Cukrzyca typu 2

Profilaktyka powikłań

Część I. Określenie, epidemiologia,

rozpoznanie

Dr n. med. Jan Szewieczek

Dr n. med. Jan Szewieczek

Klinika Chorób Wewnętrznych i

Klinika Chorób Wewnętrznych i

Metabolicznych

Metabolicznych

Definicja cukrzycy (1)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999

Zaburzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii,

Zaburzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii,

charakteryzujące się przewlekłą hiperglikemią

charakteryzujące się przewlekłą hiperglikemią

z zaburzeniami metabolizmu:

z zaburzeniami metabolizmu:



węglowodanów,

węglowodanów,



tłuszczów

tłuszczów



białek,

białek,

wynikającymi z upośledzenia

wynikającymi z upośledzenia



wydzielania

wydzielania



lub działania insuliny.

lub działania insuliny.

Definicja cukrzycy (2)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999



Choroba prowadzi do uszkodzenia, zaburzenia

Choroba prowadzi do uszkodzenia, zaburzenia

czynności i niewydolności wielu narządów.

czynności i niewydolności wielu narządów.



Mogą występować charakterystyczne objawy,

Mogą występować charakterystyczne objawy,

takie jak

takie jak



pragnienie,

pragnienie,



poliuria,

poliuria,



zaburzenia widzenia,

zaburzenia widzenia,



utrata masy ciała.

utrata masy ciała.

Definicja cukrzycy (3)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999



W najcięższych postaciach może rozwinąć się

W najcięższych postaciach może rozwinąć się



kwasica ketonowa lub

kwasica ketonowa lub



stan hiperosmolalny,

stan hiperosmolalny,

prowadząc do śpiączki, a w razie braku

prowadząc do śpiączki, a w razie braku

leczenia do śmierci.

leczenia do śmierci.

Definicja cukrzycy (4)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999



Często objawy nie są ostre, w wyniku

Często objawy nie są ostre, w wyniku

czego hiperglikemia wystarczająca do

czego hiperglikemia wystarczająca do

wywołania narządowych zmian

wywołania narządowych zmian

patologicznych może występować

patologicznych może występować

przez długi okres, zanim zostanie

przez długi okres, zanim zostanie

postawione rozpoznanie.

postawione rozpoznanie.

Definicja cukrzycy (5)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999



Odległe skutki choroby obejmują postępujący

Odległe skutki choroby obejmują postępujący

rozwój powikłań specyficznych dla cukrzycy,

rozwój powikłań specyficznych dla cukrzycy,

takich jak

takich jak



retinopatia z potencjalną ślepotą,

retinopatia z potencjalną ślepotą,



nefropatia, mogąca prowadzić do

nefropatia, mogąca prowadzić do

niewydolności nerek,

niewydolności nerek,



neuropatia z ryzykiem owrzodzeń stóp,

neuropatia z ryzykiem owrzodzeń stóp,

amputacji, stawami Charcota

amputacji, stawami Charcota



zaburzenia autonomiczne, w tym funkcji

zaburzenia autonomiczne, w tym funkcji

płciowych.

płciowych.

Definicja cukrzycy (6)

IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999



Osoby z cukrzycą mają wysokie ryzyko

Osoby z cukrzycą mają wysokie ryzyko



chorób układu sercowo-naczyniowego

chorób układu sercowo-naczyniowego



tętnic obwodowych

tętnic obwodowych



naczyń mózgowych.

naczyń mózgowych.

Epidemiologia - cukrzyca typu 2

Epidemiologia - cukrzyca typu 2

Szybi

Szybi

ń

ń

ski

ski

Z

Z

.:

.:

Pol

Pol

Arch

Arch

Me

Me

d

d

Wewn 2001; 106

Wewn 2001; 106

,

,

3: 751

3: 751



Populacja > 35 r.ż.:

Populacja > 35 r.ż.:



Krak

Krak

ó

ó

w 10.77%

w 10.77%



Lublin 15.6%

Lublin 15.6%



Łódź

Łódź

15.7%

15.7%



Chorobowość w populacji Polski

Chorobowość w populacji Polski

5.37%

5.37%

(>

(>

2 mln)

2 mln)



Wzrost 2-3 razy w porównaniu do roku 1986

Wzrost 2-3 razy w porównaniu do roku 1986



U 50% choroba nierozpoznana

U 50% choroba nierozpoznana

Rozpoznanie stanów

hiperglikemicznych

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

Klasyfikacja stanów hiperglikemicznych:

Klasyfikacja stanów hiperglikemicznych:

1.

1.

Hiperglikemia objawowa, potwierdzona

Hiperglikemia objawowa, potwierdzona

biochemicznie

biochemicznie





cukrzyca

cukrzyca

2.

2.

Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami

Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami

tętniczymi (makroangiopatią) i

tętniczymi (makroangiopatią) i

mikroangiopatią

mikroangiopatią





cukrzyca

cukrzyca

3.

3.

Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami

Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami

tętniczymi i rozwojem cukrzycy

tętniczymi i rozwojem cukrzycy





•

upośledzona tolerancja glukozy (IGT) lub

upośledzona tolerancja glukozy (IGT) lub

•

nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)

nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)

Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych

algorytm diagnostyczny

(1)

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

1. Objawy hiperglikemii lub glikozuria lub

1. Objawy hiperglikemii lub glikozuria lub

hiperglikemia przygodna

hiperglikemia przygodna





oznacz stężenie

oznacz stężenie

glukozy (G) w osoczu krwi żylnej w

glukozy (G) w osoczu krwi żylnej w

dowolnym czasie. Jeżeli:

dowolnym czasie. Jeżeli:



G>11,0 mmol/l ((

G>11,0 mmol/l ((





200 mg/dl)

200 mg/dl)





cukrzyca

cukrzyca



G>5,5 mmol/l ((

G>5,5 mmol/l ((





100 mg/dl)

100 mg/dl)





przejdź do

przejdź do

punktu 2.

punktu 2.

Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych

algorytm diagnostyczny

(2)

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

2. Glikemia przygodna lub na czczo >5,5

2. Glikemia przygodna lub na czczo >5,5

mmol/l (

mmol/l (





100 mg/dl)

100 mg/dl)





oznacz stężenie glukozy

oznacz stężenie glukozy

w osoczu krwi żylnej na czczo. Jeżeli

w osoczu krwi żylnej na czczo. Jeżeli



G

G





7,0 mmol/l ((>125 mg/dl)

7,0 mmol/l ((>125 mg/dl)





powtórz wynik;

powtórz wynik;

wynik potwierdzony

wynik potwierdzony





cukrzyca

cukrzyca



G>6,0 mmol/l ((

G>6,0 mmol/l ((





110 mg/dl)

110 mg/dl)





wykonaj OGTT

wykonaj OGTT



G>5,0 mmol/l ((>90 mg/dl)

G>5,0 mmol/l ((>90 mg/dl)





rozważ coroczne

rozważ coroczne

badanie kontrolne w kierunku czynników

badanie kontrolne w kierunku czynników

ryzyka miażdżycy, w tym oznaczenie glikemii

ryzyka miażdżycy, w tym oznaczenie glikemii

Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych

algorytm diagnostyczny

(3)

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)

Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)

1.

1.

Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi

Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi

żylnej rano, na czczo

żylnej rano, na czczo

2.

2.

Podać doustnie 75 g glukozy rozpuszczonej w

Podać doustnie 75 g glukozy rozpuszczonej w

300 ml wody / 5 min.

300 ml wody / 5 min.

3.

3.

Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi

Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi

żylnej 2 h po podaniu glukozy

żylnej 2 h po podaniu glukozy

Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych

algorytm diagnostyczny

(4)

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)

Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)

Interpretacja

Interpretacja

1.

1.

Jeżeli po 2 godz. G>11,0 mmol/l ((

Jeżeli po 2 godz. G>11,0 mmol/l ((





200

200

mg/dl)

mg/dl)





cukrzyca

cukrzyca

2.

2.

Jeżeli po 2 godz. G

Jeżeli po 2 godz. G





7,8 mmol/l ((

7,8 mmol/l ((





140

140

mg/dl) i G

mg/dl) i G





11,0 mmol/l (<200 mg/dl)

11,0 mmol/l (<200 mg/dl)





IGT

IGT

3.

3.

Jeżeli na czczo G> 6,0 mmol/l (

Jeżeli na czczo G> 6,0 mmol/l (





110 mg/dl) i

110 mg/dl) i

G<7,0 mmol/l (<126 mg/dl)

G<7,0 mmol/l (<126 mg/dl)





IFG

IFG

Porównanie wartości diagnostycznych

stężenia glukozy w osoczu i krwi pełnej

IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999

Stężenie w osoczu

Stężenie we krwi pełnej

Krew żylna

Krew

włośniczkowa

Krew żylna

Krew

włośniczkowa

mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl

Na czczo
Cukrzyca

7,0 >125 7,0 >125 >6,0 110 >6,0 110

IFG

>6,0

110 >6,0 110 5,5 100 >5,5 100

OGTT po 2 godz.
Cukrzyca >11,0

200 12,2 220 10,0 180 >11,0 200

IGT

7,8 140 8,9 160 6,7 120 7,8 140

Typy cukrzycy (1)

1.

1.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1



insulina i C-peptyd

insulina i C-peptyd







u 70-90% obecne autoprzeciwciała

u 70-90% obecne autoprzeciwciała



p-wyspowe (ICA),

p-wyspowe (ICA),



p-insulinowe (IA),

p-insulinowe (IA),



przeciw dekarboksylazie kw.

przeciw dekarboksylazie kw.

glutaminowego kom.

glutaminowego kom.





(GADA)

(GADA)



przeciw fosfatazie tyrozynowej IA-2 (IA-

przeciw fosfatazie tyrozynowej IA-2 (IA-

2A)

2A)



u >90% antygeny zgodności

u >90% antygeny zgodności

tkankowej (HLA) DR3 lub DR4

tkankowej (HLA) DR3 lub DR4

Typy cukrzycy (2)

1.

1.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2



w I fazie insulina i C-peptyd

w I fazie insulina i C-peptyd





, stos.

, stos.

proinsuliny do insuliny

proinsuliny do insuliny







w II fazie insulina i C-peptyd

w II fazie insulina i C-peptyd







insulinooporność

insulinooporność



często współistnieją inne zaburzenia

często współistnieją inne zaburzenia

metaboliczne (TG

metaboliczne (TG





, HDL

, HDL





, kw.

, kw.

moczowy

moczowy





)

)

Inne specyficzne typy cukrzycy

A.

A.

Genetycznie uwarunkowany defekt kom.

Genetycznie uwarunkowany defekt kom.





(MODY 1-4)

(MODY 1-4)

B. Genetyczne defekty działania insuliny

B. Genetyczne defekty działania insuliny

C. Choroby trzustki (zapalenie, rak, hemochromatoza)

C. Choroby trzustki (zapalenie, rak, hemochromatoza)

D. Endokrynopatie (akromegalia, z. Cushinga, nadczynność

D. Endokrynopatie (akromegalia, z. Cushinga, nadczynność

tarczycy)

tarczycy)

E. Cukrzyca indukowana lekami (glikokortykosteroidy, wit.PP,

E. Cukrzyca indukowana lekami (glikokortykosteroidy, wit.PP,

tiazydy)

tiazydy)

F. Cukrzyca wywoł. ch. zakaźnymi (wrodz. zakaż. różyczką, CMV)

F. Cukrzyca wywoł. ch. zakaźnymi (wrodz. zakaż. różyczką, CMV)

G. Cukrzyca spowodowana przeciwciałami p. receptorowi insuliny

G. Cukrzyca spowodowana przeciwciałami p. receptorowi insuliny

H. Choroby genetycznie uwarunk. (z. Downa, Klinefeltera,

H. Choroby genetycznie uwarunk. (z. Downa, Klinefeltera,

Turnera)

Turnera)