Międzynarodowy
przepływ
czynników
produkcji
Kapitał, praca i technologia
Międzynarodowe
przepływy kapitału -
definicje
Transfery siły nabywczej z określonego kraju za
granicę i z zagranicy do określonego kraju.
Typy transferów:
Nieodpłatne i bezzwrotne – jednostronny ruch
kapitału,
Nieodpłatne ale zwrotne,
Odpłatne i bezzwrotne,
Odpłatne i zwrotne.
Jako międzynarodowe przepływy kapitału uznaje
się ruchy kapitału przez granicę odnotowywane
w bilansie płatniczym – powodujące
powstawanie należności i zobowiązań danej
gospodarki względem zagranicy.
Formy i rodzaje MPK
Kryterium motywu międzynarodowych ruchów
kapitału:
Charakter polityczny lub humanitarny –
zazwyczaj jednostronny przepływ kapitału, jako
taki nie zaliczany do przepływów kapitału sensu
stricto, pomoc gospodarcza w postaci zwrotnych
pożyczek długoterminowych jest zaliczana do
MPK,
Charakter ekonomiczny:
Różnice w krańcowej efektywności kapitału rzeczowego,
Różnice uzyskane w dochodach z kapitału pieniężnego,
Próby minimalizacji ryzyka.
Niekiedy motywy polityczne i ekonomiczne
występują równocześnie.
Formy i rodzaje MPK
Ze względu na okres MPK:
Krótkoterminowe:
Lokowanie i wycofywanie wkładów na rachunkach w
bankach zagranicznych,
Krótkoterminowe kredyty kupieckie,
Krótkoterminowe kredyty bankowe.
Długoterminowe:
W akcje i obligacje:
Inwestycje bezpośrednie,
Inwestycje portfelowe,
Długoterminowe kredyty i pożyczki.
Formy i rodzaje MPK
Kryterium podmiotów sprawczych i sposobu
przemieszczania się kapitału:
Ze względu na status prawny uczestników:
Publiczne transfery kapitału,
Prywatne transfery kapitału,
Ze względu na przynależność podmiotów
dokonujących transfer kapitału do różnych
sektorów gospodarczych:
Sektor pieniężny – banki i centralne instytucje
monetarne,
Sektor niepieniężny – przedsiębiorstwa, osoby
prywatne, rządy.
Formy i rodzaje MPK
Najbardziej typowe przepływy kapitału:
Przepływy kapitału między przedsiębiorstwami:
Kredyty kupieckie,
Inwestycje bezpośrednie,
Inwestycje portfelowe,
Przepływy kapitału między bankami:
Kredyty wiązane,
Kredyty finansowe,
Przepływ kapitału między instytucjami
rządowymi:
Dotacje,
Transfery warunkowozwrotne,
Kredyty,
Formy i rodzaje MPK
Charakter międzynarodowych ruchów kapitału:
Przepływy autonomiczne – dokonywane
niezależnie od innych transakcji w bilansie
płatniczym,
Przepływy indukowane (wyrównawcze,
przystosowawcze, kompensujące) – stanowią
pasywne dostosowanie do określonej pozycji
bilansu,
Kierunek międzynarodowych ruchów kapitału:
Eksport kapitału – obroty aktywne,
Import kapitału – obroty pasywne,
Bezpośrednie inwestycje
kapitałowe
Podejmowanie samodzielnej działalności
gospodarczej za granicą od podstaw, nabycie
większościowego pakietu akcji lub całkowite
przejęcie już istniejącego przedsiębiorstwa. Coś
więcej niż przepływ kapitału – podejmowanie
odpowiedzialności za działalność za granicą.
Przepływy kapitału, technologii, know-how oraz
ludzi. Przybierają postać:
Inwestycje typu greenfield,
Fuzje i przejęcia.
Motywy BIZ-u
Dla eksportera kapitału:
Efektywniejsze wykorzystanie kapitału za granicą – wyższa cena
kapitału w kraju lokalizacji, możliwa przewaga technologiczna
i/lub marketingowa, możliwość zmonopolizowania rynku,
Możliwość przedłużenia życia produktu,
Korzyści lokalizacji – zbliżenie producenta do zasobów bogactw
naturalnych, taniej siły roboczej, taniej energii, rynku zbytu itp.,
Korzyści internalizacji – korzyści z obrotu kapitału, technologiami,
know-how wewnątrz firmy a nie na otwartym rynku,
Rozwijanie powiązań wielonarodowych między firmami
spokrewnionymi kapitałowo – obroty usługami i towarami
pomiędzy filiami jednego przedsiębiorstwa nabierają coraz
większego znaczenia, są wyjęte spod jurysdykcji narodowej co
powoduje iż wielonarodowe przedsiębiorstwa prowadzą
działalność podporządkowaną swoim interesom ekonomicznym,
tracąc z pola widzenia interesy krajów gdzie są zlokalizowane.
Motywy BIZ-u c.d.
Dla importera kapitału:
Możliwość zwiększenia zasobów kapitałowych, nie mogą być
jednak traktowane jako zastępstwo dla akumulacji
wewnętrznej, ponieważ środki kierowane są tam gdzie
inwestor widzi możliwość zysku a nie gdzie chciałby kraj
lokalizacji (w Polsce największe zapotrzebowanie na
inwestycje w infrastrukturę drogową i budownictwo
mieszkaniowe – ale nieatrakcyjne dla inwestorów bo niska
stopa zwrotu i długi okres zwrotu kapitału),
Oczekiwanie, iż kapitał zmniejszy skalę bezrobocia – czy
spełniane? Inwestycje kapitałochłonne i pracooszczędne,
częste restrukturyzacje przejętych przedsiębiorstw,
Oczekiwanie, iż kapitał wpłynie na wzrost poziomu
technicznego produkcji – do pewnego stopnia spełniane,
zazwyczaj ograniczone do przedsiębiorstwa inwestora
zagranicznego, nie wpływa na wzrost prowadzonych badań,
nie wpływa zazwyczaj na rozwój terenów zacofanych,
Skutki przepływu kapitału
Dla kraju zasilanego:
Powiększenie posiadanych środków pieniężnych do
dyspozycji,
Zwiększenie popytu na towary i usługi,
Zwiększenie obiegu pieniężnego – co z reguły prowadzi do
wewnętrznego wzrostu cen,
Może powodować ograniczenie eksportu i wzrost importu,
Jeżeli dodatkowe środki nie są wykorzystane do
finansowania importu, zwiększają środki płynne banków –
zwiększają możliwości kredytowe i prowadzą do obniżenia
stopy procentowej,
Wzrasta kurs walutowy kraju importującego kapitał,
Przywóz kapitału wpływa na podwyższenie stopy wzrostu
krajowego dochodu narodowego.
Skutki przepływu kapitału
Dla kraju wywożącego kapitał:
Zmniejsza pulę środków pieniężnych do
dyspozycji,
Zwalnia tempo wzrostu gospodarczego?
Stymuluje eksport,
Jeżeli lokowany w papiery wartościowe –
wzrost importu, nadwyżka importu nad
eksportem,
Spadek cen.
Międzynarodowe
przepływy siły roboczej
Za migrację uważa się zmianę miejsca
pobytu na okres dłuższy niż jeden rok –
definicja ONZ. Dwa pojęcia:
Emigracja – opuszczenie przez ludzi ich
dotychczasowego kraju zamieszkania i
osiedlenie się na dłuższy czas pobyt lub
na stałe w innym kraju,
Imigracja – napływ do danego kraju na
dłuższy pobyt lub na stałe ludzi
zamieszkujących dotychczas inny kraj.
Etap rozwoju kraju a
migracje
Wczesny etap rozwoju kraju – duży rezerwuar
niewykwalifikowanej siły roboczej, nie importuje ale może
w zależności od warunków eksportować, może być skłonny
do niewielkiego importu wykwalifikowanej siły roboczej,
Gdy kraj się uprzemysławia – zmniejszają się zasoby
niewykwalifikowanej siły roboczej, jeżeli we
wcześniejszych etapach następował odpływ tego rodzaju
siły roboczej, będzie on malał. Gwałtowna industrializacja
może spowodować wyschnięcie rezerwuaru
niewykwalifikowanej siły roboczej – może nastąpić
konieczność jej importu.
Można zauważyć korelację między przypływem i odpływem
wykwalifikowanej siły roboczej a przypływem i odpływem
bezpośrednich inwestycji zagranicznych do danego kraju.
Oraz między odpływem wykwalifikowanej siły roboczej a
eksportem kapitału danego kraju.
Przyczyny migracji
Przyczyny migracji:
Ekonomiczne:
Chęć znalezienia pracy,
Nadzieja na lepiej płatne zatrudnienie,
Zamiar poprawy statusu zawodowego poprzez
podniesienie kwalifikacji,
Zdobycie fachowego wykształcenia,
Uzyskanie dostępu do specjalistycznej aparatury
badawczej,
Pozaekonomiczne:
Polityczne,
Religijne,
Ideologiczne.
Rodzaje migracji
Migracja tradycyjna – obejmowała okres do II
wojny światowej, emigrowały głównie osoby
niewykształcone, nie znające języków obcych,
bez specjalnych kwalifikacji. Opuszczały swój
kraj bez sprecyzowanego celu migracji.
Zapoczątkowana w czasach pierwszej rewolucji
przemysłowej, główne kierunki migracji z
Europy do Stanów Zjednoczonych, Kanady,
Australii, Nowej Zelandii, Brazylii, Argentyny.
Migracja współczesna – obejmuje ludność
wykształconą, w tym również wysoko
kwalifikowanych specjalistów, znających
przynajmniej podstawy języka kraju emigracji.
Przeważnie cel emigracji jest ściśle określony.
Zmieniają się również kierunki emigracji.
Rodzaje współczesnej
migracji
Mały ruch przygraniczny – regularne (codzienne
lub cotygodniowe) udawania się do pracy za
granicę przez dłuższe okresy (co najmniej przez
rok).
Sezonowa migracja pracownicza – o ile ma
charakter regularnej, powtarzającej się
corocznie pracy sezonowej za granicą. O tym
typie migracji decyduje koniunktura.
Wyjazd do pracy za granicę na określony czas –
na ogół na okres paru lat po czym następuje
powrót do kraju.
Wyjazdy na stałe – ze względu na zamiar
połączenia się z rodziną, zawarcie związku
małżeńskiego, propozycją pracy wiążącą się ze
zmianą obywatelstwa.
Skutki migracji
Dla kraju emigracji:
Pozytywne:
Możliwość zwiększenia zasobów dewizowych,
Łagodzi negatywne skutki bezrobocia,
Wpływa pozytywnie na poziom kwalifikacji ludzi
wracających z zagranicy,
Negatywne:
Utrata (przynajmniej przejściowa) specjalistów
opuszczających kraj, w którym zdobyli
wykształcenie i wysokie kwalifikacje, obciążająca
dochód narodowy kraju emigracji (drenaż mózgów),
Podniesie średniej wieku ludności pozostającej w
kraju – a co za tym idzie przeniesienie kosztów
utrzymania rencistów i emerytów na ludność
zatrudnioną w kraju.
Skutki migracji c.d.
Dla kraju imigracji:
Pozytywne:
Napływ tanich robotników o relatywnie wyższych
kwalifikacjach niż pracownicy krajowi, zwłaszcza jeżeli
chodzi o tzw. niepopularne zawody,
Imigracja ludności wykształconej stwarza możliwość
obniżenia nakładów na kształcenie w kraju,
Negatywne:
Zwiększenie liczby ludności poszukującej pracy – w
przypadku złej koniunktury powoduje to wzrost bezrobocia,
Wprowadza nowe obyczaje cywilizacyjne i religijne,
ponadto rodzi zjawiska patologii społecznej,
Obciąża bilans płatniczy – masowe przesyłanie części
zarobków rodzinom w kraju emigracji.
Skutki migracji c.d.
W ujęciu makroekonomicznym migrację należy
traktować jako zjawisko wpływające na
przyspieszenie dynamiki rozwoju gospodarczego
i wzrostu dobrobytu społecznego zarówno w
kraju emigracji, jak też kraju imigracji.
Czynniki pomagające we wzroście przepływu siły
roboczej:
Rozwinięcie się zorganizowanego „przemysłu”
rekrutowania pracowników,
Nowoczesny transport i komunikacja ułatwiły z
jednej strony migrację a z drugiej
rozprzestrzenianie się informacji o
możliwościach pracy w innych krajach,
Znaczne złagodzenie barier ograniczających
przepływy siły roboczej.
Międzynarodowe
przepływy technologii
Przekazywanie wiedzy techniczne przez jedne
kraje innym krajom. Może mieć charakter:
Nieodpłatne przekazanie wiedzy technicznej
– charakter pomocy technicznej, wiedza nie
najbardziej aktualna,
Odpłatne przekazanie wiedzy technicznej –
charakter komercyjny, wiedza bardziej
aktualna, chociaż niekoniecznie najnowsza.
Pojęcie wiedzy
technicznej
Wiedza techniczna obejmuje:
Wiedzę ogólną (sensu largo) – przekazywanie
dorobku intelektualnego powstałego w trakcie
badań podstawowych i stosowanych oraz
doświadczeń w toku procesów produkcyjnych.
Formy przekazywania: konferencje naukowe,
seminaria, książki, czasopisma fachowe, Internet.
Wiedza konkretna (sensu stricte) –
przekazywanie wiedzy technicznej i umiejętności
jej stosowania przy produkcji określonych
wyrobów.
Formy przekazywania
wiedzy konkretnej
Handlowe formy przekazywania wiedzy technicznej:
Eksport-import towarów przemysłowych
konsumpcyjnych reprezentujących przodujący
poziom technologiczny i konstrukcyjny,
Przepływy specjalistów.
Produkcyjne formy przekazywania wiedzy
technicznej:
Kooperacja produkcji,
Wspólne inwestycje,
Bezpośrednie inwestycje kapitałowe.
Zakupy licencji.
Skutki
międzynarodowego
przepływu technologii
Dla importera wiedzy:
Obciąża bilans płatniczy w krótkim okresie i poprawia
w długim,
Pozytywny wpływ nowych technologii produkcji na
wzrost wydajności pracy,
Obniżka kosztów produkcji,
Podniesienie jakości i nowoczesności produkcji,
Zmniejszenie wydatków na własne badania naukowe.
Dla eksportera wiedzy:
W krótkim okresie poprawia bilans płatniczy, w
długim wpływa na jego pogorszenie,
Zmniejsza eksport i powoduje rozwój konkurencji
eksportowej.
Gospodarka światowa
Zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji
funkcjonujących zarówno na poziomach
krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym,
bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się
działalnością gospodarczą oraz powiązanych z
sobą w całościowy system poprzez sieć
międzynarodowych stosunków ekonomicznych.
Podmiotami gospodarki światowej mogą być:
Przedsiębiorstwa krajowe (narodowe),
Przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje
transnarodowe),
Gospodarki narodowe poszczególnych krajów wraz z
instytucją państwa,
Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania
integracyjne,
Międzynarodowe organizacje gospodarcze.