Wykład 6

Kurs walutowy

Pojęcie i istota kursu

walutowego

Niewiele jest kategorii ekonomicznych równie

prostych w definiowaniu i jednocześnie
kontrowersyjnych w swoim funkcjonowaniu
jak kurs walutowy.

Najczęściej kurs walutowy określa się jako „ ...

cenę waluty obcej wyrażonej w pieniądzu
krajowym” lub „ ... cenę jednostki waluty
krajowej wyrażonej w walucie obcej”.

Kursy mogą być podawane w notowaniu

bezpośrednim i pośrednim. Gdy walutą bazową jest

waluta obca, kurs jest podawany w notowaniu

bezpośrednim.

Gdy walutą bazową jest waluta krajowa, mówimy o

notowaniu pośrednim.

- notowania bezpośrednie - cena krajowa

jednostki waluty obcej,
np. 1 EUR=3,6446 PLN,

- notowania pośrednie (odwrotne) - ekwiwalent

waluty obcej przypadający na jednostkę waluty

krajowej,

np. 1 PLN=1/3,6446=0,27 EUR

Większość krajów świata stosuje

pierwszy sposób, polegający na
podaniu liczby jednostek waluty
krajowej płaconej za jednostkę waluty
obcej.

Funkcje kursu walutowego

Kursy walutowe kształtują się na rynku

walutowym pod wpływem popytu na waluty i

podaży walut obcych. Kurs walutowy pełni

następujące funkcje w gospodarce:

- instrumentu polityki pieniężnej, tj.

instrumentu w kształtowaniu ilości

pieniądza w obiegu monetarnym,

wyrównaniu deficytu bilansu płatniczego,

ograniczaniu inflacji oraz ułatwianiu

wymiany międzynarodowej;

- informacyjno-decyzyjna polega na

dostarczaniu producentom, eksporterom i
importerom informacji o opłacalności
produkcji importu i eksportu, co jest
podstawą do podjęcia odpowiednich decyzji
dotyczących kierunku eksportu i importu oraz
produkcji;

- cenotwórcza, kurs walutowy pozwala na

wyznaczenie cen eksportu i importu oraz ich
wzajemnej relacji; jest on ogniwem
pośredniczącym w dokonywaniu rozliczeń w
walucie krajowej i zagranicznej;

- alokacyjna polega na wpływaniu na

rozmieszczenie zasobów w skali światowej.

Funkcja informacyjno-decyzyjną nazywana jest

wyznacznikiem efektywności wymiany.

Efektywność każdej transakcji gospodarczej

wynika z relacji pomiędzy uzyskanymi efektami a

poniesionymi nakładami.

W przypadku transakcji zagranicznych, zarówno

eksportowych, jak i importowych, gdy ceny i

koszty są wyrażane w różnych walutach, kurs

walutowy odgrywa istotną (o ile nie decydującą)

rolę jako jeden z trzech, obok ceł i podatków,

czynników wpływających na efektywność

wymiany.

Pozycja kursu walutowego w transakcjach

zagranicznych

Dochody z eksportu dóbr
i usług w walutach
obcych

Dochody z eksportu
kapitału w walutach
obcych

Dochody z eksportu dóbr
i usług w walucie
krajowej

Dochody z eksportu
kapitału w walucie
krajowej

KURS WALUTOWY

- koszty krajowe
eksportu dóbr i usług

= efekt
eksportu

Wydatki z tytułu importu
dóbr i usług w walutach
obcych

Wydatki z tytułu
inwestycji finansowych
(import kapitału) w
walucie krajowej

KURS WALUTOWY

Dochody z tytułu
sprzedaży
importowanych dóbr i
usług w walucie krajowej

Transfery dochodów z
inwestycji finansowych
(import kapitału) w
walutach obcych

- wydatki z tytułu importu
dóbr i usług w walucie
krajowej

= efekt importu

Kurs walutowy daje możliwość porównania i

konfrontacji towarów krajowych z cenami

towarów zagranicznych. Kurs waluty jest tzw.

ceną strategiczną. Oznacza to, że zakres jej

oddziaływania jest szerszy od zakresu

oddziaływania cen poszczególnych towarów i

walorów finansowych na rynku krajowym.

Kurs waluty wpływa bezpośrednio na ceny

towarów w handlu zagranicznym i ceny

walorów obcych na rynku wewnętrznym oraz

pośrednio na ceny towarów na rynku

wewnętrznym.

Przedsiębiorstwa nie mają wpływu na poziom

kursu waluty; jest on dla nich parametrem

zewnętrznym.

W kursie waluty jako cenie pieniądza

zagranicznego znajdują odzwierciedlenie

stosunki ekonomiczne (wartościowe) między

różnymi gospodarstwami narodowymi

nawiązywane w toku wymiany handlowej,

współpracy przemysłowej, ruchu podróżnych i

w wielu innych ważnych dziedzinach. W ten

sposób dochodzi do swego rodzaju konfrontacji

na płaszczyźnie walutowej systemów i układów

cen suwerennych gospodarstw narodowych

oraz ich sprawności ekonomicznej.

Rola kursu walutowego nie ogranicza się do funkcji

przeliczania jednej waluty na drugą. Kurs waluty

jest ważną kategorią ekonomiczną (mającą

zasadnicze znaczenie dla gospodarki narodowej i

istotnym instrumentem polityki gospodarczej).

Kurs walutowy również ważnym parametrem

decyzyjnym i jednym z najważniejszych

instrumentów pośredniego zarządzania handlem

zagranicznym. Nie jest jedynie formalnym

instrumentem rachunkowym, ponieważ wpływa

na koszty i dochód przedsiębiorstw biorących

udział w wymianie międzynarodowej zarówno po

stronie eksportu, jak i importu. Dopiero przy

danym poziomie kurs waluty można mówić o tym,

czy dana transakcja eksportowa lub importowa
jest opłacalna z ekonomicznego punktu widzenia.

Klasyfikacja kursu walutowego

Czas funkcjonowania:

• kurs wolnorynkowy,

• kurs czarnorynkowy,

• płynny (elastyczny) kurs walutowy,

• kurs stały krótkookresowy (tzw. kurs pełzający),

• kurs stały o szerokiej marży wahań wokół

parytetu,

• sztywny kurs walutowy.

Czas trwania:

• kurs stały,

• kurs zmienny.

Liczebność:

• kurs jednolity,

• system kursy dualistycznego (podwójnego),

• system różnicowanych kursów walutowych.

Stopień ingerencji państwa w kształtowanie

się kursu waluty krajowej:

• kurs wolnorynkowy

• kursy walutowe, które wymagają ograniczonej

ingerencji państwa,

• kursy walutowe, które wymagają nie tylko

interwencji na rynkach walutowych, lecz także

zastosowania innych środków polityki

gospodarczej w celu utrzymania danego systemu

kursu walutowego.

Podział kursów według kryterium

elastyczności

kurs płynny

rozwiązanie

pośrednie

kurs sztywny

kurs płynny

sterowany

kurs pełzający

kurs sztywny

korygowany

skokowo

Kurs walutowy

Kurs sztywny jest kursem wyznaczonym przez władze

monetarne.

Charakteryzuje się następującymi cechami:

- Ma ustalony parytet lub kurs centralny;

- Istnieją marże wahań, w ramach których kurs może się

zmieniać w zależności od działania sił rynkowych;

marże są ograniczone przez tzw. dolny i górny punkt

interwencyjny;

- Bank centralny jest zobowiązany do interwencji na

rynku walutowym w wypadku osiągnięcia przez walutę

punktów interwencyjnych;

- Zmiana kursu parytetowego lub centralnego jest

dokonywana przez dewaluację lub rewaluację; wahania

w ramach marży, tj. aprecjacja lub deprecjacja kursu.

Konstrukcja kursu stałego
waluty x

B

A

C

+5%

-5%

G – górny punkt
interwencyjny

D – dolny punkt interwencyjny

Waluta x

A-B i A-C – górna i dolna marża wahań; B-C – skala
wahań kursu

Argument na rzecz stosowania kursów płynnych:

1. Jest to rozwiązanie czysto rynkowe, w pełni

harmonizujące z systemem gospodarczym
samoczynnie regulowanym przez mechanizm
rynku;

2. Zwalnia ono bank centralny od konieczności

interweniowania przez kupno i sprzedaż dewiz
na rynku w celu powstrzymania zmiany kursu;

3. Izoluje gospodarkę od zakłóceń monetarnych,

płynących z zewnątrz, takich jak zagraniczna
inflacja i deflacja, bo kurs się wtedy
dostosowuje w górę albo w dół o przecina
„import” inflacji lub deflacji;

4. Dostosowuje się łagodnie do ewolucji struktur

gospodarczych, która w poszczególnych krajach

przebiega w różnych kierunkach i w

niejednakowym tempie, dezaktualizując

wcześniej ustalone kursy;

5. Z punktu widzenia środowisk politycznych taki

mechanizm ma dzięki temu także tę zaletę, że

pozbawia korekty kursowe dramatycznego

charakteru i pozwala uniknąć nieprzyjemnych

reperkusji, które się z nimi łączą.

Rozwiązania pośrednie, często stosowane w

praktyce, próbują łączyć pewne cechy kursów

stałych i płynnych, lecz są to w gruncie rzeczy

rozwiązania o charakterze hybrydowym. Tabela 1

przedstawia charakteryzację rozwiązań

pośrednich.

Opis rozwiązań pośrednich

Rodzaj kursu

Charakterystyka

kurs płynny sterowany Kurs ten kształtowany jest przez siły rynku,

ale bank centralny rezerwuje sobie prawo

interweniowania w jego mechanizm przez

wyrównawcze operacje kupna i sprzedaży

dewiz.

kurs pełzający

Wyznaczany jest kurs centralny oraz określa

się marże wahań, jednak bank centralny jest

zobowiązany do interwencji na rynku

walutowym. Zmiany kursu centralnego są

dokonywane przez dewaluację lub rewaluację,

ponad to jest on zmieniany codziennie o

ustaloną wielkość miesięcznej dewaluacji, w

identycznych proporcjach zmienia się

położenie górnego i dolnego punktu
interwencji.

kurs sztywny

korygowany skokowo

Zdaniem badaczy problemu łączy słabe strony

obu czystych typów kursów. Jest on

prezentowany jako system kursu stabilnego.

To sprawia, że w jego utrzymanie zostaje

łatwo zaangażowany polityczny prestiż

władzy i powstaje tendencja do zbyt długiego

utrzymywania nie zmienionego kursu. Kiedy
dezaktualizujące go czynniki skumulują się,

powstaje lęk przed zmianą która musi być

znaczna.

Inne klasyfikacje kursu walutowego:

1. Z punktu widzenia trwałości wyróżnia się systemy:

kursów sztywnych, kursów stałych oraz kursów

płynnych, jak też różnego rodzaju ich formy przejściowe.

2. Z punktu widzenia zasad kształtowania

wyróżnia się kursy stanowione, kształtujące się

swobodnie i kształtujące się swobodnie w określonych

ramach.

3. W ujęciu podmiotowym kursy mogą być inne dla

podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w

zakresie wymiany międzynarodowej, inne zaś dla osób

fizycznych.

4. W ujęciu przedmiotowym kursy mogą być inne

dla importerów dóbr inwestycyjnych, inne dla

eksporterów, a jeszcze inne dla pozostałych importerów

czy też dla operacji finansowych.

Rozbudowana klasyfikacja kursów walutowych

Kursy walutowe

Stanowion

e

Stałe

Sztywne

(parytet

złota)

Zróżnicowan
e

Jednolite

Przedmioto
we

Podmioto
we

Rynkowe

Zmienne

Bez
ograniczeń

Zmienne z
ograniczeniami

Zmienne z
interwencjami

Mieszane

Stało-zmienne

Kroczące

Powiązane

Koszykowe

Bez

odchyleń

Z

odchyleniam

i

Dwustronne

Procentow
e

Kwotowe

Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego

wyróżnia się siedem reżimów kursowych
wymienionych od najmniej do najbardziej
elastycznego:

1. Kurs centralny w stosunku do jednej waluty

(Single Currency Peg); w tym systemie bank
centralny utrzymuje kurs waluty krajowej w
stosunku do określonej innej waluty na stałym
poziomie, rzadko zmieniając parytet;

2. Złożony kurs centralny (Composite Currency

Peg), w tym systemie bank centralny
utrzymuje kurs waluty krajowej w stosunku do
koszyka walut na stałym poziomie;

3.

Limitowana płynność w stosunku do jednej

waluty (Limited Flexibility vis a vis a Single

Currency); w tym systemie kurs waluty krajowej

jest utrzymywany w stosunku do wybranej waluty

obcej w obrębie określonego przedziału wahań;

4. Limitowana płynność w stosunku do walut

krajów objętych umową współpracy (Limited

Flexibility throught Cooperative Arrangements);

system ten stosowany był w Mechanizmie

Kursów Walutowych (ERM – Exchange Rate

Mechanism) funkcjonującym w ramach

Europejskiego Systemu Walutowego (EMS –

European Monetary System), a polegał na

stosowaniu kursów centralnych pomiędzy

walutami krajów należących do systemu i kursów

płynnych pomiędzy tymi walutami a walutami

krajów spoza systemu;

5. Większa płynność przez dostosowania

kursu walutowego do wskaźnika (Greater

Flexibility throught Adjustment to an

Indicator); w tym systemie kurs waluty jest

mniej lub bardziej automatycznie

dostosowany do zmian wybranych

wskaźników. Najczęściej stosowanym

wskaźnikiem jest przy tym efektywny,

realny kurs walutowy, odzwierciedlający

zmiany stopy inflacji w stosunku do

głównych partnerów handlowych;

6.

Większa płynność przez stosowanie
kierowanego kursu zmiennego (Greater
Flexibility throught a Managed Float); w tym
systemie bank centralny ustala poziom kursu
walutowego, lecz występują jego częste zmiany.
Następuję tu również dostosowanie (nie
automatyczne) poziomu kursu walutowego do
wybranych wskaźników, którymi mogą być, np.
sytuacja w bilansie płatniczym czy też zmiany
poziomu rezerw walutowych;

7. Pełna płynność przez stosowanie kursu

nieograniczenie zmiennego (Full Flexibility
throuht an Independent Float); w tym systemie
kurs walutowy zdeterminowany jest wyłącznie
przez siły rynkowe (popyt i podaż).

Czynniki wpływające na zmianę kursu

walutowego

Ze względu na duże znaczenie kursu walutowego

dla gospodarki narodowej jest on przedmiotem

bacznej obserwacji krajowych władz walutowych.

Władze te prowadzą politykę walutową, której

najważniejszym instrumentem jest kurs waluty.

Starają się utrzymywać go na poziomie

uważanym za pożądany lub optymalny w danych

warunkach rynkowych.

Prawidłowy kurs waluty (jak się podkreśla w

literaturze ekonomicznej) występuje z reguły

wtedy, gdy spełnia wymóg utrzymania

równowagi bilansu płatniczego w dłuższym

okresie oraz sprzyja podnoszeniu efektywności i

sprawności całej gospodarki narodowej.

Kurs waluty jest wyrazem dynamiki gospodarczej

danego kraju wobec świata zewnętrznego.

Kurs waluty może być ustalany przez władze

walutowe lub wynikać ze stosunku podaży i
popytu na waluty obce na krajowym rynku
walutowym. Na mechanizm popytu i podaży
mają wpływ różne czynniki.

Ustalanie poziomu kursu walutowego w

systemie kursów płynnych

Popyt na
daną walutę i
jej podaż

Spekulacje
na temat
zmiany
kursów

Oczekiwania
zmian kursu
w wyniku
możliwości
zmian
działania
wymienionyc
h czynników

Długookresowe
tendencje
gospodarcze:

-zmiany
wydajności pracy

-zmiana gustów

-postęp
techniczny

-konkurencyjność
gospodarki

-ryzyko
inwestycyjne

Aktualny stan
gospodarki:
-zmiany PKB

-zmiany cen

-zmiany stopy
procentowej

Czynniki
polityczne:
- zmiany
systemowe

-wydarzenia
jednorazowe

-stopień
stabilności
politycznej

Polityka
ekonomiczna
:
-monetarna

-fiskalna

-naukowa

-handlowa

-inne

Kurs

waluty

Istotę działania mechanizmu ustalania

kursu walutowego przedstawia
sekwencja zaznaczone pogrubionymi
strzałkami i ramkami. Widać tu
przede wszystkim, że poziom kursu
zależy od zmian popytu na daną
walutę i od jej podaży.

Czynniki wpływające na popyt i podaż

Popyt i podaż zależą
od:

Zmiany produktu krajowego
brutto

Zmiany realnych stóp
procentowych

Zmiany różnic w cenach

Parytety siły nabywczej

Pozostałe czynniki określające
poziom kursu walutowego

W literaturze ekonomicznej czynniki

wpływające na poziom kursów
walutowych można podzielić na dwie
grupy. Pierwszą grupę stanowią
czynniki o charakterze
ekonomicznym, drugą natomiast
czynniki o charakterze
pozaekonomicznym.

Podział czynników określających poziom

kursów walutowych

CZYNNIKI EKONOMICZNE

CZYNNIKI

POZAEKONOMICZNE

Czynniki strukturalne:
- poziom rozwoju i struktura

gospodarki,

- poziom konkurencyjności

gospodarki,

- sytuacja w bilansie płatniczym.

Czynniki polityczne:
- stopień stabilizacji politycznej,
- stopień ryzyka politycznego,
- szoki polityczne.

Czynniki techniczne:
- intensywność i struktura przemian

technicznych,

- poziom rozwoju zaplecza

technicznego

funkcjonowania rynku.

Czynniki instytucjonalne:
- stosowne rozwiązania systemowe,
- stopień liberalizacji rynków,
- stosowana polityka pieniężna,

fiskalna,
- częstotliwość i sposoby

interwencji banku centralnego

Czynniki koniunkturalne:
- stopa wzrostu PKB,
- stopa inflacji,
- zmiany stóp procentowych.

Czynniki psychologiczne:
- oczekiwania społeczeństwa,
- poziom ryzyka finansowego.

Na zachowanie równowagi między popytem a podażą

walut mają wpływ różne czynniki. Najczęściej

zalicza się do nich procesy inflacyjne, zmiany w

oprocentowaniu lokat kapitałowych oraz stan i

tendencje rozwojowe gospodarki.

Duże znaczenie ma obsługa zadłużenia

zagranicznego, a także deficyt budżetowy, zwłaszcza

wtedy gdy jego finansowanie ma charakter

zewnętrzny (kredyty zagraniczne).

W krótkim czasie może dojść do zakłócenia

równowagi pod wpływem oczekiwań inflacyjnych,

dewaluacyjnych, ryzyka nieekwiwalentnej wymiany

pieniądza itp. Inflacja i deficyt budżetowy mają

wpływ na oprocentowanie wkładów (lokat)

kapitałowych w bankach, pośrednio więc oddziałują

na kierunek i wielkość strumienia pieniądza

związanego z inwestycjami zagranicznymi.

Wszystkie te procesy znajdują odzwierciedlenie w

bilansie płatniczym państwa.

Czynniki wpływające na kursy walutowe

Wewnętrzne dotyczące państw

pary walut

Otoczenia
międzynarodowego

Zmiany cen wiodących w obrocie
międzynarodowym surowców i metali
szlachetnych

Kryzysy regionalne zmieniające kierunek,
wielkość i dynamikę przepływu strumieni
środków finansowych

Tendencje integracyjne i protekcjonistyczne
wpływające na swobodę zawieranych transakcji
międzynarodowych

Zmiany siły nabywczej walut używanych w
rozliczeniach międzynarodowych

Aktywność organizacji międzynarodowych w
zakresie przeciwdziałania przyczynom i
niwelacji skutków kryzysów finansowych

Z

w

ią

za

n

e

z

si

łą

n

a

b

yw

cz

ą

p

ie

n

ią

d

za

Tendencje rozwoju
gospodarczego

Strategia wymiany
międzynarodowej

Inflacja

Bezrobocie

Zmiany poziomu dochodów

Z

w

ią

za

n

e

z

p

o

p

y

te

m

kr

a

jo

w

y

m

p

ie

n

ią

d

za

Z

w

ią

za

n

e

z

w

y

m

ia

n

ą

m

ię

d

zy

n

a

ro

d

o

w

ą

Deficyt budżetowy

Skłonności inwestycyjne:

-Przedsiębiorstw

-Gospodarstw domowych

Stopy procentowe

Krótkoterminowe:

-Bilans obrotów bieżących

-Spiętrzenia krótkoterminowe
płatności międzynarodowe

Długoterminowe:

-Pozycja inwestycyjna netto

Kurs waluty jest do pewnego stopnia zależny

od stanu całej gospodarki narodowej.
Wpływają na niego wymienione już czynniki
ekonomiczne, a jednocześnie znajdują w nim
wyraz takie krajowe wielkości ekonomiczne
jak ceny, płace, koszty, wydajność pracy i
tempo wzrostu gospodarczego. Z drugiej
strony, sam kurs waluty wpływa
bezpośrednio na takie krajowe wielkości
ekonomiczne, jak ceny i koszty.