Oddziaływanie prądu na organizm

człowieka

oraz

ratowanie osób porażonych

prądem elektrycznym

Oddziaływanie prądu na organizm

człowieka

oraz

ratowanie osób porażonych

prądem elektrycznym

Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm

ludzki

Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz i napięciu
400/230 V jest najbardziej rozpowszechnionym
środkiem przenoszenia energii elektrycznej. Z tego
powodu większość porażeń i oparzeń ludzi prądem
elektrycznym, nazywanych wypadkami elektrycznymi,
występuje przy styczności człowieka z urządzeniami
elektroenergetycznymi prądu przemiennego, przy
czym najczęstsze są rażenia na drodze ręka - nogi lub
ręka - ręka. Ponadto prąd przemienny o częstotliwości
od 15 do 100 Hz powoduje najgroźniejsze dla życia
reakcje organizmu, stąd skutki rażenia nim rozpatruje
się szczególnie wnikliwie.

Działanie

pośrednie,

powstające

bez

przepływu prądu przez ciało człowieka,
powoduje takie urazy, jak:

• oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych
zwarciem

elektrycznym

lub

spowodowane

dotknięciem do nagrzanych elementów

• groźne dla życia oparzenia ciała łukiem
elektrycznym,

a

także

metalizacja

skóry

spowodowana osadzaniem się roztopionych cząstek
metalu

• uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości
łuku elektrycznego

• uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku
z

wysokości

lub

upuszczenia

trzymanego

przedmiotu.

Działanie bezpośrednie:

porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu
elektrycznego przez ciało ludzkie (tzw. prądu
rażeniowego)

może

wywołać

wiele

zmian

fizycznych, chemicznych i biologicznych w
organizmie (a nawet śmierć człowieka) poprzez
oddziaływanie na układ nerwowy oraz w wyniku
elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych.

Porażenie elektryczne może objawiać się:

• odczuwaniem bólu przy przepływie prądu, kurczami
mięśni (skurcz mięśni dłoni może uniemożliwić
samouwolnienie się porażonego)

• zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi

• zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi

• utratą przytomności

• migotaniem komór sercowych (fibrylacja) - bardzo
groźnym dla życia człowieka, gdyż zazwyczaj
prowadzi ono do zejścia śmiertelnego

• oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, do
zwęglenia włącznie

Bezpośrednio

po

rażeniu

prądem, tzn. po przerwaniu
przepływu

prądu,

może

wystąpić wstrząs elektryczny,
objawiający się przerażeniem,
bladością, drżeniem ciała lub
kończyn,

nadmiernym

wydzielaniem

potu,

stanem

apatii lub euforii.

Może również wystąpić obrzęk mózgu i utrata
przytomności,

połączona

z

zatrzymaniem

krążenia krwi i brakiem oddechu. Skutki te mogą
się ujawnić także po pewnym czasie - od kilku
minut do kilku miesięcy.

Zjawisko porażenia ma miejsce wówczas, gdy
występuje droga dla prądu rażeniowego i istnieje
źródło napięcia wymuszającego przepływ takiego
prądu. W praktyce dochodzi do tego, gdy człowiek
styka

się

jednocześnie

z

dwoma

punktami

znajdującymi się pod różnymi potencjałami i zamyka
się w ten sposób elektryczny obwód dla prądu
rażeniowego

Napięcie dotykowe jest to napięcie między dwoma
punktami nie należącymi do obwodu elektrycznego, z
którymi mogą się zetknąć jednocześnie obie ręce lub
ręka

i

noga

człowieka.

Napięcie krokowe jest to napięcie między dwoma
punktami na powierzchni ziemi lub na powierzchni
stanowiska pracy, odległymi od siebie o 1 m (jeden
krok).

Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od:

• rodzaju prądu, a więc czy jest to rażenie: prądem
przemiennym o małej częstotliwości (15 -100Hz),
prądem

przemiennym

o

dużej

częstotliwości,

krótkotrwałymi,

jednokierunkowymi

impulsami

prądowymi, prądem stałym

• wartości napięcia i natężenia prądu rażeniowego
oraz czasu jego przepływu

• drogi przepływu prądu przez ciało człowieka
• stanu psychofizycznego porażonego
• czasu przepływu prądu rażenia
• temperatury i wilgotności skóry
• powierzchni styku z przewodnikiem
• siły docisku przewodnika do naskórka

Najczęściej występujące drogi przepływu

prądu rażeniowego przez człowieka

Impedancja naskórka (skóry) w dużym stopniu
zależy od stanu fizycznego naskórka (gruby, cienki,
zdarty, suchy, wilgotny, mokry) i od powierzchni styku
z zewnętrznym obwodem elektrycznym.

Wartość impedancji naskórka zawiera się w szerokich
granicach - od kilkuset do kilkunastu tysięcy omów.

Rezystancja wewnętrzna ciała zależy głównie od drogi
przepływu i jest największa przy przepływie prądu na
drodze ręka - ręka i ręka - noga (stopa), przy czym jej
wartość jest równa około kilkuset omów. Najmniejsza
wartość impedancji jest na drodze przepływu prądu
ręka - kark.

Działanie termiczne prądu

Przepływający przez ciało człowieka prąd rażeniowy
powoduje wydzielanie się w tkankach organizmu
energii cieplnej. Ilość wydzielonej energii cieplnej
zależy od wartości natężenia prądu, rezystancji
tkanek oraz od czasu przepływu prądu przez ciało lub
jego

część.

W zależności od pojemności cieplnej tkanki (ciepła
właściwego) na skutek wydzielonej energii cieplnej
następuje wzrost temperatury. Gdy nie przekracza 5
K, nie występują zmiany patologiczne, jeżeli jednak
temperatura wzrasta o 10 i więcej K, tkanki ulegają
zniszczeniu wskutek martwicy. Nazywa się to
oparzeniem

elektrycznym.

Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia i życia
człowieka są tzw. rażenia skojarzone, kiedy przez
ciało człowieka przepływa prąd łuku elektrycznego.

Łuk elektryczny albo wyładowanie łukowe może
powodować:

• uszkodzenia ciała odłamkami zniszczonych urządzeń
elektrycznych lub podczas upadku, wskutek działania fali
uderzeniowej

• oparzenia ciała, których rozległość i głębokość są zależne od
gęstości energii cieplnej łuku oraz uszkodzenia siatkówki oka, z
powodu wzrostu temperatury płynu soczewkowego, jako wynik
oddziaływania termicznego

• metalizację nieosłoniętych części ciała oraz uszkodzenia
rogówki oka, wywołane roztopionymi, gorącym cząstkami metali
i materiałów izolacyjnych, unoszonymi gorącym strumieniem
gazów, jako wynik oddziaływania termiczno-mechanicznego

• uszkodzenia rogówki oka na skutek promieniowania
nadfioletowego

• ogrzanie płynu soczewkowego oka na skutek promieniowania
podczerwonego

Podsumowując można stwierdzić że:

• Prąd poniżej 25mA powoduje: odczuwalne
skurcze mięśni, zatrzymanie oddychania, wzrost
ciśnienia tętniczego krwi.

• Prąd od 25mA do 75mA powoduje: migotanie
komór serca (5-6 min. śmierć), stan skurczowy
mięsni oddechowych, wzrost ciśnienia tętniczego
krwi.

• Prąd od 75mA do 3-4 A powoduje nieodwracalne
migotanie komór serca.

• Prąd powyżej 5 A dodatkowo rozległe oparzenia.

Uwalnianie porażonego spod działania prądu

elektrycznego i jego ratowanie

W

razie

porażenia

prądem

elektrycznym

najważniejszą czynnością jest szybkie uwolnienie
porażonego spod działania prądu i udzielenie mu
pierwszej pomocy. Osoba ratująca musi dokonać
wyboru metody i sposobu uwolnienia porażonego
spod działania prądu elektrycznego w zależności od
warunków, w jakich nastąpiło porażenie, mając przy
tym na uwadze własne bezpieczeństwo oraz
potrzebę

natychmiastowego

uwolnienia

porażonego

Uwolnienie porażonego spod działania prądu
elektrycznego o napięciu do 1 kV może się
odbyć jedną z następujących metod:

• przez wyłączenie napięcia zasilającego

• przez odciągnięcie porażonego od urządzeń
będących pod napięciem

•

przez

odizolowanie

porażonego,

uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało

Napięcie zasilające można wyłączyć poprzez:

•

wyłączenie

napięcia

właściwego

obwodu

elektrycznego

• otwarcie właściwego łącznika, usunięcie wkładki
topikowej bezpiecznika bądź jego wyłączenie

• przecięcie przewodów od strony zasilania za
pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami, z
zastosowaniem

środków

chroniących

przed

skutkami łuku elektrycznego (nie wolno stosować
tego sposobu w pomieszczeniach zagrożonych
wybuchem)

Porażonego można odciągać od urządzenia
elektrycznego, gdyby wyłączenie napięcia trwało
zbyt długo. Można uwolnić porażonego, przy
przepływie prądu rażenia ręka - nogi, przez
„odizolowanie go od ziemi” za pomocą materiału
izolacyjnego podsuniętego pod nogi porażonego.

Uwalniając porażonych spod działania prądu
elektrycznego o napięciu do 1 kV, należy stosować
następujący zasadniczy i dodatkowy sprzęt
ochronny: rękawice gumowe, kalosze, dywaniki,
drążki, itp. W razie braku sprzętu ochronnego
można

stosować

jako

materiał

izolacyjny

zastępczy: suche drewno, tworzywa sztuczne,
suche materiały tekstylne.

Uwaga! Jeżeli porażenie wystąpiło na
wysokości, a wyłączenie napięcia może
spowodować groźny upadek porażonego,
należy

przed

wyłączeniem

napięcia

zabezpieczyć porażonego przed skutkami
upadku.

W pierwszej minucie istnieje 98% szansy
uratowania życia, po 3 minutach - 40%, po 5
minutach - 25% a po 8 minutach tylko 5%.

Uwaga! Jeżeli porażenie wystąpiło na
wysokości, a wyłączenie napięcia może
spowodować groźny upadek porażonego,
należy

przed

wyłączeniem

napięcia

zabezpieczyć porażonego przed skutkami
upadku.

W pierwszej minucie istnieje 98% szansy
uratowania życia, po 3 minutach - 40%, po 5
minutach - 25% a po 8 minutach tylko 5%.

zwarcie

właściwych

łączników od strony zasilania
(rys.2 a)

w wypadku, gdy uchwyt
łącznika nie jest izolowany
należy użyć dostępnego w
danej

chwili

materiału

izolującego z jednoczesnym
odizolowaniem się od podłoża
i

przedmiotów

przewodzących (rys.2 b)

usunięcie

wkładek

topikowych

z

obwodu

zasilania (rys.2 c)

przecięcie

przewodów

od

strony zasilania za pomocą
narzędzi

z

izolowanymi

rękojeściami

przy

zastosowaniu

środków

chroniących przed skutkami
łuku elektrycznego (rys.2 d)

zwarcie przewodów od strony
zasilania. Sposób ten należy
stosować tylko w liniach
napowietrznych.

Zwarcia

dokonuje się za pomocą
odpowiedniej

zarzutki

metalowej (rys.2 e)

PIERWSZA POMOC

Ocena stanu poszkodowanego

Po odłączeniu poszkodowanego od napięcia należy
ocenić:

• czy jest przytomny: czy reaguje na głos, czy reaguje na
dotyk, czy reaguje na ból

• czy oddycha: czy klatka piersiowa rytmicznie się unosi,
czy za pomocą przyłożenia ucha do jamy ustnej i nosa
daje się wyczuć strumień wydychanego powietrza

• czy ma zachowane tętno: kontroli dokonujemy na
tętnicach szyjnych znajdujących się po obu stronach,
powyżej

krtani,

w zagłębieniu

pomiędzy

krtanią

a mięśniami

szyi,

używając

drugiego,

trzeciego

i czwartego palca. Nie wolno badać tętna jednocześnie
na obydwu tętnicach szyjnych.

Kontrola oddechu i tętna powinna trwać przynajmniej 5-
10 sekund.

Ocena stanu poszkodowanych

Objawami braku oddechu są:

• zasinienie skóry (może być mylące, jeśli jest
zimno!);

• niewyczuwalny ruch powietrza przy ustach
poszkodowanego - najlepsza i najszybsza metoda to
obserwacja klatki piersiowej, dokonywana od strony
pępka w stronę głowy. Z tej perspektywy nawet u
osób otyłych będzie widać - to daje największą
pewność;

• słyszalne odgłosy chrapania czy bulgotu -
częściowa niedrożność dróg oddechowych.

Objawy nagłego zatrzymania krążenia
występują w następującym porządku
czasowym:

• brak tętna na tętnicy szyjnej - natychmiast

• utrata przytomności - po 10-20 sekundach

• zatrzymanie oddechu - po 15-30 sekundach

• szerokie źrenice, brak reakcji na światło - po
60-90 sekundach - trudne do oceny w jasny
dzień

Badanie tętna - tętno może być badane w trzech
miejscach:

• na tętnicy szyjnej
• na tętnicy udowej
• na tętnicy promieniowej

Reanimacja

Jeśli pacjent nie oddycha, bardzo
ważne

jest

szybkie

rozpoczęcie

reanimacji. Już po 4 minutach w
niedotlenionym

mózgu

poszkodowanego
powstają nieodwracalne

zmiany,

które

uniemożliwią

późniejsze

odratowanie pacjenta.

Zabieg reanimacyjny składa się z następujących
czynności:

• udrożnienie dróg oddechowych
• sztuczne oddychanie - zapewnienie dobrej
wentylacji płuc

•

pośredni

masaż

serca

-

zastosowanie

wymuszonego obiegu krwi

w tym celu niżej wymienione czynności należy
wykonać w ciągu kilku sekund

1. Ułożyć ratowanego płasko na twardym

podłożu

2. Sprawdź czy w jamie ustnej ratowanego nie

znajdują się ciała obce i zanieczyszczenia
np. jedzenie, wymiociny, krew, muł, jeśli są
to:

• Odchyl głowę ratowanego na bok
• Usuń zanieczyszczenia z jamy ustnej

3. Odchyl głowę ratowanego do tyłu, żuchwę
przesuń do przodu i ku górze co udrożni drogi
oddechowe.

4. Teraz zastosuj sztuczne oddychanie metodą
usta-usta, w przypadku braku akcji serca
(tętna) rozpocznij masaż pośredni serca (przez
klatkę piersiową).

Ułóż rękę na mostku ratowanego. Nadgarstek
jednej ręki ułóż na mostku na 2 palce powyżej
dołu mostka. Nadgarstek drugi ułóż na
pierwszym. Ręce wyprostuj w stawach
łokciowych

-Uciskaj miarowo mostek z częstotliwością 100
razy na minutę (nie iloś

ć

!!) z taką siłą (ok.

50kg), aby wychylenie mostka wynosiło 4-5cm..

Według nowych zaleceń Europejskiej Rady
Resuscytacji:

• decyzję o rozpoczęciu resuscytacji krążeniowo-
oddechowej (RKO) podejmuje się, gdy poszkodowany
nie reaguje i nie oddycha prawidłowo,

• każdy oddech powinien być wykonywany przez 1
sek., a nie jak do tej pory 2 sek.,

• w przypadku osoby dorosłej stosunek uciśnięć do
oddechów wynosi 30:2 (u dzieci podobnie, chyba że
jest 2 ratowników wtedy15:2),

• w przypadku dorosłych pomija się 2 początkowe
oddechy i uciska klatkę piersiową 30 razy od razu po
stwierdzeniu niewydolności

5. O skuteczności akcji ratunkowej świadczy:

• Zwężenie źrenic

• Pojawienie się tętna na tętnicy szyjnej

• Zaróżowienie się skóry

 

W czasie reanimacji nie wolno podawać

doustnie żadnych środków leczniczych!!!

Pamiętaj akcję reanimacyjną należy

prowadzić do czasu przyjazdu lekarza!!!

Jeśli poszkodowany nie wymaga dalszej pomocy,
układamy go w pozycji bocznej ustalonej

W czasie ratowania należy działać:

SZYBKO - nie tracić czasu na przyglądanie się
porażonemu, poszukiwanie osób mogących
pomóc i na inne zbędne czynności,
SPRAWNIE - wykonywać tylko czynności
zamierzone i celowe,
SPOKOJNIE - nie wpadać w panikę.
Jeżeli w pobliżu są inne osoby, powinny one
wezwać lekarza. Jeżeli poza udzielającym
pomocy nie ma przy porażonym innej osoby, to
nie wolno odstępować porażonego