1

Ddr inż. Katarzyna Boczkowska

[e-mail]

SYSTEMOWE ZARZĄDZANIE

BEZPIECZEŃSTWEM PRACY

2

Plan szkolenia

1.

Wprowadzenie w problematykę bhp

2.

Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy

3.

Normalizacja systemów bhp

4.

Systemowe zarządzanie wg PN-N-18001

5.

Przygotowanie do wdrożenia SZ BHP

6.

Przegląd wstępny

7.

Wymagania normy

1.

Zakres normy

2.

Powołania normatywne

3.

Definicje

4.

Wymagania

8.

Ryzyko zawodowe i jego ocena

3

Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem pracy

W obszarze zarządzania bezpieczeństwem wyróżnia się dwie

koncepcje:



tradycyjne podejście do bhp,



systemowe podejście do bhp.

wszystko

w normie

załamanie

programu

bezpieczeństwa

wypadek przy

pracy

wykorzystanie technik powypadkowych

i zabezpieczenia przed obrażeniami

dodatkowe środki

4

Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem pracy

Hierarchia poziomów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

Hierarchia poziomów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

I poziom -

obejmuje większość małych i średnich przedsiębiorstw,

II poziom -

obejmuje większość dużych i część średnich przedsiębiorstw,

III poziom - praktyki stosowane w nielicznych przedsiębiorstwach, zazwyczaj na
podstawie wymagań lub wytycznych określanych w dokumentach
normatywnych,
IV poziom -

nie funkcjonuje w polskich przedsiębiorstwach – ewentualnie

funkcjonują tylko wybrane jego elementy

5

Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem pracy

Niczyporuk wyróżnia trzy etapy wprowadzania elementów zarządzania BHP:

1 etap do 1995 roku –

wprowadzenie filozofii jakości do problematyki

bezpieczeństwa, pierwsze informacje na ten temat,

2 etap lata 1996-2000 – pojawienie się norm opisujących systemy zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy: BS 8800, PN-N-18000

itp., oraz wdrażanie systemów w zakładach pracy,

3 etap od 2001 roku –

oczekiwanie związane z oceną dotychczasowej

działalności i uzyskanych efektów.

Zasady Petersena:
1.

poprawy bezpieczeństwa nie mierzy się wskaźnikami wypadkowości,

2.

bezpieczeństwo to system – a nie program,

3.

techniki statystyczne wspomagają ciągłe doskonalenie,

4.

badanie przyczyn wypadków należy przeorganizować ,

5.

kontrole procesów należy dokonywać w oparciu o narzędzia i techniki
statystyczne,

6.

największy nacisk należy położyć na doskonalenia procesów,

7.

motywować poprzez nagrody pracowników, którzy zidentyfikują niebezpieczne
wydarzenia, sytuacje,

8.

konieczny jest udział pracowników w analizie problemów i podejmowaniu decyzji
z zakresu bezpieczeństwa pracy,

9.

należy stosować rozwiązania ergonomiczne na stanowisku pracy,

10. należy wyeliminować błędy ludzkie poprzez likwidację „luk” w systemie,

kontrole.

6

Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem pracy

1.

Zmianie ulega cel

2.

Zmienia się filozofia podejścia

3.

Zmienia się rozumienie podstaw systemu

4.

Zmienia się obszar działania

5.

Zmienia się rozumienie kto i w jakim zakresie
odpowiada za bezpieczeństwo

6.

Zmienia się rola wskaźników bezpieczeństwa

7.

Zmienia się charakter działań w zakresie
bezpieczeństwa pracy

OHSAS 18001

PN-N-18001

Klient

Produkt

Środowisko

Proces

Warunki

pracy

Pracownik

(rodzina)

Społeczeństwo

Właściciel/ Zarząd

Kadra kierownicza

ISO 14000

ISO 9000

7

NORMALIZACJA SYSTEMÓW

ZARZADZANIA

BEZPIECZEŃSTWEM PRACY

8

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

HS(G)65

Bezpieczeństwo

i ochrona zdrowia

BS 7850

Jakość

INTEGRACJA

TQM

Model zintegrowanej jakości i bezpieczeństwa

Model zintegrowanej jakości i bezpieczeństwa

9

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

BS 8800, pierwsza na świecie norma krajowa -

opublikowana w 1996 r przez Brytyjską Organizację
Normalizacyjną BSI (British Satndards Institution).

Normy krajowe opublikowane w innych krajach:



NPR 5001:1997 – norma holenderska – „Przewodnik do

systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy”,



AS/NZS 4804:1997 – norma wydana przez australisjko-

nowozenladzki Komitet Techniczny – „Systemy
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne
wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik
wspomagających”,



UNE 81900:1996 – eksperymentalna norma hiszpańska

–

„Zapobieganie ryzyku zawodowemu. Ogólne zasady
wdrażania systemu zarządzania i zapobiegania ryzyku”.

10

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

Zagraniczne dokumenty prawne dotyczące systemów
zarządzania bhp:



„Wytyczne dobrowolnych programów zarządzania bhp”

(1989) – wydane przez Amerykańską Inspekcję
Bezpieczeństwa i Higieny Pracy OSHA (Occupational Safety
and Helth Administraction),



„Wewnętrzna kontrola środowiska pracy” (1996)– w Szwecji

Rozporządzenie Państwowej Rady Ochrony Pracy



„Wytyczne do systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy” – (1999) – w Japonii Rozporządzenie

Ministra Pracy



„Wytyczne projektowania, wdrażania i integracji SZ BHP”

–

(1997) - Bawarskie Ministerstwo Pracy, Spraw
Społecznych, Rodziny, Kobiet i Zdrowia

11

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

Inne normy:



ISA 2000 –„Wymagania systemów zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy z wytycznymi ich

stosowania" - stosowany przez SGS Yarsley ICS



SafetyCert - „Norma Zarządzania Bezpieczeństwem

i Higieną Pracy” - stosowana przez Bureau Veritas.



SA 8000: 1997 – „Odpowiedzialność społeczna” -

opracowana przez prywatną organizację CEPAA (Council
on Economic Priorites Accreditation Agency)



ISRS – International Safety rting System” – Det

Norske Veritas

12

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

Konsorcjum

(14

różnych

instytucji

certyfikujących

i normalizacyjnych, firm konsultingowych prywatnych jak
i państwowych, reprezentujących różne kraje i międzynarodowe
systemy certyfikacji pod przewodnictwem BSI (Brytyjska
Organizacja Normalizacyjna), powołane w 1999 roku, którego
celem było stworzenie serii międzynarodowych dokumentów
normatywnych OHSAS (Occupational Health and Safety
Assessment Scheme):



OHSAS 18001:1999 „Systemy zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Specyfikacje”



OHSAS 18002:1999 „Systemy zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy - Wytyczne do
wdrażania OHSAS 18001”

13

NORMALIZACJA na forum międzynarodowym

Wytyczne ILO – OSH – 22 czerwca



Poziom krajowy



Powołanie jednostki kompetentenj do sformułowania i

realizowania polityki państwa dotyczącej wdrażania i
upowszechniania SZ BHP,



sformułowanie spójnej polityki państwa w zakresie

systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy,



Ustanowienie krajowych i branżowych wytycznych

dotyczących dobrowolnego wdrażania i utrzymywania SZ
BHP w przedsiębiorstwach,

(w Polsce transpozycja w nowej normie PN-N-18001:2004)



Poziom organizacji (przedsiębiorstwa)

14



normy zakładowe



Program EVISA (Evaluation and Improvement of Safety

Management) „Ocena i poprawa zarządzanie bezpieczeństwem
pracy”. Wdrażanie SZ BHP na bazie narzędzia ISRS (organizatorzy

PIP

i Det Norske Veritas)



powołanie 26 lutego 1998 roku Normalizacyjnej Komisji

Problemowej ds. Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną

Pracy

skład NKP:



ABB „Elta” (1),



Biuro Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (1),



Centralny Instytut ochrony Pracy (2),



Fabryka Lin i Drutu „Drumet” (1),



Główny Instytut Górnictwa (1),



Huta „Częstochowa” (1),



Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej (1),



NSZZ „Solidarność” (1),



Państwowa Inspekcja Pracy (1),



Stocznia Szczecińska (1),



Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego (1),



Wyższy Urząd Górniczy (1),



Zakłady Azotowe „Tarnów” (1).

NORMALIZACJA w Polsce

15



PN-N-18001 – lipiec 1999 roku
„Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy. Wymagania.” (w roku 2004 wydano nową
normę PN-N-18001)



PN-N-18002 – styczeń 2000 roku

„Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka

zawodowego”



PN-N-18004 – lipiec 2001 roku

„Systemy zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Wytyczne.”

NORMALIZACJA w Polsce

16

SYSTEM ZARZĄDZANIA

BEZPIECZEŃSTWEM PRACY

wg. PN-N-18001

17

Systemowe zarządzanie wg. PN-N-18001

Zaangażowanie

kierownictwa oraz

polityka BHP

Planowanie

Wdrażanie

i funkcjonowanie

Przegląd

przeprowadzany

przez kierownictwo

Sprawdzanie oraz

działania korygujące

i zapobiegawcze

Ciągła poprawa

Model Deminga – cykl ciągłego doskonalenia PDCA

(plan, do check, act – planuj, wykonuj, sprawdzaj, działaj)

18

Systemowe zarządzanie wg. PN-N-18001

System ZBHP

PRZEGLĄD WSTĘPNY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I

HIGIENĄ

PRACY

Zaangażowanie najwyższego

kierownictwa

i polityka bhp

Planowanie

Audity wewnętrzne

systemu zarządzania

Niezgodności oraz działania

korygujące

i

zapobiegawcze

Przegląd wykonywany przez

kierownictwo i

ciągłe

doskonalenie systemu

Wdrożenie

i funkcjonowanie

Monitorowanie bezpieczeństwa

i higieny pracy

Sprawdzanie oraz

działania korygujące

i zapobiegawcze

SZ

BHP

podstawowe połączenia w systemie

połączenia korygujące
przepływ informacji związanych z monitorowaniem

przepływ informacji związanych z auditowaniem

19

Systemowe zarządzanie wg. PN-N-18001



System – całość utworzona z wzajemnie uporządkowanych

i powiązanych ze sobą

elementów wg przyjętego kryterium

efektywności



System zarządzania bezpieczeństwem pracy –

kompozycja, o różnym stopniu złożoności, zasobów, personelu,
polityki i procedur, której składniki współdziałają ze sobą w
zorganizowany sposób w celu zapewnienia realizacji określonych
zadań lub w celu osiągnięcia lub utrzymania określonego stanu.



System zarządzania bezpieczeństwem – część

ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmuje
strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialności, zasady
postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do
opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania
polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

20

Od czego zacząć?



Zainteresowanie problemem kadry kierowniczej



Argumenty przemawiające za wdrożeniem
systemu:

1.

Wdrożenie SZ BHP pomaga spełnić wymagania
prawne,

2.

Poprawa warunków pracy,

3.

Korzyści ekonomiczne.

21



Kto przeprowadza przegląd wstępny?



Jakie materiały i informacje należy przygotować i analizować i

ocenić?



Znajomość obowiązujących wymagań prawnych i norm dotyczących

bhp oraz ocena zgodności z zawartymi w nich wymaganiami,



Sposób funkcjonowania systemu zarządzania bhp i stopnia jego zgodności z

przyjętymi wymaganiami,



Znajomość wynikających zagrożeń w przedsiębiorstwie i związanego z

nim ryzyka,



Przyczyny występujących wypadków przy pracy i awarii,



Podejmowane przez przedsiębiorstwo działania w zakresie bhp,



Wykorzystanie zasobów (finansowych i ludzkich) przeznaczonych na

zarządzania bhp,



Oczekiwania i opinie zainteresowanych stron (klientów, organów nadzoru,

związków zawodowych)



Jaki będzie harmonogram prac związanych z przeglądem

wstępnym i jak go udokumentować?

Przegląd wstępny?

22

1.

Przegląd wstępny



Dokumentacja przeglądu.



Ocena stopnia dopasowania działań i dokumentacji do

wymagań normy.



Po ocenie sporządzenie planu wdrożenia.

Systemowe zarządzanie wg. PN-N-18001

4

2

5

3

mały

duży

Stopień udokumentowania

działań

Stopień realizacji

działań

23

WYMAGANIA NORMY

PN-N-18001

24

1.

Zakres normy

Ma zastosowanie w każdej organizacji, która zamierza:



Wdrożyć, utrzymywać i doskonalić system zarządzania bhp,



Postępować zgodnie z ustaloną polityką bhp,



Sama określić i zadeklarować zgodność z wymaganiami normy,



Dążyć do uzyskania potwierdzenia zgodności swojego systemu zarządzania

bhp z wymaganiami normy przez organizacje zewnętrzną.

Wszystkie wymagania mogą być zastosowane w każdym systemie zarządzania

organizacją, zakres zastosowania zależy od ustalonej polityki bhp, charakteru

działań organizacji oraz warunków, w jakich działa.

2. Powołania normatywne

3. Definicje

3.1. audit SZ BHP

3.2. bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków i organizacji pracy oraz

zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia

przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

3.3. cel ogólny zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – cel dotyczący

działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikający z polityki bhp,

który organizacja ustaliła do osiągnięcia.

3.4. cel szczegółowy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – cel

wyrażony ilościowo, zawsze gdy jest to możliwe, wynikający z celów ogólnych

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy organizacji, do zrealizowania,

aby osiągnąć cele ogólne.

3.5. ciągłe doskonalenie - powtarzające się działanie mające na celu zwiększenie

zdolności do spełnienia wymagań (ISO 9000)

3.6. działanie korygujące – działanie w celu wyeliminowania przyczyny wykrytej

niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji (ISO 9000).

3.7. działanie zapobiegawcze – działanie w celu wyeliminowania przyczyny

potencjalnej niezgodności lub innej potencjalnej sytuacji niepożądanej. (ISO 9000).

25

3.8. identyfikacja zagrożenia – proces rozpoznawania tego czy zagrożenie istnieje

oraz określenia jego charakterystyk.

3.9. monitorowanie aktywne – bieżące działania mające na celu sprawdzanie, czy

stosowane środki ochronne i zapobiegawcze przed zagrożeniami i związanym z

nimi ryzykiem zawodowym, jak również stosowane rozwiązania organizacyjne

służące wdrożeniu SZ BHP, spełniają określone wymagania. (ILO-OSH)

3.10. monitorowanie reaktywne – sprawdzenie czy nieprawidłowości w zakresie

stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych przed zagrożeniami i

związanym z nimi ryzykiem zawodowym oraz niezgodności w systemie

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, które ujawniły się wystąpieniem

wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych, są

zidentyfikowane i są przedmiotem odpowiednich działań. (ILO-OSH)

3.11. najwyższe kierownictwo – osoba lub grupa osób, które na najwyższym szczeblu

kierują organizacją i ją nadzorują (ISO 9000).

3.12. niezgodność – niespełnienie wymagania (ISO 9000).
3.13. ocena ryzyka zawodowego – proces analizowania ryzyka zawodowego i

wyznaczania jego dopuszczalności.

3.14. organizacja – grupa ludzi i infrastruktura, z przypisaniem odpowiedzialności,

uprawnień i powiązań (ISO 9000).

3.15. podwykonawca – osoba lub inna organizacja dostarczająca usługi danej

organizacji w jej miejscach pracy zgodnie z uzgodnionymi wymaganiami,

ustaleniami i warunkami.

3.16. polityka bezpieczeństwa i higieny pracy – deklaracja organizacji dotycząca jej

intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, określająca ramy do działania i ustalania celów

organizacji dotyczących zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

26

3.17. poważna awaria – zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja,

powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w

których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do

natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub

powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

3.18.ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia

u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń

zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

3.19. stanowisko pracy – przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty

pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

3.20. system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – część ogólnego

systemu zarządzania organizacją, która obejmuje strukturę organizacyjną,

planowanie, odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby

potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania

polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.21. wymaganie – potrzeba lub oczekiwanie, które zostało ustalone, przyjęte

zwyczajowo lub jest obowiązkowe (ISO 9000).

3.22. zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.
3.23. zagrożenie znaczące – zagrożenie mogące spowodować poważne i

nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności

podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych lub w sytuacjach

poważnych awarii.

3.24. zdarzenie potencjalnie wypadkowe – niebezpieczne zdarzenie, związane z

wykonywaną pracą, podczas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia

zdrowia. (ILO-OSH).

27

4.2. Zaangażowanie kierownictwa , polityka

bhp, współudział pracowników



Kierownictwo będzie miało taki system zarządzania
na jaki zasługuje !!!!!!



Kierownictwo powinno:

1.

Dawać przykład – wzór do naśladowania (nie co mówi lecz co
robi)

2.

Aktywnie włączać się we wdrożenie,

3.

Inspirować, wspomagać, motywować,

4.

Chronić w sytuacjach konfliktowych,

5.

Być otwarte na nowe metody i koncepcje.

28

4.2. Zaangażowanie kierownictwa , polityka

bhp, współudział pracowników



Kierownictwo opracowuje i publikuje politykę bhp



Minimum deklaracji polityki określa norma +
wytyczne ILO



Zaznajomienie pracowników z polityką

SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP TO NASZA SZANSA

NA POPRAWĘ BEZPIECZEŃSTWA I WARUNKÓW PRACY

PAMIĘTAJMY!

OD ZAANGAZOWANIA NAS WSZYSTKICH

ZALEZY SKUTECZNE WDROŻENIE TEGO SYSTEMU

Jak możesz się włączyć we wdrożenie systemu

zarządzania bhp? – zapytaj swojego kierownika

lub specjalistę ds. BHP

29

4.2. Zaangażowanie kierownictwa , polityka

bhp

4.2.1

Zaangażowanie

Najwyższego

kierownictwa

4.2.2

Polityka

BiHP

4.2.3

Współudział

pracowników



Czy są

zaangażowani

pracownicy?



Czy są

udostępnione

niezbędne zasoby

(pieniądze,

wyposażenie,

ludzie)?



Czy ustalono cele i

politykę bhp?



Czy dokonywany

jest przegląd

systemu

zarządzania?



Czy jest ustalona

i podpisana przez

najwyższe

kierownictwo

polityka?



Czy polityka

spełnia wymagania

normy?



Czy pracownicy

znają politykę?



Czy polityka jest

dostępna dla

wszystkich

pracowników i

współpracowników?



Czy pracownicy

rozumieją politykę?



Czy zapewniono

komunikację z

pracownikami?



Czy pracownicy są

informowani o

wszelkich

aspektach

bezpieczeństwa?



Czy pracownicy są

zaangażowani w

działania na rzecz

bhp?

Udokumentowana

polityka

30

4.3. Planowanie

4.3.2

Wymagania

prawne i

inne

4.3.3

Cele ogólne i

szczegółowe

4.3.4

Planowanie

działań



Czy

zidentyfikowano

przepisy prawne

dotyczące

organizacji?



Czy zapewniono

dostęp do

przepisów?



Czy przepisy są

przeglądane i

aktualizowane?



Czy przepisy są

stosowane?

Czy

udokumentowano

cele dla wszystkich

poziomów

zarządzania?



Spójne z polityką?



Mierzalne?



Zgodne z

wymaganiami

prawnymi?



Możliwe

technicznie i

finansowo?
Czy cele są

realizowane?

Czy są plany

osiągania celów?



Z wyznaczonymi

odpowiedzialnymi?



Z określonymi

zasobami?



Z wyznaczonymi

terminami
Czy plany są

realizowane?

44.3.1

OOrganizacja powinna określić i udokumentować plany działań

ukierunkowanych na osiągnięcie celów ogólnych i szczegółowych

dotyczących bhp

Udokumentowana

procedura

Udokumentowane

cele

Udokumentowane

Plany/zadania

31

4.3. Planowanie

Cele – zasada SMART
S – specyficzne: dopasowane do firmy, jej polityki oraz sytuacji w
jakiej organizacja w danym momencie się znajduje,
M – mierzalne: tam gdzie jest to możliwe, wyznaczone w postaci
konkretnych wartości liczbowych,
A – akceptowalne: akceptowane przez pracowników, w celu
ograniczenia ewentualnych trudności z ich ewentualną realizacją,
R - realistyczne: możliwe do osiągnięcia przy posiadanych
zasobach i możliwościach organizacyjnych,
T – terminowe: jako drugi aspekt mierzalności mają wyznaczony
horyzont czasowy.

32

4.3. Planowanie

Cele

dział

cel

wskaźnik

Czas

realizacji

pomiar

odpowiedzialny

Dział
produkcji

Zmniejszen
ie liczby
wypadków
o 10%

Częstotliwość
wypadków

1 rok

kwartalnie

Kierownik działu
produkcji

Ciężkość wypadków

Palny osiągania celów

cel

zadania

Termin

realizacji

odpowiedzialny

Zmniejsze
nie liczby
wypadków
o 10%

Przeszkolić wszystkich
pracowników działu z zasad bhp
Stworzyć instrukcje bezpiecznej
pracy
Zmodernizować maszyny poprzez
instalację osłon
Zakupić odpowiednie środki
ochrony indywidualnej

33

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie

4.4.3

Szkolenia,

Kompetencje,

motywacja

4.4.5

Dokumentacja

systemu

4.4.1

Struktura, odpowiedzialności, uprawnienia

4.4.7

Organizowanie

prac i działań

związ. ze znacz.

zagroż.

4.4.8

Zapobieganie,

got. i reag. na

wypadki/awarie

4.4.4

Komunikowanie się

4.4.9/10

Zakupy

Podwykonaw.

4.4.6

Zarządzanie

ryzykiem

zawodowym

4.4.2

Zapewnienie

zasobów

Udokumentowane

odpowiedzialności

Udokumentowane

procedury

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura

34

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.



Czy są środki na szkolenia, a więc czy są planowane i realizowane szkolenia?



Czy są środki na sprzęt/wyposażenie – czy są prowadzone zakupy wyposażenia?



Czy są środki na ochronę indywidualną?



Czy określono i udokumentowano zadania, odpowiedzialności i uprawnienia

dla wszystkich funkcji kierowniczych?



Czy określono i udokumentowano zadania, odpowiedzialności i uprawnienia

oraz powiązania dla wszystkich stanowisk robotniczych, nadzoru oraz

dostawców i podwykonawców?



Czy wyznaczono personel do postępowania w sytuacjach awaryjnych?

4.4.2

Zapewnienie zasobów

4.4.1

Struktura, odpowiedzialności, uprawnienia

Udokumentowane

odpowiedzialności

35

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.



Czy jest udokumentowana procedura planowania szkoleń?



Czy procedura spełnia wszystkie wymagania normy?



Czy jest system motywowania pracowników?



Czy prowadzone są zapisy dotyczące szkoleń?



Czy pracownicy są świadomi wymagań, korzyści systemu BHP?



Czy pracownicy znają zagrożenia występujące w organizacji?



Czy pracownicy wiedzą jak postępować w przypadku zagrożenia?

4.4.3

Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja

4.4.4

Komunikowanie się

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura



Czy jest procedura komunikacji wewnątrz i na zewnątrz firmy?



Czy procedura jest realizowana – są zapisy – ewentualnie świadomość jak

postępować w przypadku potrzeby komunikacji?



Kto odpowiada za kontakty dotyczące BHP na zewnątrz?

36

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.



Czy jest procedura nadzoru nad dokumentacją?



Czy pracownicy mają dostęp do aktualnych dokumentów?



Czy pracownicy mają dostęp do przepisów prawnych?



Czy pracownicy używają odpowiednich dokumentów?



Czy jest procedura nadzoru nad zapisami?



Czy zapisy są dostępne?



Czy zapisy są zabezpieczone?

4.4.5

Dokumentacja systemu zarządzania BiHP

4.4.6

Zarządzanie ryzykiem zawodowym

Udokumentowana

procedura

Udokumentowana

procedura



Czy jest udokumentowana procedura oceny ryzyka zawodowego?



Czy zidentyfikowane są zagrożenia na stanowiskach pracy?



Czy określone jest ryzyko zawodowe dla poszczególnych stanowisk?



Czy pracownicy znają zagrożenia i ryzyko na swoim stanowisku?



Jakie działania są podejmowane dla ograniczenia ryzyka?



Czy działają skutecznie?

37

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.



Czy zidentyfikowano prace/obszary związane ze znaczącymi zagrożeniami?



Czy są procedury pracy/postępowania w warunkach związanych ze

znaczącymi zagrożeniami (np. prace szczególnie niebezpieczne)?



Czy są udokumentowane procedury dotyczące postępowania w przypadku w

przypadku możliwych do zidentyfikowania znaczących zagrożeń?



Czy są procedury dotyczące informowania klientów o zagrożeniach

związanych z wyrobami i usługami i wynikających z nich wymaganiach?



Czy procedury są realizowane – są zapisy/dowody

4.4.7

Organizowanie prac i działań związanych ze znaczącymi

zagrożeniami

Udokumentowana

procedura

lp

zagrożenia

oddziaływanie

Źródło

pochodzenia

postępowanie

1

Wybuch butli z gazem, pożar
podczas wykonywania prac
spawalniczych

Zagrożenie życia
pracowników,
poparzenia

Procesy
spawalnicze

Instrukcja I-07

2

Rozlanie się kwasu podczas
transportu butli

Uszkodzenie
ciała, poparzenie

Proces transportu

Instrukcja I-12

3

Zawalenie się konstrukcji
budowlanej podczas prac
rozbiórkowo-remontowych

Zagrożenie życia
pracowników,
złamania,
potłuczenia

Prace remontowe

Instrukcja I-27

38

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.

4.4.8

Zapobieganie, gotowość i reagowanie na wypadki

przy pracy i poważne awarie



Czy i jak zapewnia się identyfikację możliwości wystąpienia sytuacji

awaryjnych i wypadkowych?



Czy realizowane są działania zapobiegawcze dotyczące ryzyka zawodowego?



Jak zaplanowano działania gwarantujące niezbędną ochronę wszystkich

pracowników i innych osób przebywających na terenie organizacji w

przypadku wystąpienia wypadku przy pracy lub poważnej awarii w miejscu

pracy?



Jak zapewniono komunikowanie się właściwymi kompetentnymi władzami,

sąsiednimi organizacjami i podmiotami oraz służbami ratowniczymi?



Jak zapewniona jest pierwsza pomoc i pomoc medyczna, realizacja akcji

przeciwpożarowych oraz ewakuacje wszystkich pracowników z miejsc pracy?



Czy zapewnia się wszystkim pracownikom dostęp do informacji i szkoleń w

zakresie procedur zapobiegania, gotowości i reagowania na wypadki przy

pracy i poważne awarie?

39

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.

4.4.9

Zakupy



Czy jest procedura zakupów?



Czy jest określona, oceniona i włączona do specyfikacji zakupów zgodność z

przepisami bhp?



Czy są identyfikowane przed zakupem towarów i usług wymagania bhp?

Wszystko co „wchodzi” do organizacji może stwarzać
zagrożenie dla bezpieczeństwa pracy

Kontrola bezpieczeństwa pracy przy nabywaniu dóbr polega
na dokładnym określeniu np. przy udziale specjalisty ds. bhp dla
poszczególnych grup towarów wymagań bhp i konsekwentnym ich
przestrzeganiu.

40

4.4. Wdrażanie i funkcjonowanie cd.

4.4.10

Podwykonawstwo



Czy określono kryteria wyboru dostawcy ze względu na wymagania bhp?



Czy zapewniono komunikację z podwykonawcą przed i w trakcie

wykonywania prac?



Czy rejestrowane są wypadki przy pracy powstałe u podwykonawców w

trakcie pracy na rzecz organizacji?



Czy podnosi się świadomość podwykonawców w zakresie bhp?



Czy podwykonawca jest okresowo monitorowany pod kątem bhp?



Czy podwykonawca przestrzega obowiązujące na terenie organizacji

procedury i rozwiązania organizacyjne w zakresie bhp?

Odpowiedzialność pracodawcy za stan bhp nie ogranicza się
tylko do zapobiegania wypadkom własnych pracowników,
także za bezpieczeństwo osób pracujących na rzecz
organizacji (zwłaszcza na jej terenie).

41

4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące

i zapobiegawcze

4.6. Przegląd 4.7. Doskonalenie

4.5.1

Monitorowanie

4.5.2

Badanie

wypadków przy

pracy i ch. zaw.

4.5.3

Auditowanie

44.5.4

Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze

Udokumentowana

procedura

Udokumentowane

Plany/zadania

44.6.

Przegląd systemu zarządzania

44.7.

Ciągłe doskonalenie

Udokumentowane

Plany/zadania

42

4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące

i zapobiegawcze

4.6. Przegląd 4.7. Doskonalenie



Czy jest udokumentowana procedura monitorowania?



Czy jest prowadzony monitoring?



Jakie działania są prowadzone w związku z wynikami monitoringu?



Czy jest udokumentowana procedura auditowania?



Czy prowadzone są audity – czy są zapisy?



Czy jest udokumentowana procedura działań korygujących i

zapobiegawczych?



Czy są prowadzone działania korygujące i zapobiegawcze?



Czy przeprowadzany jest przegląd systemu?



Czy prowadzone są działania doskonalące system?

43

RYZYKO ZAWODOWE

I JEGO OCENA

44

Ryzyko - definicje



Ryzyko – dobrze skalkulowana niepewność



Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku
zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy
lub sposobu wykonywania pracy.



ocena ryzyka - proces analizowania ryzyka wyznaczania
dopuszczalności ryzyka

S

P

R





P – prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zagrożenia,
S – skutki zaistniałego zagrożenia

45

Ryzyko zawodowe- cele oceny ryzyka



Systematyczne zbieranie informacji o zagrożeniach
występujących na stanowisku pracy,



Dobór odpowiednich środków ochrony do istniejących
zagrożeń,



Dobór odpowiednich materiałów, wyposażenia stanowisk i
organizacji pracy,



Ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do
eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,



Zbadanie, czy ryzyko jest na wystarczającym poziomie,



Zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny
pracy,



Podnoszenie świadomości pracowników w zakresie bhp,
zmiana postaw i zachowań pracowników.

46

Ryzyko zawodowe-
kiedy wykonywać ocenę ryzyka?



Przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,



Po wprowadzeniu zmian na stanowisku pracy,



Po wprowadzeniu zmian odnośnie dopuszczalnego
poziomu czynników środowiska pracy,



Po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach
ochrony indywidualnej i zbiorowej,



Na terenie zakładu pracownicy innych firm wykonują
prace zagrażające pracownikom organizacji,

47

Ryzyko zawodowe-
wymagania gwarantujące przeprowadzenie
poprawnej oceny ryzyka



Zapewnienie odpowiednich zasobów,



Wyznaczenie niezbędnych osób,



Określenie potrzeb szkoleniowych i przeprowadzenie
szkoleń osób przeprowadzających ocenę ryzyka,



Zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka
zawodowego,



Zapewnienie osobom przeprowadzającym ocenę
niezbędnych informacji,



Sporządzenie wykazu stanowisk oraz wykonanie ich
analizy,



Określenie sposobu informowania o ryzyku
zawodowym.

48

Ryzyko zawodowe- algorytm



Zebranie potrzebnych informacji, charakterystyka
obiektu oceny ryzyka,



Identyfikacja zagrożeń:



Listy kontrolne,



Dokumentacja techniczna,



Normy określające wymagania bhp,



Dokumenty pomiarów czynników środowiska pracy,



Szacowanie ryzyka,



Wartościowanie ryzyka,



Działania korygujące, naprawcze.

49

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

Zebranie informacji potrzebnych do

oceny ryzyka zawodowego

Zebranie informacji potrzebnych do

oceny ryzyka zawodowego

Identyfikacja zagrożeń

Identyfikacja zagrożeń

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka

zawodowego

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka

zawodowego

Czy są potrzebne

działania korygujące i/lub

zapobiegawcze?

Opracowanie planu

działań korygujących i/lub

zapobiegawczych

Realizacja planu

Okresowe

przeprowadzanie oceny

ryzyka zawodowego

A

n

a

l

iz

a

ry

zy

k

a

za

w

o

d

o

w

e

g

o

O

c

e

n

a

ry

z

y

k

a

za

w

o

d

o

w

e

g

o

NIE

TAK

50

Pierwszym krokiem w procesie oceny ryzyka zawodowego jest zebranie

niezbędnych informacji, dotyczących przede wszystkim:



lokalizacji stanowiska prac i/lub realizowanych na nim zadań,



osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem,



stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji

technologicznych,



wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu wykonywana przez

pracujące na stanowisku osoby,



wymagań przepisów i norm, odnoszących się do analizowanego

stanowiska,



zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł,



możliwych skutków występujących zagrożeń,



stosowanych środków ochronnych,



wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób

zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, w tym
również awarii.

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

51

W oparciu o zebrane informacje dokonuje się identyfikacji

zagrożeń.

Zagrożenie – jako stan środowiska pracy mogący spowodować

wypadek lub chorobę.

Źródłem zagrożeń na stanowiskach pracy są występujące czynniki ryzyka,

które można podzielić na:

czynniki szkodliwe - oddziaływanie może spowodować stopniowe

pogorszenie stanu zdrowia pracowników

(choroba zawodowa),

czynniki niebezpieczne - przyczyna natychmiastowego pogorszenia

zdrowia,

czynniki uciążliwe - mogące utrudniać pracę, lub obniżać zdolność

do wykonywania, nie powodując jednak

trwałego pogorszenia stanu zdrowia.

Według innego kryterium podziału, wszystkie czynniki dzielimy na:
fizyczne

- wibracje, hałas, promieniowanie, oddziaływanie pola

elektromagnetycznego, mikroklimat, oraz czynniki

mechaniczne,

chemiczne - pierwiastki, związki chemiczne oraz ich mieszaniny,

zarówno pochodzenia naturalnego jak i otrzymywane
w wyniku syntezy chemicznej,

psychofizyczne - obciążenia fizyczne (statyczne i dynamiczne), stres,
biologiczne - makro i mikro-organizmy, (wirusy, bakterie, grzyby,

pasożyty).

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

52

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

Prawdopodobień

stwo

Ciężkość następstw

Mała

Średnia

Duża

Mało

prawdopodobne

małe

1

małe

1

Średnie

2

Prawdopodobne

małe

1

średnie

2

Duże

3

Wysoce

prawdopodobne

średnie

2

duże

3

Duże

3

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej wg PN-N-18002

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej wg PN-N-18002

53

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej wg PN-N-18002

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej wg PN-N-18002

Prawdopodobieńs

two

Ciężkość następstw

Mała

Średnia

Duża

Mało

prawdopodobne

bardzo małe

1

małe

2

średnie

3

Prawdopodobne

małe

2

średnie

3

duże

4

Wysoce

prawdopodobne

średnie

3

duże

4

bardzo duże

5

54

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich
wystąpienia można określić następująco:



do następstw o małej szkodliwości zaliczane są urazy i choroby,

które

nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy

(stłuczenia,

zranienie itp.),



do następstw o średniej szkodliwości zalicza się choroby i urazy, które

powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające się

okresowo

dolegliwości i są związane z krótkim okresem absencji,



do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby,

które

powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć,



do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń,

które

nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności

zawodowej

pracownika,



do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które

mogą

wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności
zawodowej pracownika,



do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które

mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności

zawodowej

pracownika.

55

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002

Wartość wielkości

charakteryzującej narażenie

(P)

Oszacowanie ryzyka

zawodowego

P > P

max

duże

P

max

>= P >= 0,5 P

max

średnie

P < P

max

małe

Ogólne zasady oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na

Ogólne zasady oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na

podstawie wielkości charakteryzujących narażenie

podstawie wielkości charakteryzujących narażenie

P

max

– wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenia, ustalana

na ogół na podstawie odpowiednich przepisów (może to być odpowiednia
wartość NDS – najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN – najwyższego
natężenia). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można
wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników.