Wstęp do prawoznawstwa

Przepis prawny a norma

prawna

Norma:



najmniejsza cząstka systemu

prawnego



jednostka treściowa (zawiera

adresata, okoliczności, wzór

zachowania i sankcję)



charakter wtórny (normy są

interpretowane z przepisów);



tworzą ją podmioty stosujące

prawo w procesie stosowania

prawa



kategoria języka prawniczego;



normy są rekonstruowane nie

tylko z przepisów (także z

kryteriów otwartych, zwyczajów

czy innych decyzji stosowania

prawa) choć w kulturze prawa

stanowionego przeważnie z

nich

Przepis:



najmniejsza wyodrębniona

graficznie cząstka tekstu

prawnego



jednostka formalna (artykuł,

paragraf, punkt) często niosąca

treści fragmentaryczne



charakter pierwotny (przepisy

są punktem wyjścia dla norm)



tworzy go prawodawca w

procesie tworzenia prawa;



kategoria języka prawnego



przepisy prawne służą nie tylko

rekonstruowaniu norm (tzw.

przepisy nienormatywne –

definicje legalne,

charakterystyki ustrojowe),

choć przeważnie właśnie to jest

ich funkcją

Podziały przepisów prawnych

kryterium - TREŚĆ

PRZEPISY PRAWA

MATERIALNEGO

zawierają normy

regulujące sferę

wzajemnych

zachowań

podmiotów prawa

PRZEPISY PRAWA

FORMALNEGO

określają realizację

norm prawa

materialnego

Podziały przepisów prawnych

kryterium – stopień konkretności

KONKRETNE

BLANKIETOWE

– odsyła do przepisu,

który dopiero będzie sformułowany w

przyszłości (jest to swoiste odesłanie

blanco

, stąd nazwa)

ODSYŁAJĄCE –

informują, gdzie można

znaleźć odpowiedni, analogiczny przepis

prawny, czyli odsyłają do istniejących już

hipotezy i dyspozycji

Przepisy odsyłające



art. 658 k.c.- „Przepisy niniejszego tytułu [tzn. Tytułu XVI k.c.

„Umowa o roboty budowlane”] stosuje się odpowiednio do

umowy o wykonanie remontu budynku lub budowli.”



art. 750 k.c.- „Do umów o świadczenie usług, które nie są

uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio

przepisy o zleceniu.”



Art. 340§2 k.k.- „W razie istnienia podstaw określonych w art.

99 § 1 Kodeksu karnego [tzn. przypadku, gdy tryb i formę

uzasadnienia wyroku określają przepisy szczególne] , sąd

umarzając postępowanie lub rozpoznając wniosek

prokuratora wymieniony w art. 323§ 3 [wniosek o orzeczenie,

tytułem środka zabezpieczającego przepadku przedmiotów] ,

orzeka przepadek, o którym mowa w art. 39 pkt 4 Kodeksu

karnego [ wspomniany przepadek wymieniony w katalogu

środków karnych].”

Przepisy blankietowe



art. 15 pkt 2 Konstytucji RP – Zasadniczy podział

terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne,

gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom

terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych

określa ustawa” – chodziło tu o nieistniejąca wówczas

ustawę z 24.07.98 Wprowadzenie zasadniczego

trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

(DzU.98.96.603)



art. 320 § 3 k.p.k. – „Minister Sprawiedliwości określi w

drodze rozporządzenia, warunki jakim powinny

odpowiadać instytucje i osoby uprawnione o

przeprowadzania mediacji, zakres i warunki udostępniania

im akt oraz zasady i tryb sporządzania sprawozdania z

przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego.” –

chodziło o rozporządzenie z 14.08.98 (DzU.98.111.701).

Przepisy odsyłające i

blankietowe



nie formułują bezpośrednio reguł

zachowania



zapobiegają powtórzeniom w aktach

prawnych



odsyłają do innych części tego

samego aktu normatywnego lub

innych aktów normatywnych

Przepisy uniwersalne i

partykularne

kryterium –

ZASIĘG OBOWIĄZYWANIA

Ius universale

Zasięg

obowiązywania

obejmuje całe

terytorium

państwa

Ius particulare

Zasięg

obowiązywania

ograniczony jest

wyodrębnionej

części państwa

(np. prawo

miejscowe)

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

2. BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

(IUS COGENS) –

wzór zachowania jest w

nich zredagowany w sposób kategoryczny;

podmioty prawa nie mają możliwości

zachowania innego niż przewidziane w

dyspozycji

Art. 119 k.c.

Terminy przedawnienia nie mogą być

skracane ani przedłużane przez czynność

prawną.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i

semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

2. WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

(IUS DISPOSITIVUM) –

adresat

normy może zachować się zgodnie z

dyspozycją lub nie, może też

modyfikować podany w niej wzór

zachowania

Przepisy względnie

obowiązujące



Art. 41 k.c.

Jeżeli ustawa lub oparty na niej

statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby

prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę

jej organ zarządzający.



Art. 484.

§ 1 k.c. W razie

niewykonania

lub

nienależytego wykonania zobowiązania kara

umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej

na ten wypadek wysokości bez względu na

wysokość poniesionej szkody. Żądanie

odszkodowania przenoszącego wysokość

zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba

że strony inaczej postanowiły.

Przepisy względnie

obowiązujące



Art. 370 k.c.

Jeżeli kilka osób zaciągnęło

zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia,

są one zobowiązane solidarnie, chyba że

umówiono się inaczej.



Art. 642.

§ 1 k.c. W braku odmiennej umowy

przyjmującemu zamówienie należy się

wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.

§ 2. Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a

wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część

z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą

spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i

semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

3. SEMIIMPERATYWNE

(SEMIDYSPOZYTYWNE) –

wyznaczają minimalny zakres ochrony

interesów jednej ze stron, nie

dopuszczają

jednak możliwości ograniczenia jej

uprawnień

Przepisy semiimperatywne



Art. 9

§ 2 k.p. Postanowienia układów

zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych

oraz regulaminów i statutów nie mogą być

mniej korzystne dla pracowników niż przepisy

Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów

wykonawczych.



Art. 18.

§ 1 k.p. Postanowienia umów o pracę

oraz innych aktów, na których podstawie

powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej

korzystne dla pracownika niż przepisy prawa

pracy.

Przepisy ogólne i szczegółowe

kryterium

STOPIEŃ OGÓLNOŚCI I

SZCZEGÓLNOŚCI

1. OGÓLNE (LEX GENERALIS) –

ustanawiają ogólne reguły

zachowania, regulują szeroki

katalog spraw

2. SZCZEGÓŁOWE (LEX SPECIALIS) –

ustanawiają odrębne

uregulowania, wyjątki od

przepisów ogólnych

Przepis szczególny a przepis

ogólny



Art. 118 k.c.

Jeżeli przepis szczególny nie

stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi

lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia

okresowe oraz roszczeń związanych z

prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy

lata.



Art. 37.

§ 1 k.c. Jednostka organizacyjna

uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu

do właściwego rejestru, chyba że przepisy

szczególne stanowią inaczej.

§ 2. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i

sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy.

Przepisy derogacyjne, kolizyjne i przejściowe

kryterium
ROZSTRZYGANIE O OBOWIĄZYWANIU INNYCH
PRZEPISÓW

1. PRZEPISY DEROGACYJNE (UCHYLAJĄCE) –

uchylają w całości lub w części obowiązujący stan

prawny

Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym

z dnia 27 lipca 2005

Art. 276. Tracą moc:
1)

ustawa

z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym

szkolnictwie wojskowym (Dz. U. z 1992 r. Nr 10, poz.

40, z późn. zm.36));

ustawa

z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie

wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z późn. zm.37));

ustawa

z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych

szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, poz. 590, z

późn. zm.38)).

Przepisy kolizyjne

Art. 111. § 1. Warunkiem odpowiedzialności za czyn

popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za

przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w

miejscu jego popełnienia.
§ 2. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a

ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu,

stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te

różnice na korzyść sprawcy.
§ 3. Warunek przewidziany w § 1 nie ma zastosowania

do polskiego funkcjonariusza publicznego, który

pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo

w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do

osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie

podlegającym żadnej władzy państwowej.

Document Outline