METROLOGIA

WIELKOŚCI

GEOMETRYCZNYCH

Wykład 2

Specyfikacja Geometryczna

Wyrobów

Cechy techniczne wyrobu

Zawarte są w:

- dokumentacji technicznej

(dokumentacji konstrukcyjnej i
technologicznej),

- ustaleniach kontraktu (wytwórca –

klient)

- normach technicznych i wymaganiach

bezpieczeństwa

Specyfikacja geometryczna wyrobów

Geometrical Product Specification

GPS

Tolerancje wymiarów

Tolerancje

geometryczne

Tolerancje parametrów

powierzchni

Tolerancje

wymiarów

wewnętrznych

i

zewnętrznych

Tolerancje

wymiarów –

przypadki

specjalne

liniowe

kątowe

kształt

kierunek

położenie

bicie

chropowatość

falistość

Cechy opisu geometrii w GPS

L
p.

Charakterystyka geometryczna elementu

1

Wymiar (wewnętrzny, zewnętrzny)

2

Odległość

3

Promień

4

Kąt

5

Kształt linii niezależny od bazy

6

Kształt linii zależny od bazy

7

Kształt powierzchni niezależny od bazy

8

Kształt powierzchni zależny od bazy

9

Kierunek

1
0

Położenie

1
1

Bicie

1
2

Bicie całkowite

1
3

Bazy

1
4

Profil chropowatości

1
5

Profil falistości

1
6

Profil pierwotny

1
7

Skazy powierzchni

1
8

Krawędzie

Zadania pomiarowe w budowie maszyn

Wyrób

Działanie

wyrobu

Zasoby

i procesy

Sprzęt

kontrolny

Dokumentacja

Wymiar i geometria

Materiał i stan

Powierzchnia

-

mikrostruktura

-chropowatość,
falistość

-makrostruktura,wymi
ar,
kształt,położenie, kąt

ok.85%

ok.10%

ok.5%

-wytrzymałość

-skład chemiczny

-postać

-moduł sprężystości

-twardość

-skazy

-naprężenia

Elementy geometryczne

Powierzchnia

-pryzmatyczne

-obrotowe symetryczne

-kombinacja elementów

regularne

Dowolnego kształtu

-gwinty

-koła zębate

ok. 80-90%

ok.10-20%

Przykłady elementów

geometrycznych

Struktura macierzy definicji

elementów geometrycznych

ELEMENTY

ELEMENTY

INTEGRALNE

(powierzchnia, profil)

Element integralny

nominalny

Element rzeczywisty

integralny

NOMINALNY

RZECZYWISTY

Model

Wyrób

ELEMENTY

POCHODNE

(punkt środkowy,

oś, pow. środkowa)

Element pochodny

nominalny

ZAOBSERWOWANY

(okr. liczba punktów)

Element integralny

zaobserwowany

Element pochodny

zaobserwowany

Reprezen

-tacja

wyrobu

SKOJARZONY

(kształt idealny)

Element integralny

skojarzony

Element pochodny

skojarzony

Definicja wymiaru

„

Liczba wyrażająca w określonych jednostkach miary wartość

liczbową długości”

WYMIAR

Lokalny

Obliczeniowy

Statystyczny

Globalny

Pomiar

dwu-

punktowy

Wymiar

lokalny

określony

sferą

Średnica

obliczona

z pola

Średnica

obliczona

z obwodu

Wymiar

elementu

średniego

Wymiar

elementu

opisanego

Wymiar

elementu

wpisanego

Wymiar

minimalny

Wymiar

maksymalny

Wymiar

średni

Rodzaje wymiarów

• Ze względu na praktykę metrologiczną

:

- zewnętrzne,
- wewnętrzne,
- mieszane,
- pośrednie

.

- teoretyczne, obliczeniowe, nominalne

- tolerowane
- nietolerowane

Tolerancje wymiarów

• Układ tolerancji

– układ

znormalizowanych tolerancji i odchyłek

• Wymiar tolerowany

– wymiar, dla którego określono

dopuszczalny zakres zmienności.

– wymiar nominalny i następujące po nim

oznaczenie pola zmienności (pola
tolerancji) lub bezpośrednio – odchyłki
graniczne.

Opis pola tolerancji

Pole tolerancji

Odchyłki

Linia zerowa
Linia wymiaru nominalnego

ES (es)

Tolerancja

Wymiar nominalny

EI (ei)

Przedstawienie wymiaru

tolerowanego

• Przez podanie wymiarów granicznych

24,000 – 24,021

• Przez podanie odchyłek

• Przez podanie symboli

24H7

Tolerowanie geometryczne

TOLERANCJE GEOMETRYCZNE

proste

z elementem odniesienia

kształtu

kierunku

położenia

bicia

- prostoliniowości

- płaskości

- okrągłości

- walcowości

- kształtu wyznaczonego
zarysu
- kształtu wyznaczonej
powierzchni

- równoległości

- prostopadłości

- nachylenia
- kształtu wyznaczonego
zarysu
- kształtu wyznaczonej
powierzchni

-pozycji

-współśrodkowości

-współosiowości

-symetrii
- kształtu wyznaczonego
zarysu
- kształtu wyznaczonej
powierzchni

- bicia
- bicia całkowitego

prostoliniowość

 

 

              

płaskość

                   

okrągłość

                  

walcowość

 

                  

kształt wyznaczonego zarysu

 

             

kształt wyznaczonej

powierzchni

 

             

równoległość

 

             

prostopadłość

 

              

nachylenie

                 

pozycji

 

           

współosiowość,

współśrodkowość

 

               

symetrii

 

              

bicia promieniowego

                 

bicia całkowitego

                 

Przykłady ramek tolerancji

Identyfikowanie baz