Leki wpływające na

układ

przywspółczulny

Acetylocholina



Powstaje z choliny, która przy użyciu

nośników jest transportowana przez błonę

neuronalną



W neuronie: cholina jest acetylowana do

acetylocholiny (Ach) pod wpływem

acetylotransferazy cholinowej (ChAT).

Grupa acetylowa pochodzi z acetylo-coA



ChAT jest wydzielana w ciele neuronu,

transportowana wzdłuż aksonu do

zakończeń nerwowych, gdzie zachodzi

synteza Ach.

Acetylocholina – c.d.

Rodzaje receptorów
muskarynowych



M1 – OUN, neurony obwodowe, komórki
okładzinowe żołądka



M2 – m. sercowy, zakończenia
presynaptyczne OUN i ObUN



M3 – gruczoły wydzielnicze (ślinowe,
potowe, oskrzelowe), m. gładkie narządów
wewnętrznych i naczyń krwionośnych



M4 – czynnościowo odpowiadają M2



M5 – czynnościowo odpowiadają M3

Receptory muskarynowe M1,
M3, M5

Receptory muskarynowe
M2, M4



Zwiększenie przewodnictwa przez kanały K+ i zmniejszenie
aktywacji kanałów wapniowych zależnych od potencjału



Pobudzenie receptora M2 w mięśniu
sercowym może też prowadzić do:



Uwolnienia kwasu arachidonowego



Aktywacji cyklazy guanylowej

Receptory nikotynowe

Receptory nikotynowe



Nn – neuronalny – rdzeń nadnerczy, OUN



Depolaryzacja i wyładowania w neuronach
pozazwojowych



Uwalnianie amin katecholowych z rdzenia
nadnerczy



Nm – mięśniowy – połączenia nerwowo –
mięśniowe



Depolaryzacja płytki nerwowo – mięśniowej i
skurcze mięśni szkieletowych

Leki pobudzające

receptory

muskarynowe

(synonimy: leki

parasympatykomimetyczne,

cholinomimetyki)

Cholino-

mimetyki

Bezpo-

średnie

Pośrednie –

inhibitory

Acetylocholinesterazy

(ChAT)

Estry choliny

karbacho

l

nieodwracalne

odwracalne

fluostigmina

ekotiopat

metacholina

betamechol

pilokarpina

Krótko

działające

b. krótko

działające

fizostigmina

neostygmina

ambenonium

galantamina

edrofonium

Mechanizm działania leków
pobudzających receptory
muskarynowe



M2 – (-) tropowo na serce



Zwiększają prąd potasowy w komórce w SA i
AV, w komórkach m. sercowego następuje
zmniejszenie wolnego prądu wapniowego.
Zjawiska te prowadzą do zmniejszenia
przewodnictwa



M3 – naczynia krwionośne



Rozkurcz naczyń za pośrednictwem NO
(pobudza cyklazę guanylową i zwiększa poziom
cGMP w kom. m. gładkich)  obniżenie

ciśnienia

Mechanizm działania leków
pobudzających receptory
muskarynowe



Depolaryzacja błon komórkowych m. gładkich i
zwiększenie napływu Ca2+ do komórek gruczołów
  wydzielania gruczołów ślinowych,

potowych, łzowych



Oko -  napięcia więzadła grzebieniastego kąta

tęczówkowo – rogówkowego, co ułatwia odpływ
cieczy wodnistej z komory przedniej oka

oraz skurcz zwieracza

źrenicy



Zwiększenie kurczliwości mięśni
poprzecznie prążkowanych

Mechanizm działania leków
pobudzających receptory
muskarynowe



Przewód pokarmowy:



Rozkurcz zwieraczy



Skurcz mięśni gładkich



Zwiększenie wydzielania gruczołów



Zwiększenie wydzielania soku żołądkowego



Układ oddechowy:



Skurcz mięśni gładkich



Zwiększenie wydzielania gruczołów śluzowych

Wskazania do stosowania
cholinomimetyków



Napady częstoskurczu nadkomorowego
(masaż zatoki)



Zespól Sjögrena / kserostomia po
radioterapii



Jaskra



Atonia pęcherza moczowego i jelit (też
pooperacyjne)



miastenia

Przeciwwskazania do
stosowania cholinomimetyków



Astma oskrzelowa



Parkinsonizm



Padaczka



Choroba wrzodowa



Choroba niedokrwienna serca



Nadczynność tarczycy



Hipotonia

Działania niepożądane
cholinomimetyków



Nadmierne pocenie



Ślinotok



Skurcze jelit



Skurcze oskrzeli



Nudności, wymioty, biegunka

Receptura

szczegółowa leków

parasympatykomimet

ycznych

Cholinomimetyki o działaniu
bezpośrednim



Działają jak Ach.



Karbachol



Carbachol roztwór 1,5%, 3%



Podawany dospojówkowo w jaskrze



Pilokarpina



Pilocarpinum hydrochloricum roztwór 1 i 2 %,

maść 2%, amp. 0.01/ml



dospojówkowo w jaskrze (dodatkowo

zapobiega zrostom tęczówki i soczewki)



Doustnie (5-10mg) lub podskórnie (10-15mg)

po radioterapii, czy w zesp. Sjögrena

Inhibitory
acetylocholinesterazy (ChAT)



Fizostygmina



Physostigminum salicylicum amp. 0,5mg/ml



Czas działania: ½ - 2 h



Dospojówkowo w jaskrze



Zatrucia cholinolitykami, pochodnymi fenotiazyny

oraz TLP (łatwo przenika do OUN)



Neostygmina



Polstigminum tabl. 0.015, amp. 0.5 mg/ml



Czas działania: ½ - 2 h



Działa głównie na mięśnie szkieletowe



Miastenia



Odwrócenie działania leków zwiotczających m.

poprzecznie prążkowane



Atonia jelit i pęcherza moczowego

Inhibitory
acetylocholinesterazy (ChAT)



Ambenonium



Mytelase tabl. 0.01, dawkowanie: 10-25 mg/3x



Czas działania: 6-7 godzin



Miastenia



Pooperacyjne atonie jelit i pęcherza

moczowego



Galantamina



Nivalin amp. 0.025, 0.005



Czas działania: do 24 h



Miastenia



Pooperacyjne atonie pęcherza moczowego i

jelit

Inhibitory ChAT stosowane w
chorobie Alzheimera:



Donepezil



Aricept tabl. 5, 10mg



Działania niepożądane:



Biegunka



Kurcze mięśniowe



Uczucie zmęczenia



Nudności, wymioty



Riwastygmina



Exelon tabl. 1,5; 3, 4,5; 6 mg



Galantamina



Nivalin

Inhibitory ChAT
nieodwracalne



Estry kwasu fosforowego (np. sarin)



Broń chemiczna, pestycydy



Fluostygmina



Podawana dospojówkowo w jaskrze.



UWAGA: po podaniu wymaga uciśnięcia na ok.1

min przewodów łzowych – zapobieganie

przedostaniu się leku do jamy nosowo –

gardłowej i wystąpieniu objawów ogólnych:



Pobudzenie perystaltyki



Skurcze oskrzeli



Spadek ciśnienia



Zwiększenie wydzielania gruczołów

Leki cholinolityczne

Cholinolityki

Cholinolityki

syntetyczne

syntetyczne

wybiórcze

wybiórcze

naturalne

naturalne

atropina

atropina

skopolamina

skopolamina

III

III

IV

IV

Oksy-

fenonium

Oksy-

fenonium

benzotropina

benzotropina

Butyolo-

skopolamina

Butyolo-

skopolamina

Ipratropium

Ipratropium

pirenzepina

pirenzepina

telenzepina

telenzepina

Atropina



Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna)



Nieselektywnie blokuje wszystkie
receptory muskarynowe



Agonista rec. muskarynowego bez
aktywności wewnętrznej (skuteczniej znosi
wpływ leków cholinomimetycznych niż
pobudzenie układu przywspółczulnego)

Atropina – mechanizm
działania



Układ sercowo – naczyniowy:

Serce



Małe dawki (blokada rec.M1, Ach działa przez
M2) niewielkie zwolnienie czynności



Duże dawki (blokada M2 w węźle SA) 

przyspieszenie czynności serca

Naczynia



Duże dawki  skurcz naczyń skóry

Atropina – mechanizm
działania



Gruczoły:



Hamowanie wydzielania gruczołów ślinowych,

oskrzelowych, potowych



Zmniejszenie wydzielania kwasu solnego i

pepsyny w żołądku



Mięśnie gładkie:



Zmniejszenie kurczliwości przewodu

pokarmowego, zmniejszenie napięcia i

zwolnienie perystaltyki



Skurcz zwieraczy



Rozkurcz pęcherza moczowego i moczowodów

Atropina – mechanizm
działania



Oko:



Rozszerzenie źrenicy



Zwiększenie ciśnienia śródgałkowego



OUN:



Dawki terapeutyczne – bez wpływu



Dawki toksyczne: niepokój, omamy, majaczenia,
depresja)



Układ oddechowy:



Rozkurcz mięśni oskrzeli



Rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych



Mięśnie szkieletowe:



Zmniejszenie kurczliwości

Wskazania do stosowania
atropiny



Premedykacja chirurgiczna



Zapobieganie odruchowemu zwolnieniu

czynności serca



Blok przedsionkowo – komorowy



Zatrucia glikozydami naparstnicy, 1 –

blokerami



Bradykardia zatokowa w przebiegu zawału



Zmniejszenie wydzielania śliny

(Parkinsonizm)



Choroba wrzodowa żołądka

Wskazania do stosowania
atropiny



Choroba lokomocyjna



Biegunki (wywołane agonistami rec.

opioidowych)



Stany skurczowe jelit



Stany skurczowe dróg moczowych,

bezmocz



Okulistyka (badanie dna oka)



Choroba Parkinsona (zmniejsza sztywność

i drżenie)



Astma oskrzelowa i POCHP

Przeciwwskazania do
stosowania atropiny



Przerost gruczołu krokowego



Jaskra zapalna



Zwężenie odźwiernika



Atonia jelit



Niedrożność porażenna jelit



Przebywanie w wysokich temperaturach

Działania niepożądane po
atropinie



Tachykardia



Kserostomia



Wzrost temperatury ciała (głównie u

dzieci)



Zaparcia



Trudności w oddawaniu oczu



Fotofobia i zaburzenia akomodacji



Jaskra



Hamowanie procesów uczenia i pamięci

Objawy zatrucia atropiną



Po ok. 10mg alkaloidu (kilka owoców wilczej

jagody) – nawet zgon



Suchość w jamie ustnej



Suchość w górnych drogach oddechowych



Suchość i zaczerwienienie skóry



Przyspieszenie rytmu serca i oddechu



Zatrzymanie moczu



Zaburzenia pamięci, omamy, objawy splątania,

drgawki, śpiączka



Znaczne zwiększenie temperatury ciała



Należy redukować dawki leków

cholinolitycznych w wysokich

temperaturach – wzrasta ryzyko

przedawkowania

Receptura

szczegółowa leków

cholinolitycznych

Cholinolityki naturalne



Atropina:



Atropinum sulfuricum amp. 0.0005, 0.001/ml,

roztwór do oczu – 1%;

roztwór doustny 0,1%



Skopolamina:



Scopolaminum hydrobromicum amp. 0,5mg/ml



Stosowana w chorobie lokomocyjnej, pobudzeniu

psychoruchowym



Podskórnie, doustnie, miejscowo w ok. zausznej



Bellapan



Extractum Belladonnae siccum tabl. 0,25mg,

subst. Farmaceutyczna 0,015, amp. 0,5mg/ml

Pochodne trzeciorzędowe



Oksyfenonium



Spasmophen tabl. 0.005



Wchłania się po podaniu dospojówkowym



Przechodzi przez barierę krew – mózg



Doustnie: w stanach spastycznych jelit, dróg
moczowych, dróg żółciowych, w chorobie
Parkinsona

Pochodne czwartorzędowe



Butyloskopolamina



Butylobromek hioscyny Scopolan (tabl. 0.01,
czopki 0.01), Buscopan (tabl.0.01, amp. 0.02)



Hamuje skurcze przewodu pokarmowego, dróg
moczowych, żółciowych



Stosowana w diagnostyce radiologicznej
chorób przewodu pokarmowego



Pirenzepina



Gastrozepin



Stosowana w chorobie wrzodowej żołądka

Pochodne trzeciorzędowe



Ipratropium



Atrovent aerozol, tabl. 0.01, amp. 0.5mg



Prep. złożony Berodual (ipratropium +
fenoterol)



W formie dożylnej i doustnej zmniejsza
wydzielanie śliny, ale powoduje tachykardię



Po podaniu drogą wziewną działa ok. 4 h 

hamuje skurcz oskrzeli, bez hamowania
odruchu rzęskowego w oskrzelach.



Stosowany w astmie oskrzelowej i POCHP

Recepty do domu:

1.

Magistralna maść o działaniu keratolitycznym o

składzie: 20% kwasu salicylowego, 5% rezorcyny

2.

Czopki magistralne doodbytnicze o składzie:

chlorowodorek papaweryny, 1% chlorowodorku

lidokainy, fenobarbital w dawce uspokajającej

3.

Roztwór magistralny do dawkowania łyżkami o

składzie: benzoesan sodu, jodek potasu z

dowolnym syropem

4.

Roztwór magistralny atropiny do oczu

5.

Mieszanka nalewek z kozłka lekarskiego i

konwalii majowej.

Recepty do domu – c.d.

6. Czopki zawierające butylobromek

hioscyny

7. Lorazepam p.o.
8. Bromek ipratropium w preparacie

złożonym

9. Pilokarpina do oczu
10. Riwastygmina