Trybunale Stanu

1923r. o Trybunale Stanu



Na tych samych zasadach minister odpowiadał

Na tych samych zasadach minister odpowiadał

za działania i zaniechania Prezydenta

za działania i zaniechania Prezydenta

Rzeczypospolitej oraz za działania podległych

Rzeczypospolitej oraz za działania podległych

sobie organów, a także za działania i

sobie organów, a także za działania i

zaniechania Rady Ministrów jeśli był winny w

zaniechania Rady Ministrów jeśli był winny w

stosunku do tych działań lub dopuścił do nich z

stosunku do tych działań lub dopuścił do nich z

winy umyślnej lub nieumyślnej.

winy umyślnej lub nieumyślnej.



Zgodnie z art.26 przepisy dotyczące ministrów

Zgodnie z art.26 przepisy dotyczące ministrów

działały odpowiednio dla Prezesa Najwyższej

działały odpowiednio dla Prezesa Najwyższej

Izby Kontroli.

Izby Kontroli.

Ustawa z dnia 27 kwietnia

Ustawa z dnia 27 kwietnia

1923r. o Trybunale Stanu

1923r. o Trybunale Stanu



Odpowiedzialność Prezydenta

Odpowiedzialność Prezydenta

Rzeczypospolitej była ograniczona do

Rzeczypospolitej była ograniczona do

zdrady kraju, naruszenia Konstytucji

zdrady kraju, naruszenia Konstytucji

z winy umyślnej oraz wszelkich

z winy umyślnej oraz wszelkich

przestępstw z ustaw karnych.

przestępstw z ustaw karnych.

Ustawa z dnia 27 kwietnia

Ustawa z dnia 27 kwietnia

1923r. o Trybunale Stanu

1923r. o Trybunale Stanu

Kary orzekane osobno lub łącznie:

Kary orzekane osobno lub łącznie:



Czasowe lub dożywotnie pozbawienie prawa

Czasowe lub dożywotnie pozbawienie prawa

wyborczego do ciał i instytucji publicznych

wyborczego do ciał i instytucji publicznych

połączone z utratą piastowanych mandatów.

połączone z utratą piastowanych mandatów.



Czasowe lub stałe pozbawienie prawa

Czasowe lub stałe pozbawienie prawa

piastowania urzędów publicznych połączone z

piastowania urzędów publicznych połączone z

przeniesieniem na emeryturę zmniejszoną nie

przeniesieniem na emeryturę zmniejszoną nie

więcej niż o połowę.

więcej niż o połowę.



Wydalenie ze służby państwowej z utratą

Wydalenie ze służby państwowej z utratą

praw wynikających z tej służby.

praw wynikających z tej służby.

Praktyka działania

Praktyka działania

Trybunału Stanu w II

Trybunału Stanu w II

Rzeczypospolitej

Rzeczypospolitej



Sprawa ministra

Sprawa ministra

Władysława

Władysława

Kucharskiego

Kucharskiego

(1924)

(1924)

– wniosek o

– wniosek o

pociągnięcie do odpowiedzialności nie

pociągnięcie do odpowiedzialności nie

zyskał wymaganej większości w Sejmie.

zyskał wymaganej większości w Sejmie.



Sprawa ministra

Sprawa ministra

Gabriela Czechowicza

Gabriela Czechowicza

(1929) – doszło do postawienia w stan

(1929) – doszło do postawienia w stan

oskarżenia lecz Trybunał Stanu zawiesił

oskarżenia lecz Trybunał Stanu zawiesił

postępowanie, a wybory z 1930r. zmieniły

postępowanie, a wybory z 1930r. zmieniły

układ sił w Sejmie, w wyniku czego do

układ sił w Sejmie, w wyniku czego do

dalszych etapów postępowania nie doszło.

dalszych etapów postępowania nie doszło.

Konstytucja 23 kwietnia

Konstytucja 23 kwietnia

1935r.

1935r.

Ustawa z 14 lipca 1936 o Trybunale Stanu

Ustawa z 14 lipca 1936 o Trybunale Stanu

– uchyliła ustawę z dnia 27 kwietnia 1923r.

– uchyliła ustawę z dnia 27 kwietnia 1923r.

o Trybunale Stanu

o Trybunale Stanu



Wyłączenie odpowiedzialności konstytucyjnej

Wyłączenie odpowiedzialności konstytucyjnej

Prezydenta Rzeczypospolitej, ograniczenie

Prezydenta Rzeczypospolitej, ograniczenie

odpowiedzialności w stosunku do ministrów i

odpowiedzialności w stosunku do ministrów i

Prezesa NIK wyłącznie do umyślnego

Prezesa NIK wyłącznie do umyślnego

naruszenia Konstytucji.

naruszenia Konstytucji.



Wprowadzenie odpowiedzialności

Wprowadzenie odpowiedzialności

konstytucyjnej członków Sejmu i Senatu za

konstytucyjnej członków Sejmu i Senatu za

wystąpienia sprzeczne z obowiązkiem wierności

wystąpienia sprzeczne z obowiązkiem wierności

wobec państwa polskiego

wobec państwa polskiego

.

.

Trybunał Stanu w Polsce

Trybunał Stanu w Polsce

Ludowej

Ludowej



Pierwsza ustawa konstytucyjna w Polsce Ludowej –

Pierwsza ustawa konstytucyjna w Polsce Ludowej –

19 luty 1947r. – utrzymanie w mocy art. 13 i 19

19 luty 1947r. – utrzymanie w mocy art. 13 i 19

ust.1 Konstytucji z 17 marca 1921r. w przedmiocie

ust.1 Konstytucji z 17 marca 1921r. w przedmiocie

odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta

odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta

Rzeczypospolitej, ministrów i Trybunału Stanu.

Rzeczypospolitej, ministrów i Trybunału Stanu.



Art. 27 stanowił, że „osobna ustawa powoła organy

Art. 27 stanowił, że „osobna ustawa powoła organy

właściwe do orzekania w sprawach wynikających z

właściwe do orzekania w sprawach wynikających z

odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów i

odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów i

Prezydenta Rzeczypospolitej” – uznanie za

Prezydenta Rzeczypospolitej” – uznanie za

niezobowiązujące ustaw o Trybunale Stanu z 1923r.

niezobowiązujące ustaw o Trybunale Stanu z 1923r.

i z 1936r.

i z 1936r.



Zapowiedziana ustawa nigdy nie została wydana,

Zapowiedziana ustawa nigdy nie została wydana,

Trybunał Stanu nie został w konsekwencji powołany.

Trybunał Stanu nie został w konsekwencji powołany.

Konstytucja Polskiej

Konstytucja Polskiej

Rzeczypospolitej Ludowej

Rzeczypospolitej Ludowej

12 lipca 1952r.

12 lipca 1952r.



Brak klasycznego trójpodziału władzy.

Brak klasycznego trójpodziału władzy.



Zlikwidowanie Najwyższej Izby Kontroli

Zlikwidowanie Najwyższej Izby Kontroli

(zastąpienie Ministerstwem

(zastąpienie Ministerstwem

Kontroli Państwowej), likwidacja zasady

Kontroli Państwowej), likwidacja zasady

konstytucyjnej odpowiedzialności

konstytucyjnej odpowiedzialności

ministrów i Trybunału Stanu oraz kontroli

ministrów i Trybunału Stanu oraz kontroli

legalności aktów administracyjnych w

legalności aktów administracyjnych w

zakresie administracji publicznej.

zakresie administracji publicznej.

XII Kongres Stronnictwa

XII Kongres Stronnictwa

Demokratycznego

Demokratycznego



Marzec 1981r. – w programie SD –

Marzec 1981r. – w programie SD –

ustanowienie Trybunału Stanu jest

ustanowienie Trybunału Stanu jest

potrzebne dla urzeczywistnienia

potrzebne dla urzeczywistnienia

demokracji w Polsce.

demokracji w Polsce.



Propozycja utworzenia Trybunału Stanu

Propozycja utworzenia Trybunału Stanu

wystosowana przez klub poselski SD do

wystosowana przez klub poselski SD do

klubów poselskich PZPR i ZSL.

klubów poselskich PZPR i ZSL.



Powołanie zespołu ekspertów dla

Powołanie zespołu ekspertów dla

przygotowania opinii oraz projektu zasad

przygotowania opinii oraz projektu zasad

i trybu utworzenia Trybunału Stanu.

i trybu utworzenia Trybunału Stanu.

Ustawa o Trybunale Stanu z

Ustawa o Trybunale Stanu z

26 marca 1982r.

26 marca 1982r.



26 marca 1982r. Sejm rozpatrzył i przyjął ustawę o

26 marca 1982r. Sejm rozpatrzył i przyjął ustawę o

Trybunale Stanu, która wraz z kolejnymi

Trybunale Stanu, która wraz z kolejnymi

nowelizacjami obowiązuje do dziś.

nowelizacjami obowiązuje do dziś.

Zmiany u dużym ciężarze gatunkowym :

Zmiany u dużym ciężarze gatunkowym :



Poczet osób podlegających kontroli konstytucyjnej

Poczet osób podlegających kontroli konstytucyjnej

poszerzono o Prezesa NBP i kierowników urzędów

poszerzono o Prezesa NBP i kierowników urzędów

centralnych.

centralnych.



Przewidziano utworzenie stałej Sejmowej Komisji

Przewidziano utworzenie stałej Sejmowej Komisji

Odpowiedzialności Konstytucyjnej.

Odpowiedzialności Konstytucyjnej.



Wprowadzono zasadę dwuinstancyjnego

Wprowadzono zasadę dwuinstancyjnego

postępowania przed Trybunałem Stanu oraz

postępowania przed Trybunałem Stanu oraz

zwiększono jego skład.

zwiększono jego skład.



Wyeliminowano karę zmniejszania uposażenia

Wyeliminowano karę zmniejszania uposażenia

emerytalnego.

emerytalnego.

Praktyka działania

Praktyka działania

Trybunału Stanu w PRL

Trybunału Stanu w PRL



Sprawa byłego premiera Piotra

Sprawa byłego premiera Piotra

Jaroszewicza i byłego wicepremiera

Jaroszewicza i byłego wicepremiera

Tadeusza Pyki (1984r. ), zakończona

Tadeusza Pyki (1984r. ), zakończona

umorzeniem.

umorzeniem.

Praktyka Trybunału Stanu

Praktyka Trybunału Stanu

po 1989r.

po 1989r.

Afera alkoholowa „Shnapsgate”1989-1990

Afera alkoholowa „Shnapsgate”1989-1990

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego – 1997r.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego – 1997r.



Były minister finansów Andrzej Wróblewski –

Były minister finansów Andrzej Wróblewski –

uniewinniony

uniewinniony



Były minister spraw wewnętrznych Czesław

Były minister spraw wewnętrznych Czesław

Kiszczak –

Kiszczak –

uniewinniony

uniewinniony



Były minister rynku wewnętrznego Aleksander

Były minister rynku wewnętrznego Aleksander

Mackiewicz

Mackiewicz

- uniewinniony

- uniewinniony



Były minister współpracy gospodarczej z zagranicą

Były minister współpracy gospodarczej z zagranicą

Dominik Jastrzębski -

Dominik Jastrzębski -

skazany na 5 lat utraty

skazany na 5 lat utraty

biernego prawa wyborczego oraz przez 5 lat

biernego prawa wyborczego oraz przez 5 lat

zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych

zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych



Były prezes Głównego Urzędu Ceł Jerzy Ćwiek -

Były prezes Głównego Urzędu Ceł Jerzy Ćwiek -

skazany na 5 lat utraty biernego prawa

skazany na 5 lat utraty biernego prawa

wyborczego i przez 5 lat zakaz zajmowania

wyborczego i przez 5 lat zakaz zajmowania

stanowisk kierowniczych

stanowisk kierowniczych

Praktyka Trybunału Stanu

Praktyka Trybunału Stanu

po 1989r.

po 1989r.



Sprawa byłego ministra skarbu Emila

Sprawa byłego ministra skarbu Emila

Wąsacza, umorzona w 2006r. ze

Wąsacza, umorzona w 2006r. ze

względu na błędy proceduralne,

względu na błędy proceduralne,

decyzja uchylona w II instancji w

decyzja uchylona w II instancji w

marcu 2007r. , sprawa toczy się

marcu 2007r. , sprawa toczy się

ponownie w I instancji.

ponownie w I instancji.

KONIEC

KONIEC