FIZJOTERAPIA W CHIRURGII

NARZĄDÓW JAMY

BRZUSZNEJ

Cz. 2

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Choroby otrzewnej

Otrzewna

– cienką, mocną, przezroczystą

błoną

surowiczą wyściełającą jamę brzuszną:

otrzewna ścienna
otrzewna trzewna – pokrywa wszystkie

narządy w jamie brzusznej.

Powierzchnia otrzewnej jest prawie równa

powierzchni całego ciała.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Otrzewna ma szczególne właściwości i

zdolności:

1) szybkiego wchłaniania płynów; w ciągu

godziny może wchłonąć ilość równą 8% masy
ciała

2) wydzielania płynu (w ciągu 12 godz. może

przesączyć się do jamy otrzewnej kilka jego
litrów)

3) tworzenia zlepów i zrostów co umożliwia

izolowanie ognisk ropnych od reszty otrzewnej

4) bakteriobójcze (żaden inny narząd nie jest

tak odporny na zakażenie)

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Zapalenie otrzewnej

Groźny proces chorobowy powstający w wyniku

zakażenia:

•drobnoustrojami chorobotwórczymi
•działania czynników chemicznych.

Bakterie przedostają się do jamy otrzewnej

przez:

•ścianę leżącego wewnątrz niej narządu,
•rany powłok,
•operacje (ok. 40% w wyniku ostrego zapalenia

wyrostka robaczkowego, ok. 20% wskutek
przedziurawienia

wrzodu

żołądka

lub

dwunastnicy, a u kobiet zapalenie ropne
narządów rodnych (np. jajników czy jajowodów),

•przenikanie drobnoustrojów z krwiobiegu

(posocznica).

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Czynniki chemiczne wywołujące zapalenie

otrzewnej*:

a) krew (gromadząca się w jamie otrzewnej w

wyniku krwotoku wewnętrznego);

b) treść żołądkowa (po pęknięciu wrzodu

żołądka lub dwunastnicy);

c)

żółć

(przedziurawienie

pęcherzyka

żółciowego);

d) mocz (pęknięcie pęcherza).

* W chemicznym zapaleniu otrzewnej prawie zawsze

dochodzi do zakażenia drobnoustrojami

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Na zakażenie otrzewna reaguje

• przekrwieniem
• obrzękiem
• zahamowaniem ruchów perystaltycznych jelit

(niedrożność porażenna)

• wydzielaniem dużej ilości płynu (z czasem

przekształca się w ropę)

• odwodnienie organizmu, zaburzenia poziomu

elektrolitów (niekiedy wstrząs).

Wyróżnia się zapalenie otrzewnej

• ograniczone

• rozlane

(przebieg burzliwy).

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Objawy:

1. Silne bóle brzucha:

• Powłoki brzucha są napięte (tzw. obrona

mięśniowa),

• Najdelikatniejsze dotknięcie powoduje ból, a

zwolnienie ucisku - bardzo ostry ból (tzw.
objaw otrzewnowy Blumberga).

2. Nudności (wymioty).
3. Zatrzymanie gazów i stolca.
4. Objawy wstrząsu (jeśli leczenie nie jest

natychmiast podjęte).

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Leczenie – chirurgiczne.

Cele operacji:
•usunięcie

przyczyny

choroby

(zapalnie

zmienionego

wyrostka

robaczkowego,

pęcherzyka

żółciowego,

zeszyciu

przedziurawionego

wrzodu

żołądka

lub

dwunastnicy)

•stworzenie

warunków

dla

swobodnego

odpływu gromadzących się w jamie otrzewnej
płynów.

Wcześnie przeprowadzona operacja z

podawaniem antybiotyków daje największe

szanse wyleczenia.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Ograniczone zapalenie otrzewnej

Powstaje w najbliższym otoczeniu toczącego

się:

•procesu zapalnego
•miejsca przedziurawienia narządu leżącego

wewnątrz jamy brzusznej.

Naciek zapalny może:
•zostać stopniowo wchłonięty, pozostawiając

zrosty,

•ulec

zropieniu,

tworząc

ropień

środotrzewnowy.

Objawy

zależą

w

dużym

stopniu

od

umiejscowienia ogniska zakażenia:

mało wyraźne (gdy znajduje się ono głęboko)
zlokalizowany ból w jamie brzusznej (przy

obmacywaniu brzucha wyczuwa się opór bolesny
przy dotyku).

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Postaci ograniczonego zapalenia otrzewnej:

•podprzeponowe,
•umiejscowione w zachyłku miedniczym

otrzewnej (ropnie jamy Douglasa)

•międzypętlowe.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Ropień podprzeponowy

powstaje częściej po

stronie prawej. Jest następstwem zapalenia
wyrostka

robaczkowego,

przedziurawienia

wrzodu żołądka lub dwunastnicy (rozwija się na
10-20 dzień po operacji).

Objawy:

•ból samoistny, w nadbrzuszu i w dolnych

częściach klatki piersiowej (przy ucisku w okolicy
dolnych żeber),

•gorączka (dreszcze)
•czasami przebiega skrycie.

Leczenie:

W

początkowym

okresie

–

podawanie

antybiotyków.

Rozpoznanie pewne – operacja otwarcia i

opróżnienia ropnia.

Po kilku lub kilkunastu dniach ropień opróżnia

się całkowicie. Po usunięciu drenów następuje
zagojenie rany i wyleczenie.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Ropień zatokowy

(jamy Douglasa).

Umiejscawia się:
•u mężczyzn

między odbytnicą a pęcherzem,

•u kobiet miedzy odbytnicą a macicą i pochwą.

Etiologia:

Następstwo zapalenia wyrostka robaczkowego

lub ostrych stanów zapalnych narządu rodnego u
kobiet.

Objawy:

•Początkowo – gorączka, brak łaknienia,

uczucie rozpierania i ciężaru w podbrzuszu.

Później –

biegunka, parcie na stolec, przy czym

stolce bywają obficie pokryte śluzem.

Leczenie:

• Usunięcie przyczyny
• Otwarcie i drenaż ropnia

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Zrosty wewnątrzotrzewnowe

Etiologia:

następstwem operacji brzusznych

(zapalenia otrzewnej). Mogą powstawać po
operacjach, w czasie których nie stwierdzono
zapalenia otrzewnej, a także u chorych, którzy je
przebyli, a nie byli operowani.

Objawy:

•bóle brzucha (zależne od pozycji ciała)
•pojawienie się niedrożności jelit
•mogą nie dawać objawów

Leczenie

operacyjne.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Zapobieganie

tworzeniu

się

zrostów

po

operacji – rehabilitacja pooperacyjna:

•poruszanie się w łóżku,
•gimnastyka oddechowa
•masaż
•wczesne siadanie (wstawanie)
•kinezyterapia.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Niedrożność jelit

Stan chorobowy, w którym treść jelitowa nie

może przemieszczać się przez światło jelita w
kierunku obwodowym – całkowite ustanie
ruchów robaczkowych jelit.

Pszyczyny:

•przeszkoda

mechaniczna

(niedrożność

mechaniczna),

•niedrożność porażenna
•czynnościowa
•zrosty wewnątrzotrzewnowe

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Niedrożność jelit mechaniczna

Przyczyny:

•uciśnięcie jelita z zewnątrz
•zatkanie jego światła od wewnątrz (dotyczy

przeważnie jelita grubego)

•zrosty wewnątrzotrzewnowe
•uwięźnięcie przepuklin
•wgłębienie, skręcenie lub stan zapalny jelita
•zbite masy kałowe.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII NARZĄDÓW JAMY BRZUSZNEJ

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Najczęstsze

przyczyne

niedrożności:

•u dzieci – wgłębienie jelita,
•w wieku dojrżałym –

zrosty,

•w

wieku

podeszłym

–

nowotwory

jelita grubego.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Następstwa

niedrożności

mechanicznej jelit

Zaburzenia w ukrwieniu ściany jelita

↓

Zwiększenie aktywności flory bakteryjnej

(przenikanie drobnoustrojów do jamy

otrzewnej/krwi krążącej)

↓

Rozlane zapalenie otrzewnej

↓

Odwodnienie chorego (wstrząs

oligowolemiczny)

↓

Uogólnione zakażenie (wstrząs septyczny)

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

PRZEPUKLINY BRZUSZNE

(występują u 3-5% pełnej populacji)

Jest to wytworzenie się uchyłku otrzewnej i

przemieszczenie się jego, wraz z zawartością,
przez:

a) otwór w ścianie jamy brzusznej pod powłoki

brzucha –

przepuklina zewnętrzna

,

b) otwór w przeponie do klatki piersiowej –

przepuklina przeponowa

,

c) do zachyłku otrzewnej wewnątrz jamy

brzusznej –

przepuklina wewnętrzna.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Rodzaje przepuklin zależnie od ich
umiejscowienia

a) pachwinowa mosznowa,
b) pachwinowa skośna,
c) udowa,
d) pępkowa,
e) nadbrzuszna, przepuklina kresy
białej,
f) w bliźnie pooperacyjnej.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Wrota przepuklinowe

– miejsce przedostawania

się przepukliny przez ścianę jamy brzusznej. Są
to słabsze miejsca ściany brzucha wskutek
przechodzenia przez nie:

•naczyń krwionośnych i nerwów (przepuklina

udowa, pępkowa)

•powrozka

nasiennego

(przepuklina

pachwinowa).

Mogą mieć kształt:

•płaskiego pierścienia (przepuklina

pępkowa

)

•kanału z ujściem:

wewnętrznym

–

od strony jamy brzusznej

zewnętrznym

–

w warstwach podskórnych

(przepuklina pachwinowa, udowa).

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Worek przepuklinowy

tworzy rozciągnięty

uchyłek otrzewnej.

Wielkość worka zależy od:

•rodzaju przepukliny
•czasu jej trwania (im przepuklina jest

„starsza", tym większy worek).

Zawartość przepukliny mogą stanowić różne

narządy jamy brzusznej ruchome:

•jelito cienkie i sieć,
•jelito grube (rzadziej),
•jajnik, jajowód,
•żołądek.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Zawartość przepukliny przedostaje się do

worka przepuklinowego przy:

•dłuższym staniu,
•chodzeniu,
•kaszlu,
•parciu na stolec itp.
Aby przepuklina cofnęła się ponownie do

wnętrza jamy brzusznej, wystarcza ułożenie
chorego

na

wznak

i

łagodne

uciśnięcie

przepukliny ręką. Jeżeli to pomaga, przepuklina –

odprowadźalna

.

Gdy zawartość worka nie cofa się przepuklina –

nieodprowadzalna

.

Przepuklina

nieodprowadzalna

może stać się

przyczyną ostrej niedrożności mechanicznej

przewodu pokarmowego.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Powstawanie przepuklin

Przepukliny wrodzone powstają w wyniku

wady wrodzonej (ujawniają się do 1 r. życia).

Przepukliny

nabyte

powstają

u

osób

mających:

•słaby układ mięśni i powięzi,
•wiotki układ łącznotkankowy,
•nadmierny dla nich wysiłek fizyczny,
•znaczną otyłość,
•przewlekły kaszel, kichanie, zaparcia albo

utrudnione oddawanie moczu,

• u chudnących.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Objawy przepuklin

Przepukliny mogą:
•dawać miękki guz pojawiający się w okolicy

typowych wrót przepuklinowych

•zmieniać swe rozmiary, w zależności od

pozycji ciała, fazy oddechu, kaszlu i działania
tłoczni brzusznej

•dawać uczucie „ciągnięcia" w brzuchu do

nieokreślonego bólu i nudności (bóle zwykle
zmniejszają się w czasie spoczynku, w pozycji
leżącej)

•dawać

nasilenie dolegliwości przy

prace

fizycznej

(długotrwałe stanie, wzmożona praca

tłoczni brzusznej)

•przebiegać bezobjawowo

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Leczenie przepuklin

Jedynym skutecznym sposobem leczenia

przepukliny jest zabieg operacyjny.

Operacja polega na:
1.Odsłonięciu worka przepuklinowego
2.Odprowadzenu do jamy brzusznej jego

zawartości

3.Zamknięciu szwami wrot przepuklinowych
W przypadkach wielkich przepuklin konieczne

jest wzmocnienie mięśni i powięzi brzucha przez
wszycie w nie siatki z tworzywa sztucznego.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Przed operacją powinny być starannie leczone

wszystkie

choroby,

które

po

zabiegu

operacyjnym

mogą

powodować

wzmożenie

ciśnienia śródbrzusznego:

•przewlekłe nieżyty oskrzeli powodujące

uporczywy kaszel,

•uczulenia wywołujące gwałtowne kichanie,
•przewlekłe zaparcia,
•u mężczyzn przerost gruczołu krokowego

sprawiający znaczne trudności w oddawaniu
moczu.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Po operacji przez 4-6 tygodni nie wolno

wykonywać większych wysiłków fizycznych.

Czas powrotu do pracy zależy od jej

charakteru.

Po operacjach przepuklin nawrotowych

osobom ciężko pracującym fizycznie doradza
się zmianę wykonywanej pracy.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Uwięźnięcie przepukliny

Stan, w którym:
Do worka przepuklinowego

zostaje wciśnięta większa niż
zazwyczaj

zawartość,

co

uniemożliwia

ponowne

cofnięcie się jej do jamu
brzusznej

Ucisk

wrót

przepuklinowych

może

doprowadzić do:

martwicy

(zaciska

naczynia krwionosne)

niedrożności

jelit

(uwięźnięcie pętli jelita)

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Objawy:

•silny ból (początkowo w okolicy guza, a

później w całej jamie brzusznej)

•nudności (wymioty)
•zatrzymanie stolca i gazów
•guz przepuklinowy staje się twardy
•zawartość guza nie daje się odprowadzić

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Jeśli

pojawią

się

objawy

uwięźnięcia

przepukliny (w pozycji leżącej przepuklina nie
chowa się samoistnie - lub przy bardzo
delikatnym ucisku nie pozwala się odprowadzić)
należy natychmiast wezwać lekarza.

Nie wolno samemu podejmować prób

odprowadzenia uwięźniętej przepukliny.

Operacja uwięźniętej przepukliny polega na:
•uwolnieniu jej zawartości od ucisku
•dokładnym

zbadaniu

żywotności

uwięźniętych w worku narządów. W razie:

zgorzeli konieczne wycięcie martwych tkanek

(pętli jelita).

kiedy

nie

wykazuje

cech

martwicy,

odprowadza się ją do jamy brzusznej i
przeprowadza dalszy zabieg tak, jak przy
przepuklinach wolnych.

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Przepukliny rozworu
przełykowego

przepuklina wślizgowa przepuklina
kołoprzełykowa

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Objawy:

•na ogół nie daje objawów
•ból umiejscowiony wysoko w nadbrzuszu

mający przeważnie charakter pieczenia

•nudności, odbijanie, czkawka, trudności w

połykaniu. zwężenie, zapalenie lub owrzodzenie
przełyku,

•krwawienie,
•zmiany w płucach, spowodowane aspiracją

treści żołądkowej w czasie snu.

Dolegliwości przeważnie ustępują po zmianie

pozycji ciała lub po wypiciu wody albo płynów

neutralizujących działanie soku żołądkowego,

FIZJOTERAPIA W CHIRURGII
NARZĄDÓW JAMY
BRZUSZNEJ

Leczenie

Zachowawcze

(cel –

łagodzenie dolegliwości):

•Dieta (ograniczenie tłuszczu, częste, niezbyt

obfite posiłki

•Przeciwdziałanie przedostawaniu się treści

żołądkowej do przełyku:

unikać leżenia po posiłkach,
wcześnie spożywać kolacje,
sypiać z uniesioną głową i klatką piersiową.

Operacyjne:

•odprowadzenie do jamy brzusznej części

żołądka znajdującej się w klatce piersiowej

•zwężenie szwami nadmiernie powiększonego

rozworu przełykowego przepony.