Wątroba

Funkcje żółci

1. Wpływa na wchłanianie lipidów (przy jej braku

wchłania
się tylko ok.. 50%).

2. Decyduje o wchłanianiu wit. rozpuszczalnych w

tłuszczach A, D, E, K (przy jej braku prawie nie są
wchłaniane).

3. Kwasy żółciowe są jednym z czynników regulujących

procesy wchłaniania H

2

O i elektrolitów w okrężnicy.

4. Sole kwasów żółciowych:

a) ułatwiają trawienie lipidów (są emulgatorami)
b) pobudzają wydzielanie soku trzustkowego i
uaktywniają

lipazę

c) biorą udział we wchłanianiu Ca

2+

d) zwiększają wchłanianie egzogennego cholesterolu
na drodze hamowania uwalniania cholesterolu z jego
estrów

w jelitach estry cholesterolu wchłaniają się

lepiej niż sam

cholesterol)

Funkcje żółci c.d.

4. Sole kwasów zółciowych c.d.

e) zapobiegają tworzeniu kamieni cholesterolowych w
pęcherzyku, rzadziej w drogach żółciowych, bo utrzymują
cholesterol w postaci rozpuszczalnej (emulgacja)
f) pobudzają motorykę przewodu pokarmowego
g) odgrywają pewną rolę w zobojętnianiu treści
pokarmowej

w obrębie dwunastnicy, ponieważ jako

sole silnych

kwasów i słabych zasad mogą

odgrywać rolę substancji

buforowych

Żółć – skład

Wątroba tworzy w ciągu doby około 1 litra żółci wątrobowej,
która zagęszcza się w żółć pęcherzykową.

Żółć pęcherzykowa zawiera 14-20% rozpuszczalnych składników:

a)

kwasy żółciowe: do emulgowania tłuszczów w

jelicie

b)

barwniki żółciowe (gł. bilirubina jako produkt

rozpadu

barwników krwi)

c)

cholesterol

d)

liczne inne nierozpuszczalne w H

2

O produkty

rozpadu -

przemiany materii i substancje obce

(np. leki), które w

większości przez wiązanie z

kwasem glukuronowym stają

się rozpuszczalne

e)

sole

f)

śluz

Biosynteza kwasów żółciowych

1. Kwasy żółciowe są wytwarzane z cholesterolu.

Pierwotne kwasy żółciowe, które są syntetyzowane w

wątrobie z cholesterolu to:

kwas cholowy,
chenodeoksycholowy.

2. Synteza kwasów żółciowych jest regulowana na

etapie hydroksylacji przez enzym 7α-
hydroksylazę.
Jest to enzym mikrosomalny. Wymaga on udziału O

2

,

NADPH i cytochromu P-450.
Enzym wydaje się typową monooksygenazą, podobnie
jak i enzymy dalszych etapów hydroksylacyjnych.

W żółci ludzkiej najważniejszymi kwasami żółciowymi są:

kwas cholowy – 3,7,12-trihydroksycholanowy,
kwas chenodeoksycholowy – 3,7-dihydroksycholanowy.

Występują one w postaci soli Na

+

.

W większości są one sprzężone z glicyną i tauryną występując
jako:

kw. glikocholowy,
kw. glikodeoksycholowy,
kw. glikochenocholowy,
kw. taurocholowy.

Sprzężone z aminokwasami kwasy żółciowe są oporne na
jelitowe enzymy hydrolityczne i są wchłaniane zwrotnie w
postaci niezmienionej (krążenie watrobowo-jelitowe).
Kwasy żółciowe niesprzężone pod wpływem występujących w
jelitach bakterii ulegają częściowo przemianie do kwasów
deoksycholowego i litocholowego.

Główne kwasy żółciowe

R24 - glicyna (75%), tauryna (24%), OH (ok. 1%)

Kwasy

żółciowe

R3

R7

R12

Kwas

cholowy

OH

OH

OH

Kwas

chenode-

oksycholow

y

OH

OH

H

Kwas

deoksy-

cholowy

OH

H

OH

Kwas

litocholowy

SO

3

-

/O

H

H

H

Leki żółciotwórcze

Pobudzają wątrobę do wydzielania żółci.
.
Rozróżniamy tu:

choleretica vera – leki rzeczywiście zwiększające
wytwarzanie prawidłowej żółci w wątrobie;

hydrocholeretica – środki pobudzające wątrobę do
wydzielania rzadkiej żółci o małej gęstości (wzrost
zawartości H

2

O, spadek stężenia kwasów żółciowych)

Leki
żółciotwórcze

Rafphacholin C (skład):

Kwas dehydrocholowy

wyciąg z czarnej rzodkwi
węgiel leczniczy
wyciąg z karczochów
olejek mięty pieprzowej

Kwas dehydrocholowy (Raphacholin)

–

choleretica vera

Raphacholin

Korzeń rzodkwi czarnej zawiera zespół glukozylanów – glikozydów
zawierających siarkę. Rozpadają się one na skutek zniszczenia
struktury komórkowej korzenia. W wyniku reakcji enzymatycznej
powstają lotne związki: izotiocyjaniany allilu i butylu.
Są one nazywane olejkami gorczycznymi.
W korzeniu występują także: rafanol, rafanina i wit. C oraz związki
mineralne Ca, K, Fe, P.
Utarty korzeń i sok z korzenia pobudza wydzielanie soku żołądkowego
i żółci.

Essentiale skład

• Kwas deoksycholowy
• Fosfolipidy
• Witaminy

Kwas deoksycholowy (Essentiale)

Essentiale phospholipide

Nizbędne fosfolipidy usprawniają i wspomagają pracę komórek
wątroby oraz korzystnie wpływają na metabolizm lipidów i hamują
procesy miażdżycowe.
Fosfolipidy są wbudowywane w błony komórkowe uszkodzonych
hepatocytów. Przywracają im prawidłową czynność i aktywność
enzymatyczną.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe zmniejszają stężenie
cholesterolu i normalizują stężenie lipoprotein w surowicy
(zmniejszają LDL; zwiększają HDL).
Stosowane m. in. w profilaktyce tworzenia się kamieni żółciowych.

Toksyczność kwasów żółciowych

Kwasy żółciowe są związkami toksycznymi.
Podawane długotrwale mogą powodować
uszkodzenie mięśnia sercowego, wątroby i nerek.
Wskazanie do ich stosowania stanowi niedobór
endogennych kwasów żółciowych z niedostatecznym
wydzielaniem żółci wiodący do zaburzeń trawienia.

Kamienie cholesterolowe stadia powstawania

1. Chemiczne

2. Fizyczne

3. Wzrostu kamienia

Chemiczne stadium

• Utrzymanie cholesterolu w roztworze

micelarnym jest uwarunkowane
zachowaniem odpowiedniego stosunku
stężeń między cholesterolem, a kwasami
żółciowymi i lecytyną.

• W stadium chemicznym żółć staje się

litogeniczna tzn. następuje nadmierne
zwiększenie stężenia cholesterolu lub
zmniejszenie kwasów żółciowych i
lecytyny

Fizyczne stadium

• W obrębie żółci tworzy się system

dwufazowy, na który składa się

płynna żółć oraz kryształy

cholesterolu. W stadium fizycznym

mogą zaistnieć 2 sytuacje. Jeżeli

żółć ma znaczny nadmiar

cholesterolu to obserwuje się

spontaniczne i szybkie wytrącanie

jego kryształów, które tworzą

homogeniczne jądro kamienia.

Fizyczne stadium

• Natomiast w warunkach

nieznacznego przesycenia żółci
cholesterolem gromadzi się on
zazwyczaj wokół innego niż
cholesterol jądra
(heterogenicznego). Czynnikiem
tworzącym jądro heterogeniczne są
komórki złuszczonego nabłonka,
sole wapniowe lub ciało obce

Stadium wzrostu

kamienia

• W okresie tworzenia się kamieni

następuje gromadzenie się kryształów

cholesterolu w pęcherzyku

żółciowym, ich agregacja i

powstawanie złogów makroskopowych.

Znaczenie w tworzeniu kamieni mają

mukopolisacharydy wydzielane do

światła pęcherzyka żółciowego; tworzą

on układ żelowy, który wiąże kryształy

cholesterolu utrudniając wydostanie

się mikrozłogów z pęcherzyka.

Stadium wzrostu

kamienia

• Należy też zwrócić uwagę na to, że nigdy

nie dochodzi do pełnego opróżnienia
pęcherzyka żółciowego nawet w
warunkach stosowania maksymalnych
bodźców obkurczających jego mięśnie.
Stwarza to korzystne warunki rozwoju
kamienia. Natomiast kompleksy białek
i bilirubinianów wapnia
stanowią materiał cementujący warstwy
kamienia utworzone z
kryształów cholesterolu

Kamienie żółciowe

Występują one w różnych postaciach i w różnej wielkości.
Można je podzielić według różnych punktów widzenia:

1.

Skład. Prawie wszystkie kamienie żółciowe zawierają

ziarno cholesterolu. Na tym ziarnie nakładają się następnie

warstwy cholesterolu (kamienie cholesterolowe),

barwniki

żółciowe (kamienie barwnikowe – kamienie

bilirubinowe) i w

końcu wapń (kamienie złożone –

kamienie barwnikowo-

cholesterolowo-wapniowe).

2.

Wielkość. Kamienie barwnikowe mają wielkość ziarna
piasku, a ich liczba w pęcherzyku żółciowym może

sięgać kilkuset. Kamienie cholesterolowe czyste osiągają
wielkość

wiśni. Kamienie złożone mogą osiągać wielkość

jaja

indyczego i wypełniać cały pęcherzyk żółciowy.

Kamienie żółciowe

3. Kolor. Kamienie cholesterolowe są żółte.
4. Twardość. Kamienie barwnikowe są miękkie i kruche.

Kamienie zawierające wapń są twarde.

5. Przepuszczalność promieni rentgenowskich.

Kamienie zawierające wapń już na zdjęciu przegłądowym
(bez środka cieniującego) są widoczne. Kamienie nie
zawierające wapnia mogą być uwidocznione tylko po
wypełnieniu pęcherzyka żółciowego środkiem cieniującym.

Leczenie

1. Operacja
2. Postępowanie farmakologiczne –

rozpuszczanie kamieni (litholisis)

3. Stosowanie fal ultradźwiękowych (litotrypsja)

Kwas

urodeoksycholowy

• Fizjologiczny składnik żółci
• Po podaniu p.o. w 90% wchłania

się w jelitach

• Wychwytywany przez wątrobę,

gdzie w hepatocytach łączy
się z glicyną i
tauryną, a następnie jest
wydzielany z żółcią.

Kwas

urodeoksycholowy

• Pod wpływem flory bakteryjnej

ulega licznym przemianom, a
następnie jest częściowo
wydalany z kałem, a częściowo
ponownie wchłaniany w jelitach

Kwas

urodeoksycholowy

• Po kilku tygodniach leczenia, w

wyniku stałego krążenia w
cyklu jelitowo0watrobowym,
następuje takie wzbogacenie
żółci w kwas urodeoksycholowy,
że jego zawartość wynosi około
70% kwasów żółciowych

Kwas

urodeoksycholowy

• Umożliwia stopniowe

rozpuszczenie kamieni poprzez
zmniejszenie wypływu
cholesterolu z żółcią,
prawdopodobnie w wyniku
ograniczenia jego syntezy w
wątrobie lub zmniejszenie
wchłaniania w jelitach

Kwas urodeoksycholowy

wskazania

• Rozpuszczanie kamieni w

pęcherzyku żółciowym u
pacjentów z kamicą skąpo- lub
bezobjawową oraz w przypadku
niemożności wykonania
zabiegu chirurgicznego

Kwas urodeoksycholowy

wskazania

• Warunkiem rozpoczęcia

leczenia jest stwierdzenie
kamieni o średnicy mniejszej
niż 15 mm.

Kwas urodeoksycholowy

przeciwwskazania

• Czynna choroba wrzodowa

żołądka i
dwunastnicy

• Organiczne choroby wątroby i

przewodu pokarmowego

Kwas

urodeoksycholowy

•Działania niepożądane

–Biegunka

Kwas

urodeoksycholowy

• Po 6 miesiącach leczenia

należy wykonać
cholecystografię w celu
sprawdzenia skuteczności
leczenia

Terpeny stosowane w leczeniu kamicy
żółciowej

Mentol

występuje w olejku miętowym; składnik preparatu

Raphacholin.

Terpichol

– preparat zawierający 6 terpenów.

Terpeny hamują aktywność reduktazy HMG-CoA;

rozpuszczają kamienie cholesterolowe;
wywierają działanie żółciopędne.

Leki żółciopędne
vide PODRĘCZNIK

Leki stosowane w uszkodzeniach
komórek wątroby

Tymonacic; preparaty: Hepacom,

Heparegen

Działanie:
W organizmie jest metabolizowany do cysteiny. Chroni miąższ
wątrobowy przed uszkadzającym działaniem toksyn
bakteryjnych, wirusowych oraz etanolu, pochodnych benzenu
i metali ciężkich.
Działa żółciopędnie.

Ornityna; preparaty: Hepa-Merz,

Hepatil

Działanie:
Aminokwas biorący pośrednio udział w cyklu syntezy
mocznika z amoniaku w wątrobie.
Przyspiesza procesy odtruwania w komórkach wątroby i
mózgu.

Leki stosowane w uszkodzeniach
komórek wątroby c.d.

Silibinin; preparaty: Sylimarol

Sylicynar

Sylibinina czyli sylibina A i B jest głównym składnikiem
kompleksu flawonolignanów zwanego sylimaryną,
występującego w owocach ostropestu plamistego (Sylibum
marianum L.).
W skład kompleksu wchodzi także sylikrystyna i sylidionina.
Działanie:
Sylibinina chroni komórki wątrobowe przed działaniem
szkodliwych czynników. Pobudza regenerację uszkodzonych
komórek.
Odkłada się w błonie komórkowej i hamuje jej rozkład przez
amanitynę.