GATT - General Agreement on Tariffs and
Trade

Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu

• utworzenie - 1.01.1948

• tymczasowa umowa wielostronna

•“UKŁADAJĄCE SIĘ STRONY” - swoista instytucja

• “układające się strony” - indywidualne
państwa

• utworzony zamiast ITO (International Trade Organisation)

•statut oparty na tzw. Karcie Hawańskiej

•istniał jako quasi-organizacja do końca 1994

• głównym narzędziem liberalizacji były
wielostronne negocjacje handlowe tzw. RUNDY

•odbyło się 8 rund negocjacyjnych

•rozszerzał się zakres podmiotowy,
przedmiotowy negocjacji i ilość uczestników

Siedziba: Genewa, Szwajcaria

Rozpoczęcie działania : 1

styczeń 1995

Utworzona podczas: negocjacji

Rundy

Urugwajskiej (1986-94)

(Marakesz)

•Liczba członków: 153 kraje

•Sekretariat: 630 osób

•Dyrektor Generalny

: Pascal Lamy

• WTO Dyrektor-Generalny

Pascal Lamy

1.06.2005-

31.08-

2013

Mike Moore,

1999-2002

(Nowa Zelandia)

Renato

Ruggiero,

1995-1999

(Włochy)

Peter

Sutherland,

1993-1995

(Irlandia)

Arthur Dunkel 1980-1993

(Szwajcaria)

Olivier Long,1968-

1980 (Szwajcaria)

Eric Wyndham-White,

1948-1968 (Wielka Brytania)

DYREKTORZY GENERALNI GATT/WTO

Dr. Supachai

Panitchpakdi –

2002-

31.08.2005

(Tajlandia)

KONFERENCJE

KONFERENCJE

MINISTERIALNE

MINISTERIALNE

1. Singapur, 9-13 grudzień, 1996
2. Genewa, Szwajcaria, 18-20 maj, 1998
3. Seattle, USA, 30 List.-3 Grudzień 2000
4. Doha, Katar, 9-14 Listopad, 2001
5. Cancun, Meksyk,10-14 Wrzesień 2003
6. Hongkong, Chiny, 13–18 Grudzień

2005

Cele i zadania WTO:

•administrowanie
porozumieniami WTO

•forum dla negocjacji handlowych

•rozstrzyganie sporów handlowych

• monitorowanie narodowych polityk

handlowych

•pomoc techniczna i szkolenia dla
krajów rozwijających się

•współpraca z innymi
międzynarodowymi organizacjami

WTO obejmuje:

•

tzw.

Plurateralne

Porozumienia

Handlowe

(Porozumienia o Handlu Samolotami Cywilnymi, ...o
Zakupach Rządowych)

•Porozumienie Wielostronne o Handlu Towarami (tzw. GATT 1994),
w tym także:
Porozumienie o Handlowych Aspektach Inwestycji (Porozumienie o

TRIMs)• Układ Ogólny o Handlu Usługami (GATS)

• Układ o Handlowych Aspektach Praw Własności Intelektualnej
(Układ o TRIPs)

•

Porozumienie o Regułach i Procedurach Rozstrzygania Sporów

•

Mechanizm Przeglądu Polityki Handlowej

Wszystkie porozumienia, z wyjątkiem

plurateralnych, są obligatoryjne dla

członków WTO. Oznacza to, że kraje

przystępujące do WTO muszą przyjąć te

porozumienia

w

brzmieniu

uzgodnionym w trakcie RU.

ZASADY WTO:

2/ KN - klauzula narodowa

niedyskryminacyjne traktowanie na rynku
wewnętrznym kraju.

Zasada ta dotyczy obciążeń podatkowych,
przepisów i wymogów dotyczących sprzedaży,
zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania
towarów

i

usług

(z

listy

szczegółowych

zobowiązań

członka

GATS)

na

rynku

wewnętrznym.

1/ KNU - bezwarunkowa klauzula najwyższego

uprzywilejowania

jej istotą jest równość traktowania

zagranicznych partnerów.

Wyjątki:

mały ruch graniczny, preferencje celne,
ugrupowania integracyjne (Art. XXIV Układu
Ogólnego)

3/ Zasada wzajemności, tj. zasada równości
korzyści i koncesji

Wyjątek: GSP
Zgłaszając akces należy zapłacić swego
rodzaju “bilet wstępu”, tj. obowiązek udzielenia
koncesji celnych w zamian za uzyskane
ustępstwa przenoszone na mocy KNU.

4/ Cła jako jedyny w pełni dozwolony środek

interwencji państwa w handlu (FAIR
COMPETITION)

(nie naruszają mechanizmów rynkowych i są

transparentne).

Wyraźny zakaz stosowania niektórych barier

pozataryfowych, takich jak: dobrowolne
ograniczenia eksportu i ich odmiany.

Wyjątek:

możliwość

stosowania

ograniczeń

ilościowych,

czy

klauzul

ochronnych

pod

warunkiem wystąpienia wyraźnie zdefiniowanych
okoliczności

i

zastosowania

odpowiednich

procedur (np. dla ochrony bilansu płatniczego,
ochrony zdrowia ludzi i zwierząt, kultury, ze
względów bezpieczeństwa)

ZASADY SYSTEMU HANDLOWEGO

ZASADY SYSTEMU HANDLOWEGO

•

KNU: równe traktowanie innych

•

KN: traktowanie swoich i obcych

jednakowo

•

liberalniejszy handel: stopniowe likwidowanie

barier, poprzez negocjacje

•

przewidywalność: pewność, że bariery handlowe

nie będą podnoszone arbitralnie

• transparencja

• promowanie uczciwej konkurencji: poprzez

ograniczanie nieuczciwych praktyk handlowych

• popieranie rozwoju i reform społecznych

* zobowiązania do niepodnoszenia ponad

określony poziom poszczególnych
opłat celnych (tj. związania ceł na
określonym poziomie; mógł on być
wyższy od aktualnie obowiązującego;
stawka związana była więc stawką
maksymalną)

Formy ustępstw celnych w systemie GATT/WTO:

Formy ustępstw celnych w systemie GATT/WTO:

* redukcji stawek celnych

* związania (konsolidacji) ceł na poziomie
uzgodnionym w rokowaniach

to cut or to bind

Sposoby redukcji ceł:
zasada “produkt za produkt” - colateralna

•

rokowania

między

parami

krajów

dotyczące

pojedynczych towarów,

liberalizacją

których

były

one

zainteresowane, najczęściej kraje te były
dla siebie głównymi dostawcami

•

koncentracja na pojedynczych towarach

(zaleta)

Wady:

skomplikowana,

czasochłonna,

ograniczała zakres

towarów objętych

negocjacjami, eliminowała pozycje
wrażliwe lub towary, których eksporterem
nie

był

żaden

z

ważniejszych

uczestników rokowań

linearna metoda redukcji ceł -

•

jednakowe procentowo cięcia stawek na
całe listy towarowe zaproponowane przez
poszczególne kraje

Zaleta: większa liberalizacja
Wady:

nie

wyeliminowała

możliwości

wprowadzania

wyjątków

nie uwzględniała rozpiętości w poziomie
stawek

(tj. zróżnicowanego

poziomu stawek na taki sam

produkt w

różnych krajach), co spowodowało, że

obniżka stawki (np. o 20%) dawała inne efekty

handlowe w kraju, gdzie cło było

niskie, i inne tam,

gdzie poziom wyjściowy

cła był wysoki

W praktyce - specjalne formuły, które łączyły w
sobie redukcję ceł o określony procent i ich
harmonizację (tj. większą redukcję ceł wyższych
i mniejszą - ceł niskich).
W RU -swoboda wyboru metody redukcji ceł,
jednak co najmniej 36%. W praktyce kraje
łączyły często metodę linearną z metodą
“produkt za produkt”.

• cła faktycznie stosowane w kraju mogą być

niższe od związanych, czyli kraj może zawiesić
lub obniżyć poziom stawek importowych pod
warunkiem niedyskryminacji zagranicznych
dostawców

stawki związane (bound) = stawki skonsolidowane (consolidated)
wynegocjowane i ustalone na forum GATT

• oznaczają zobowiązanie do niepodwyższania

ceł powyżej zadeklarowanego poziomu niż ten
w tabelach koncesji

• w praktyce: wysokość ceł i innych opłat

importowych nie może być jednostronnie
podniesiona bez zgody kraju, z którym
wysokość stawek została uzgodniona oraz
krajów o statusie “głównego dostawcy” lub
“istotnie zainteresowanego eksportem”

• zwiększenie stawek celnych oznacza

rekompensatę w postaci obniżenia ceł na inne

• niemal cały import krajów rozwiniętych

jest obecnie objęty związaniami

•GATT/WTO jest generalnie niechętna praktyce

powtarzającego się zawieszania i przywracania
stawek celnych, bo godzi to w sens koncesji
taryfowych, czyli stabilność i przewidywalność
celnych warunków handlu

• związanie ceł zapewnia bezpieczeństwo

wynegocjowanych redukcji, czyli:

w systemie GATT/WTO koncesje = koncesje

związane

• wada: ogranicza swobodę kształtowania

autonomicznej polityki handlowej

W Akcie Końcowym RU szczegółowe,

W Akcie Końcowym RU szczegółowe,

indywidualne zobowiązania zajmują

indywidualne zobowiązania zajmują

łącznie 22500 stron. Ustalone w tabelach

łącznie 22500 stron. Ustalone w tabelach

koncesji zobowiązania poszczególnych

koncesji zobowiązania poszczególnych

krajów polegają na związaniu stawek

krajów polegają na związaniu stawek

celnych i ich redukcji.

celnych i ich redukcji.

Integralną częścią Układu Ogólnego GATT

Integralną częścią Układu Ogólnego GATT

są tabele koncesji (

są tabele koncesji (

schedules

schedules

). Zawierają

). Zawierają

one koncesje, jakich każda ze stron

one koncesje, jakich każda ze stron

udzieliła pozostałym stronom Układu.

udzieliła pozostałym stronom Układu.

w tym: Polska

do 96%, czyli

możliwości swobodnego podwyższania

stawek celnych dotyczy jedynie 4%

pozycji

importu

przemysłowego,

istotnym wyjątkiem - pojazdy nieszynowe

W trakcie RU udział stawek związanych w

imporcie przemysłowym:

•krajów rozwiniętych zwiększył się

z 78% do 99%

•krajów rozwijających się z 21% do 73%

•krajów w transformacji

z 73% do 98%

Polska a WTO

1957 - status obserwatora

GATT

1960 - członek

stowarzyszony GATT

1967 - członek GATT

1.07.1995 - członek

WTO

„Bilet wstępu” do WTO

(dostęp do polskiego rynku)

• Obniżanie średniej ważonej stawki

celnej na towary przemysłowe w

imporcie z 10,78% w r.1994 do

niecałych 4% od r. 2000

• w imporcie artykułów rolnych -

taryfikacja tj. zastąpienia opłat

wyrównawczych, zakazów importu,

kontyngentów ilościowych przywozu

itd. ekwiwalentem celnym

ARTYKUŁY ROLNE
“Taryfikacja” i stopniowa redukcja ceł

Taryfikacja polega na zastąpieniu wszystkich
środków para- i pozataryfowych stawkami
celnymi;
czyli: zakaz stosowania w handlu rolnym
między

członkami

WTO

kontyngentów

ilościowych, zmiennych opłat wyrównawczych i
ich odmian, minimalnych cen importowych,
dyskrecjonalnych licencji importowych, tzw.
dobrowolnych ograniczeń eksportu itp.

Nastąpiło więc (1995) powiększenie wszystkich
stawek celnych o wartość taryfikowanych
środków

pozataryfowych.

Uzgodniono

też

stopniową redukcję ceł, średnio o 36% ( nie
mniej niż 15%), w 6 równych ratach dla krajów
rozwiniętych i średnio o 24% (nie mniej niż
10%), w 10 równych ratach dla krajów
rozwijających się.