Umiejętności skutecznego

nauczania

Dr hab. Małgorzata Karwowska-Struczyk

Wydział Pedagogiczny UW

Główne założenia

•

Proces dydaktyczno-wychowawczy –interakcja

nauczyciel- dzieci - rodzice (inteligencja,
motywacja, zainteresowania, doświadczenia,
oczekiwania

);

•

Dotyczą wszystkich poziomów nauczania.

Nauczyciel

Dziecko

Rodzice

Proces dydaktyczny

Proces dydaktyczny

Poznawanie świata

Uczenie się/nauczanie

Nauczyciel

interakcja

Uczeń

Motywacja

Intelekt

Kompetencje/wiedza

Motywacja

Intelekt

Klasa zorientowana na uczenie

się

Klasa zorientowana na uczenie się

• Cechy nauczyciela-ciepło i empatia,

oczekiwania, modelowanie zachowań,
entuzjazm;

• Cechy klimatu-porządek i

bezpieczeństwo, sukces, zrozumienie,
wyzwania;

• Cechy nauczania- zogniskowanie,

personalizacja, zaangażowanie,
feedback.

Pytania

• Obserwujecie nauczającego

nauczyciela, jakie cechy procesu
nauczania stymulują uczenie się i
rozwój dziecka?

• Cechy, które bez względu na poziom

nauczania skutecznie stymulują
rozwój dziecka/ucznia?

POKOIMPZ

• 1. Przekonania nauczyciela
• - Poczucie skuteczności nauczania,
• - Odpowiedzialność,
• - Wizja dziecka.

Koncepcja aktywnego nauczania, wg.

Good (1983)

• - Ciepło emocjonalne i empatia - uczenie to aktywność

ludzka, troska nauczyciela;

• Komunikowanie - czas, pytania, komentarze,

zainteresowanie sytuacją osobistą;

• - Wysokie oczekiwania

• Badania Rosenthala i Jakobsona; wiara w dzieci;

zróżnicowane traktowanie (emocjonalne wsparcie,

wymagania i wysiłek nauczyciela, zadawanie pytań,

feedback, ocena), implikacje oczekiwań dla motywacji.

• - Entuzjazm i energia

• Wyraża się w słowach, gestach, gestykulacji, używanym

języku, sposobie patrzenia, poruszania się itd.

• - Modelowanie zachowań- zainteresowanie przedmiotem

2. Organizacja

• - Zagospodarowanie przestrzeni i

czasu.

• - Organizacja pojęciowa.

3.Komunikowanie się

• - Precyzja terminologiczna (unikanie

falstartów, budzenia wątpliwości, 1min/3);

• - Powiązanie tematyczne (określona

tematyka, jasny cel, podział na części,

dodatkowe niezwiązane z tematem

informacje);

• - Informacja o zmianie (transitions)

organizacja miejsca, kończenie wątków;

• - Wiedza nauczyciela (kontrola własnych

komunikatów- automonitoring, zaufanie do

posiadanej wiedzy

Ogniskowanie

• - Wstępne zogniskowanie,
• - Zmysłowe,
• - Tematyczne.

Feedback-informacja

zwrotna

• Podwyższa motywację do uczenia się,

udoskonala proces, informuje o
wykonaniu zadania.

• Efektywny feedback:
• - natychmiastowy,
• - specyficzny,
• - informatywny,
• - zależy od wykonania zadania,
• - pozytywny w sensie emocjonalnym.

6. Monitorowanie

• Stałe, systematyczne sprawdzanie i

kontrola werbalnych i niewerbalnych
zachowań w celu uzyskania
informacji dotyczących postępu w
procesie uczenia się/nauczania.

Monitorowanie doraźne

• - przechodzi miedzy ławkami i komentuje

wykonywane przez ucznia zadania, sprawdza,

czy dzieci radzą sobie z nim,

• - pomaga skoncentrować się na zadaniu,

• - jest wrażliwy i reaguje odpowiednio do

zachowań ucznia (rodzaj empatii, świadomości,

gdzie w sensie intelektualnym znajdują się

dzieci)

• przywołuje uwagę dzieci, aby powrotem zaczęły

myśleć o pracy, jaką mają do wykonania,

dostrzega chwilowe roztargnienie, nieuwagę

dzieci lub odczuwaną przez nie trudność, np.

Czy chcecie, abym jeszcze raz powtórzył ten

fragment, to co przed chwilą powiedziałem?

Monitorowanie

• Monitorowanie doraźne tworzy

klimat wsparcia dla uczniów,
informuje o oczekiwaniach
dotyczących zachowań i
wykonywanej pracy.

Monitorowanie celowe

• Ma na celu udzielenie odpowiedzi o stan

rozwoju danych umiejętności i jego przyczyny.

Poprzedzone jest głębokim namysłem

teoretycznym opartym na dotychczasowej

wiedzy oraz wypracowaniem poprawnego

metodologicznie modelu działania

empirycznego.
Celem tego rodzaju monitorowania jest:

• diagnoza i interpretacja (Jak jest i dlaczego?) i

• wypracowanie programu działań naprawczych

(Co dalej i jak?)

• Metody i narzędzia:

• Obserwacja, skale ocen, inwentarze,

checklisty, testy, ankiety, metoda kliniczna.

7. Przegląd i zamknięcie

•

Dokonanie podsumowania na temat pracy już

wykonanej, powiązanie z tym, co będzie

prezentowane później.

•

Początek i koniec lekcji, zajęć.

•

Konsekwencje

•

Poprawia efekty nauczania/ uczenia się,

•

Zwiększa ilość i trwałość wiedzy (powtórzenie),

•

Wskazuje momenty istotne, ważne,

•

Pozwala na zbudowanie intelektualnej struktury

wiedzy,

•

Konsoliduje wiedzę,

•

Łączy wiedzę nabytą z wiedzą w przyszłości.

•

Zamknięcie

•

To rodzaj przeglądu na końcu zajęć.

8. Zadawanie pytań

• Pojawiają się w dowolnym momencie

procesu nauczania/uczenia się.

• Wymagane kompetencje od N:
• - dbanie o cel lekcji,
• - monitorowanie własnej komunikacji

z uczniem,

• - słuchanie i ocena werbalnych i

niewerbalnych odpowiedzi ucznia,

• - kierowanie zachowaniem dzieci,
• - myślenie o następnym pytaniu.

Zadawanie pytań cd.

• Stymulacja myślenia,
• Pomoc w konstruowaniu powiązań między

pojęciami,

• Angażowanie uczniów wycofujących się,

nieśmiałych,

• Wzmocnienie poczucia wartości,
• Ułatwienie sukcesu w uczeniu się,
• Tworzenie powiązań z już nabytą wiedzą,
• Ogniskowanie uwagi uczniów,
• Komunikowanie rzeczy ważnych,
• Podsumowują wiedzę.

Zadawanie pytań-warunki

cd.

• Częstość-liczba pytań zadawanych przez

N. (duża liczba, zaangażowanie, zwiększa
osiągnięcia, powtórzenia i inne
perspektywy, od pamięci krótkotrwałej
do długotrwałej);

• Dystrybucja zrównoważona (każde

dziecko ma taka samą szanse otrzymania
pytania-personalizacja, wyraża
oczekiwania wobec ucznia, zależy od
osiągnięć ucznia, konkretny uczeń, 65%);

Zadawanie pytań cd.-

warunki

• Udzielanie podpowiedzi

(komunikowanie zainteresowania
uzyskaniem odpowiedzi, sukces ucznia,
zwiększanie wysiłku intelektualnego,
motywacji, informacja);

• Dawanie czasu (1-3 sek.);
• Stopniowanie trudności zadawania

pytań (poziom rozwoju dzieci);

• Rodzaje pytań (konwergencyjne,

dywergencyjne, zamknięte, otwarte).