Bułgaria

Państwo i transformacja

Republika, (ok. 7 mln ob. – 83% Bułgarzy)
System rządów parlamentarno-gabinetowych.
Zgromadzenie Narodowe (240) – 4-letnia

kadencja.

Formalny demontaż realnego socjalizmu

zapoczątkowano w przeddzień rokowań
,,okrągłego stołu’’ usunięciem z konstytucji
zapisu o kierowniczej roli BKP w państwie

3 kwietnia 1990 r. znowelizowano konstytucję

pozbawiając ją akcentów ideologicznych,
przywracając pluralizm polityczny

12 lipca 1991 r. – nowa konstytucja.

Administracja centralna

Prezydent (i wiceprezydent) wybierany w

wyborach powszechnych. Nie posiada
inicjatywy ustaw. (moderator)

Rząd – brak konstruktywnego votum

nieufności. Premier wnioskuje o
tworzenie lub likwidacje ministerstw.

ORGANY CENTRALNE: ministerstwa,

agencje państwowe, komisja
państwowa (powołana przez RM do
kontroli)

Najwyższy Sąd Kasacyjny, NSA,

Administracja lokalna

W latach 1991-1995: podział na

gminy, powiaty (okolii) i
obwody oraz Stołeczną
Wielką Gminę

Powiat w świetle ustawy

składał się z kilku gmin.
Władzą było
przedstawicielstwo gmin
(powiatowa rada narodowa).
Zadania państwa w powiecie
realizował naczelnik oraz
inne organy i służby
centralnej władzy
państwowej.

Liczba radnych w gminie:

radni

Liczba

mieszk

11

Do 5 tys.

19

Do 10 tys.

25

Do 30 tys.

39

Do 50 tys.

45

Do 100 tys.

51

Powyżej 100

t

61

Sofia

Kompetencje gminy

Rada gminy (obsztinski sywet): gospodarka komunalna,

ochrona środowiska, system oświaty, kultura i zdrowie,
pomoc socjalna, ruch drogowy. Uchwalanie planów
rozwoju, decyzje w sprawie referendum.

Naruszanie rozporządzeń rady zagrożone jest karą do 50

tys. lewów, w przypadku recydywy zakazem wykonywania
zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Dochody: podatki i opłaty wyznaczone przez rade w

granicach ustawy. Środki z budżetu państwa. Pożyczki.

Wydatki: płace i koszty utrzymania służby zdrowia,

szkolnictwa i placówek kultury.

Funkcjonowanie rady. Radę gminy może zwołać na

pierwsze posiedzenie naczelnik powiatu na następne
przewodniczący rady, 1/3 radnych lub 1/5 elektoratu
gminy. Uchwały są podejmowane bezwzględną
większością głosów ustawowej liczby radnych.

Wójt gminy (kmet)

Organ wykonawczy wybierany przez mieszkańców.
Rada jest uprawniona do podjęcia decyzji o wyborze

wójtów w poszczególnych miejscowościach gminy.

Cenzus wyborczy: minimum średnie wykształcenia, zakaz

uczestnictwa w kierowniczych organach partii
politycznych i spółek handlowych, nie może prowadzić
działalności handlowej. Wójt może (ale nie musi) być
radnym.

Cenzus wyższego wykształcenia dotyczy sekretarza gminy

mianowanego przez wójta.

Kompetencje wójta są szerokie. Rada gminy może zmienić

jego rozporządzenia jeśli naruszają one jej kompetencje.
Wójt może zakwestionować uchwałę rady jeśli jest
przekonany, że godzi ona w interes gminy. Ale ponowne
przyjęcie przez radę zakwestionowanej uchwały
zobowiązywało wójta do jej realizacji.

Powiat w kształcie do

1995 r.

Organ stanowiący – rada gmin (okolijski sywet na obsztinite),

złożona z 2 przedstawicieli z każdej gminy. Radę zwołuje z
własnej inicjatywy przewodniczący lub na wniosek ¼ radnych,
lub na wniosek naczelnika powiatu, lub na wniosek naczelnika
obwodu.

Kompetencje: planowanie i realizacja przedsięwzięć o znaczeniu

ponadgminnym; organizacja badań nad ekonomicznymi i
społecznymi problemami powiatu, zaopatrzenie w wodę i
energię, ochrona środowiska, współpraca między gminami.

Naczelnika powiatu mianuje na 4 lata naczelnik obwodu po

zasięgnięciu opinii powiatowej rady gmin. W przypadku
rozbieżności decyzje personalną podejmuje rząd. Naczelnik
może wstrzymywać i zaskarżać do sądu samorządowe uchwały
i decyzje.

W 1995 r. z powodów ekonomicznych zlikwidowano powiaty

pozostawiając tylko obwody i gminy jako jednostki
administracji

System wyborczy

Bezpośredni wybór radnych i wójtów. Czynne i bierne prawo

wyborcze przysługuje od 18 roku życia. Prawo zgłaszania
kandydatów mają partie i koalicje oraz grupy obywateli
(100-500 wyborców). Dla kandydatów na wójtów
potrzebne jest poparcie 20% wyborców. Podział mandatów
radnych odbywa się w systemie proporcjonalnym (metoda
d’Hondta). Wójtów wybiera się systemem większościowym
z ewentualną druga turą.

Reformy podziału

administracyjnego

1999 r. - 262 obszcziny i 28 oblasti
2007 r. – powołanie 6 regionów dla wykorzystania funduszy

UE.

Struktura

samorządu

Gminę tworzą wójtostwa (kmetstwa) i rejony (rajoni).

Ponadto istnieją miejscowości (zaslenite) – miasta i wsie

oraz osady (slisztnite obrazuwanija) – dzielnice willowe,

przemysłowe wypoczynkowe.

Gmina musi liczyć minimum 6 tys. mieszkańców, a najdalsza

miejscowość nie może być oddalona o ponad 40 km od

centrum. Wniosek o utworzenie gminy (złożony przez 6

tys. obywateli) musi być poparty przynajmniej przez 25 %

wyborców.

Gminy mogą tworzyć jednostki pomocnicze - wójtostwa
Stolica i miasta powyżej 300 tys. mieszkańców mogą tworzyć

rejony (po ok. 25 tys. osób).

Rady rejonu: 11 radnych (do 50 tys.), 15 (do 100 tys.) i 19

powyżej

OBWÓD – brak samorządowych instytucji. Władze

sprawował mianowany na 4 lata przez rząd naczelnik,

który w stosunku do gminy przejął uprawnienia naczelnika

powiatu.

GRECJA

Państwo i ustrój

Konstytucja z 1975 r. nowelizowana w 1986 i 2001.

Republika parlamentarna, dualizm egzekutywy z
umacniającą się pozycja rządu. Francuskie wpływy
rozwiązań administracyjnych. Rozbudowany system
zakazów politycznych dla administracji.

Jednoizbowy parlament wybiera prezydenta (podmiot władzy

wyk.). Sąd Kasacyjny, Specjalny (konstytucyjny) RPO.

Kolegialny charakter pracy rządu. Minister może być posłem.

Podział administracyjny

Kraj dzieli się na 13 regionów (peryferia) i 51 prefektury

(nomόs). Poza tym istnieje jeszcze jeden okręg
autonomiczny (Ajon Oros).

Prefektury dzielą się na 900 zarządów miejskich i 133 gminy.

Region

Regiony powołano w 1987 r. pod naciskiem UE.
Na czele władz regionalnych stoi bezpośrednio oddelegowany

przez rząd, sekretarz generalny, który przewodniczy
obradom rady regionalnej, będącej ciałem doradczym i
koordynującym w zakresie planowanie rozwojem
regionalnym. Składa się ona z przedstawicieli administracji
regionalnej, władz samorządowych, związków zawodowych
i stowarzyszeń społecznych i biznesowych. Prace rady
mają charakter koordynacyjny dla administracji
samorządowej i opiniodawczy dla agend rządowych.

Region nie pełni funkcji nadzorczych w stosunku do gminy.

Nie posiada własnych dochodów. Środki na jego działalność
pochodzą od rządu i UE.

Również prefektury i gminy uzależnione są od dotacji

rządowych. Ich udział w finansach publicznych wynosi ok.
11%

Prefektury

Prefekturami kierują mianowani przez rząd prefekci.

Kandydaci na ten urząd muszą być mieszkańcami gmin
z terenu prefektury, muszą mieć ukończone 23 lata.
Funkcję tę można pełnić tylko przez dwie kadencje.

Rada Prefektury wybierana jest wyborach powszechnych

na 4 lata. Członkowie (w liczbie od 21 do 37) tworzą
komitety, które podejmują decyzje oraz przeprowadzają
konsultacje z administracją prefektury.

Przy prefekturze działają Komitety Ekonomiczno-

Społeczne wspierające pracę rady poprzez konsultacje.
Komitet tworzą reprezentanci Lokalnego Związku Miast
i Okręgów oraz inne stowarzyszenia zawodowe,
naukowe itp.

Każda prefektura podzielona jest na prowincje. Organami

władzy w prowincjach są rady i prezesi (Eparchos).

Gminy

Miasta okręgowe są zarządzane przez burmistrzów i rady

miejskie

W małych miastach funkcje tę pełni prezydent i rada

komunalna

W gminach do 2 tys. mieszkańców jest 7 radnych, 2-5 tys.

9; powyżej 5 tys. 11 radnych.

W przeprowadzanych co 4 lata wyborach, w gminach do 5

tys. mieszkańców 60% mandatów uzyskuje zwycięski
komitet a pozostałe 40% pozostałe komitety. W okręgach
powyżej 5 tys. mieszkańców wybory odbywają się w
dwóch turach (potrzebna jest bezwzględna większość
mandatów).

Władzą wykonawczą jest Komitet Ratuszowy, wybierany

przez radnych i burmistrz, który pochodzi z
bezpośrednich wyborów. Radni wybierają też
przewodniczącego rady.

RUMUNIA

Ustrój i administracja

centralna

Konstytucja z 1991 r. znowelizowana

(referendum) w 2003 r.

Dwuizbowy parlament. Prezydent wybrany w

bezpośrednich wyborach . Trybunał K. Sądy.

,,Adwokat Ludu’’.

Prezydent powołuje premiera (większość

parlamentarna). Prezydent może uczestniczyć

w posiedzeniach rządu poświęconych sprawom

polityki zagranicznej, obronnej oraz spraw

bezpieczeństwa wewnętrznego. Konstruktywne

wotum nieufności. Możliwość powiązania

wotum zaufania z projektem ustawy rządowej.

Administracyjne gwarancje dla mniejszości

narodowych (kwestie językowe).

ADMINISTRACJA LOKALNA

Po rewolucji grudniowej z 1989 r. dekrety Frontu

Ocalenia Narodowego przenosiły stopniowo zadania
na jednostki terenowe, w których wyznaczono
tymczasowe władze do czasów wyborów. Samorząd
terytorialny został uwzględniony w konstytucji z
1991 r., a podstawy prawne jego funkcjonowania
określają ustawy przyjęte w pierwszej połowie lat
dziewięćdziesiątych. Kraj podzielony jest na 41
okręgów oraz na 2862 gmin (w tym 262 miasta),
które tworzy 13092 wsie. Ponadto istnieje jeszcze
osiem regionów rozwojowych, które nie mają jednak
charakteru administracyjnego. Każdą regionalną
radę tworzą przewodniczący rad gmin. Na
odrębnych zasadach ustrojowych funkcjonuje
stolica, będąca okręgiem i podzielona na 30 gmin i 6
dzielnic.

Gmina (localitati) zajmuje się edukacją, kulturą,

budownictwem oraz gospodarką komunalną.

Mieszkańcy wybierają radę (od 11 do 33) i

burmistrza na cztery lata. Specyficznym

organem rady jest komisja mandatowa,

składająca się z radnych (od 3 do 7) i decydująca

o ważności (lub nieważności) mandatu radnego.

Okręg (judete) w swoich kompetencjach

uzupełnia gminy i koordynuje ich działalność,

monitoruje stan dróg, transport, edukację oraz

usługi zdrowotne. Rada okręgu (37-45 członków)

pochodzi z wyborów pośrednich, których

dokonuje kolegium radnych gmin. Organem

wykonawczym jest zarząd (5-7 radnych) i

przewodniczący rady, który jest jednocześnie

szefem administracji okręgu.

Finanse lokalne opierają się głównie na udziale w

redystrybucji podatku dochodowego, który rząd w 40%

przekazuje gminom, a w 10% okręgom. Najważniejsze

wydatki związane są z mieszkalnictwem transportem i

komunikacją. Skarb państwa może udzielać samorządom

krótkookresowego wsparcia finansowego. Okręgi i gminy

funkcjonują niezależnie od siebie. Działalność administracji

gminnej pod kątem zgodności z prawem nadzoruje prefekt

okręgu, który może akty prawne rad zaskarżać do sądów. W

latach 1992-1996 z powodu nielicznych kompetencji

przekazanych samorządom oraz ograniczonej autonomii

finansowej prefekci byli najważniejszymi podmiotami

lokalnego życia publicznego. Niewłaściwe kryteria

transferu funduszy do samorządów, częste mieszanie się

centralnej polityki i nadużycia prefektów stały się

przyczynami zahamowania rozwoju demokracji lokalnej w

Rumunii. W efekcie pozycja prefektów nieco osłabła, choć

nadal są oni ważnym instrumentem kontroli rządu nad

samorządem. Podobnie jak umiejscowiony w strukturze

rady ministrów Departament Lokalnej Administracji

Publicznej, który jest podległy bezpośrednio premierowi

Słowenia

Państwo i ustrój

Konstytucja z 1991 r. nowelizowana - 1997, 2000 2003 r.
Republika unitarna 29 tys. km. kw. 2 mln mieszkańców

(85% Słoweńcy). Tylko dwa miasta liczą ponad 100 tys.

mieszkańców. Większość mieszkańców mieszka w

małych wspólnotach.

Dwuizbowy parlament: Zgromadzenie Państwowe i Rada

Państwa) reprezentacja środowisk społecznych,

gospodarczych, zawodowych, lokalnych.

Prezydent wybierany w bezpośrednich wyborach.
Premier powoływany na wniosek prezydenta.

Konstruktywne votum nieufności. Powiązanie votu

nieufności z odrzuceniem ustawy rządowej (jeśli rząd

powiąże te dwa głosowania). Kolegialny charakter

pracy rządu. ,,Korespondencyjne’’ posiedzenia rządu.

Zakaz łączenie funkcji w rządzie z mandatem w

parlamencie.

Kadry – system awansowy (francuski)

ADMINISTRACJA LOKALNA

Kraj podzielony jest na 58 regionów administrowanych

przez rząd i 192 gminy, które mogą łączyć się w większe
jednostki (prowincje). Konstytucja wyodrębnia też
zadania gmin miejskich, których jest 11. Nowa gmina
(obcina), może powstać po referendum lokalnym i decyzji
parlamentu. Zadania gmin obejmują szkolnictwo
podstawowe i opiekę zdrowotną, transport publiczny,
usługi komunalne, pocztowe, bankowe. Miasta
dodatkowo zajmują się usługami geodezyjnymi,
szkolnictwem zawodowym i średnim, szpitalami,
tworzeniem centrów telekomunikacyjnych, stacji RTV,
promocją kultury i sportu. Rady gmin wybierane są na
cztery lata i liczą od 7 do 45 członków. W małych
gminach wybory odbywają się według zasady
większościowej, w średnich i dużych według
proporcjonalnej. W gminach zamieszkałych przez
Włochów i Węgrów zagwarantowany jest udział w radzie
przynajmniej jednego przedstawiciela tej mniejszości.

Rada

obok standardowych zadań organu stanowiącego

– budżet, mianowanie na wniosek burmistrza

najważniejszych urzędników i zarządu gminy (nadzorni

svet) – opiniuje również kandydata szefa regionalnej

administracji rządowej.

Burmistrz

jest wybierany przez mieszkańców, w jednej

lub dwóch turach. W ramach demokracji bezpośredniej

przeprowadzane są referenda (obligatoryjne i

konsultacyjne), realizowane są inicjatywy obywatelskie

oraz zwoływane zgromadzenia mieszkańców.

Inicjatorem może być burmistrz, rada lub 5% obywateli.

Wpływy do gminnego budżetu pochodzą głównie z

udziału w podatkach dochodowych, w wydatkach zaś

dominują edukacja i mieszkalnictwo. Nadzór nad

samorządem ma formalny charakter. Inspekcje

ministerialne dotyczą przede wszystkim finansów

Literatura

R. Chrabąszcz (i in.), Administracja publiczna w wybranych

krajach Europy Środkowo-wschodniej, Kraków 2003.

E. Pioskowik, Samorząd terytorialny we współczesnej

Bułgarii, ,,Samorząd Terytorialny’’ 1998, nr 11.

R. Chrabąszcz (i in.), Administracja w wybranych krajach

Europy Środowo-Wschodniej, Kraków 2003.

J. Kamiński, System konstytucyjny Grecji, Warszawa 2004.
Władze lokalnej w Europie Centralnej i Wschodniej oraz we

Wspólnocie Niepodległych Państw, Budapeszt 1994.

A. Chrisdu-Budnik, Z problematyki rozwoju samorządu

terytorialnego w Grecji, ,,Samorząd Terytorialny’’

1994, nr-7-8.

Pena Coman (i in.), Local Government in Romania, [w:]

http://lgi.osi.hu/publications/2001/81/Stab-Romania.pdf