WSPÓŁCZESNE

KONCEPCJE

KSZTAŁCENIA

INTEGRALNEGO

Integracja

-

oznacza scalanie, proces tworzenia całości z

części, włączanie jakiegoś elementu w całość, zespolenie i

zharmonizowanie składników.

       

Integracja w nauczaniu-

to sposób nauczania

mający na celu pokazanie związków między wszystkimi

przedmiotami nauczania oraz ukazywanie nauki jako całości.

    

PRZEDSTAWICIELE

WSPÓŁCZESNEGO

KSZTAŁCENIA

INTEGRALNEGO :

1)Maria Cackowska

2)Józef Galant

3)Łucja Muszyńska

4)Halina Sowińska

M. Cackowska (1992) wyróżniła dwa typy integracji w

nauczaniu początkowym.

Nauczanie integralne obejmuje: cykl integracji częściowej, tj.

wybiórczej, czyli nauczania skorelowanego i cykl pełnej

integracji, czyli nauczania łącznego.

Zasadniczym walorem nauczania całościowego jest integracja

treści kształcenia, która umożliwia oddziaływanie na wszystkie

sfery osobowości dzieci. Obok integracji treści ważna jest

istotna integracja nauczania i wychowania. Treści kształcenia

powinny zawsze obejmować aspekty wychowawcze ważne dla

kształcenia przekonań, postaw, zachowań uczniów. Bardzo

ważna jest również integracja metodyczna mająca na względzie

świadome różnicowanie metod i innych elementów pracy

dydaktycznej, aby stymulowały rozwój osobowości uczniów.

Koncepcja kształcenia integralnego wytworzyła się na tle krytyki systemu

klasowo- lekcyjnego.

Lubelska koncepcja nauczania integralnego

Obowiązek szkolny obejmuje wszystkie dzieci 6-letnie i wprowadza 4-letni

okres nauki początkowej w klasach 0, I, II i III.

W klasach 0 i I winno się realizować nauczanie integralne (całościowe),

natomiast "w klasach II i III stopniowo przechodzi się do nauczania

systematyczno-przedmiotowego, realizowanego coraz wyraźniej systemem

klasowo-lekcyjnym. Oczywiście i w tych klasach położony jest nacisk na

kompleksowe opracowanie zagadnień wyłanianych z różnych przedmiotów, co

powinno umożliwić uczniom rozpatrywanie faktów, zjawisk i problemów na tle

szerszych całości".

Nowoczesne nauczanie nie może ograniczać się do przekazywania gotowej

wiedzy, lecz powinno być nastawione na pobudzanie, aktywizowanie i

rozwijanie działalności poznawczej uczniów, postaw twórczych, sposobów

rozwiązywania różnorodnych problemów, umiejętności samodzielnego

planowania.

Do niezbędnych warunków wyzwalania aktywności twórczej uczniów należy

bogate środowisko szkolne i pozaszkolne pobudzające do myślenia i działania.

Nauczanie ma ułatwić uczniom łagodne przejście od przedszkola do szkoły, od

nauczania początkowego do klas wyższych i powinno ono sprzyjać

wszechstronnemu rozwojowi osobowości.

Głównym spoiwem nauczania integralnego

powinna być tematyka.

· Integracja treściowa jest jedną z czterech płaszczyzn

integralnego kształcenia. Punktem

wyjścia jest środowisko społeczno- przyrodnicze oraz

język polski, a treści dotyczą: osoby dziecka, środowiska

społecznego i przyrodniczego, kultury i świata wartości.

Ośrodkom przyporządkowuje się zadania z przedmiotów:

plastyka, muzyka, technika, matematyka oraz W-F, ale te

dwa ostatnie przedmioty trudno się integrują, więc

czasami wymagają odrębnej lekcji.

· Przeplatanie pracy intelektualnej z zajęciami

praktycznymi, ruchowymi oraz różnymi formami

działalności ekspresyjnej, które w miarę możliwości

powinny odbywać się na świeżym powietrzu.

· M. Cackowska zwraca uwagę, że wszystkie
projektowane zajęcia muszą być ze sobą logicznie
powiązane i przeplatać się z uwzględnieniem higieny
pracy umysłowej.
Planując swoje działania, nauczyciel powinien
uwzględnić:
- korelację wewnątrzprzedmiotową polegającą na
wykorzystaniu różnych treści z zakresu danego
przedmiotu
- korelację międzyprzedmiotową, wiążącą problematykę
pokrewną kilku przedmiotów
- korelację synchroniczną, wiążącą treści różnych
przedmiotów w danym czasie
- korelację asynchroniczną, wiążącą aktualnie
realizowane treści z tymi, które były opracowane
wcześniej
- korelację bierną, występującą w przypadku
wcześniejszego skorelowania treści proponowanych w
programie czy rozkładzie materiału
- korelację czynną, która ma miejsce, gdy nauczyciel
aktywnie, razem z uczniami opracowuje zbliżone treści.

· Proponuje się dwa cykle nauczania integralnego:

– pierwszy pełnej integracji nauczania łącznego, który
obejmuje pierwsze dwa lata nauki (klasy 0 – I); Autorka
proponuje obniżenie progu dojrzałości szkolnej o rok. Praca
winna mieć charakter nauczania integralnego, gdzie treści
zebrane są wokół trzech grup tematycznych: rzeczywistości
przyrodniczej, społecznej i problemów wysuwanych przez
dzieci. Widzi tu duży walor "wychowania okolicznościowego".
Preferowane są zabawowe, aktywizujące formy pracy. Praca
dydaktyczna ma najczęściej charakter gier dydaktycznych lub
zajęć badawczych, twórczych. Stwarza, więc warunki do
aktywności właściwej dla wieku uczniów - do zabawy, gdzie
mają zastosowanie również wszystkie formy działalności
plastycznej, technicznej, muzycznej, ruchowej, aktorskiej.
Nauczyciel czuwa, aby motywy i potrzeby działań
uwzględniały ogólne normy społeczne.

– drugi cykl integracji wybiórczej nauczania skorelowanego,
obejmujący klasy II i III, gdzie obok zajęć zintegrowanych
pojawiają się formy przedmiotowo-lekcyjne. Jednostka
tematyczna powinna stanowić sensowną całość, bez
podziału na przedmioty i lekcje, a nauczyciel sam decyduje
o jej strukturze, charakterze zadań oraz czasie na ich
rozwiązanie i dostosowuje ją do charakteru treści, sytuacji
dydaktycznych, możliwości i zainteresowań uczniów.

 Dobierając treści poznawcze do poszczególnych jednostek
tematycznych uwzględnić:
- zasadę proporcji czasowych przewidzianych na
opracowanie różnych treści,
- ciągłość tematyczną,
- stopniowanie trudności

ŁUCJA MUSZYŃSKA - urodzona 16.XI.1931- zmarła 29.XI.1974.

Dydaktyk specjalista w zakresie pedagogiki wczesnoszkolnej.

Pracowała jako asystent w Instytucie Psychologii UW później

jako adiunkt

Czasopisma wczesnoszkolnego Instytucie Pedagogiki UAM w

Poznaniu. Była redaktorem czasopisma „Życie szkoły”.

Otrzymała nagrodę KEN i wpis do „Księgi Czynów Osiągnięć

Nauki Polskiej. Jej przemyślenia oscylowały wokół rozwoju

społecznego dzieci w młodszym wieku szkolnym i

wychowawczo-środowiskowych uwarunkowań tego rozwoju,

oraz problemów integracji wychowania i nauczania w klasach od

I do III. Ważniejsze prace: „Altruizm i kolektywizm

dziecięcy- rozwój i kształtowanie” Warszawa 1976,

„Integralne zachowanie i nauczanie w klasach od I do III”

Poznań, Warszawa 1974.

Najbardziej spójną i wszechstronnie ujętą koncepcję integracji

opracowała Łucja Muszyńska odnosząc ją do nauczania i

wychowania w klasach I-1II. Wprowadziła też pojęcie integralnej

jednostki tematycznej.

Proces integralnego wychowania i nauczania można podzielić na

elementy składowe, którym są tzw. integralne jednostki

tematyczne.

Integracja według Łucji Muszyńskiej polega na:

a) łącznym ujmowaniu celów nauczania, wychowania i

kształcenia

b) scalaniu treści i materiału nauczania oraz

wychowania przez koncentrację wokół zasadniczych

osnów zintegrowanych jednostek tematycznych

c) tworzeniu jednolitych ciągów sytuacyjnych dla

działań i przeżyć dzieci.

Założenia procesu integralnego wychowania:

 

1. Wychowawca – nauczyciel, planuje nie tematy poszczególnych

lekcji przedmiotowych, lecz integralne jednostki tematyczne,

obejmujące szereg godzin lekcyjnych jednego lub kilku dni nauki w

zależności od zakresu tematu i bogactwa problematyki. Cykl zajęć

jest podporządkowany nadrzędnemu tematowi – zagadnieniu.

2. Nauczyciel dobiera cele wychowania i nauczania opierając się

na : aktualnie obowiązującym programie nauczania, własnym

planie pracy wychowawczej w klasie, aktualnych zadaniach

wynikających z analizy sytuacji panującej w zespole klasowym.

3. Wychowawca opracowuje tok realizacji danej jednostki

tematycznej, przewiduje wszechstronne formy działalności dzieci

oraz różnorodne zadania dla nich.

4. Realizacja każdej integralnej jednostki tematycznej przebiega

przy przestrzeganiu następujących zasad : 

a) ciągłości czasowej – nauczyciel nie stosuje lekcyjnych

interwałów czasowych, 

b) urozmaicenia form zajęć, 

c) płynności zajęć (przechodzenie od jednej formy zajęć do

następnej odbywa się w sposób naturalny, logiczny i powiązany.

5. Wdrażanie dzieci do wykonywania zadań, jako głównych
czynności w trakcie realizacji integralnej jednostki tematycznej
dokonuje się przy przestrzeganiu następujących zasad: 
a) różnorodności zadań, 
b) różnorodnej organizacji działań dziecięcych – działania powinny
być indywidualne, zespołowe, społeczne, 
c) aktywizacja dzieci 
d) motywacji – zadania muszą być tak pomyślane, aby
odpowiadały potrzebom dzieci, 
e) ideowości, dzieci wykonujące zadania muszą być świadome
wyższych racji i celów, którym te zadania służą, 
f) zespołowości, 
g)udziału wychowawcy. Wychowawca powinien występować nie
tylko jako przewodnik, ale także jako uczestnik podejmowanych
działań.
6. Realizacja integralnego wychowania i nauczania powinna
przebiegać w rozszerzonym wymiarze godzin, we wszystkich
klasach 1 – 3 powinna obejmować, co najmniej 24 godziny
tygodniowo

Integracja wychowania i nauczania musi się dokonywać nie tylko
przez koordynację i łączenie tych dwóch procesów, ale przede
wszystkim poprzez osobę kierującą nimi, jaką jest nauczyciel –
wychowawca.

Józef Galant nauczanie całościowe charakteryzuje tym, że:

1.      Treści nauczania występujące w różnych przedmiotach i w

różnych dziedzinach życia grupuje się według wybranych

ośrodków tematycznych zgodnie z zainteresowaniami dzieci, i z

tym jak te treści występują w życiu. Ośrodki te są ustalane na

dzień lub dłużej.

2.      Układ treści jest koncentryczny, wiadomości w ramach

tematów są

wybranymi  epizodami,  całościowymi  fragmentami  otaczającej

nas rzeczywistości.

3.      Duża aktywizacja dzieci wprowadzona przez twórców

nauczania całościowego - silnie skoncentrowana strona

wychowawcza (1994; 14).

Bliższe naszym czasom i konkretne propozycje przedstawia M.

Cackowska proponując aby obowiązkiem szkolnym objąć dzieci

6-letnie i wprowadzić czteroletni okres nauki początkowej w

klasach O-III. W klasach 0-1 powinna występować pełna

integracja, która dotyczyłaby treści oraz metod nauczania i

wychowania.

Opracowywanie różnorodnej tematyki w tych klasach powinna

zmierzać do całkowitego zacierania granic między przedmiotami

i kształtowania w umysłach dzieci scalonego obrazu rozumienia

procesów i zjawisk w nim zachodzących, związków i zależności

między nimi

H. Sowińskiej (1993) koncepcja nauczania
integralnego w na uczaniu początkowym „to taka
organizacja procesów edukacyjnych, która polega na
stwarzaniu dziecku warunków do wszechstronnej
działalności podporządkowanej określonym zadaniom
integrującym w sobie różne treści skupione we
wspólnym bloku tematycznym. Integracja polega tu na
łącze niu celów, treści, form realizacyjnych, różnych
dziedzin i form aktywności dzieci i nauczyciela w
ramach wspólnych jednostek tematycznych". Stanowi
ona odrębną koncepcję integracji, nie związaną z
rewalidacją dzieci niepeł nosprawnych, ale jest ona
korzystna dla nich w realizacji wymagań progra
mowych.