Prawo i Literatura

Law & Literature

Prawo jest częścią kultury



Istnieje ścisły związek pomiędzy tym
jak wyglądają procedury prawne
rozwiązywania konfliktów, typy
zbrodni rozpoznawane i uznawane
przez sąd, środki zaradcze jakie się
stosuje oraz reguły jakie wyznaczają
dopuszczenie dowodów a sposobem
w jaki kultura przetwarza je w swoich
obrazach i symbolice.

Law&Lit



“A lawyer without history or
literature is a mechanic, a mere
working mason; if he possesses
some knowledge of these, he may
venture to call himself an architect”.



Sir Walter Scott, Guy Mannering
(1815)

G Watt, Equity Stirring: The Story
of Justice Beyond the Law (2009)



“Civilisations cannot be built mechanistically
– there must be art as well as science. Where
the stones of law are stubborn we must turn
to the art of equity. If law is the mason’s art
of producing rectilinear stones from the
bedrock of nature, equity is the sculptor’s art
of revealing the human form from within the
rectilinear stone. As the great American
jurist, Judge Learned Hand, once said: ‘the
work of a judge is an art…[i]t is what a poet
does, it is what a sculptor does’”

Dlaczego literatura?



1. Prawo i literaturę łączy język jako
podstawowa platforma komunikacji



2. Opisuje i analizuje fundamentalne
problemy sprawiedliwości, prawa i
władzy



3. Bernard Schlink “Literatura jako
Instytucja”



4. Literatura jako substytut
sprawiedliwości (A. Czarnota)

Początki



1. Krytyka wąskiego
pozytywistycznego ujęcia prawa



2. Krytyka pojmowania prawa w
izoloacji od zewnętrznego kontekstu



3. Krytyka hermetycznego języka
prawników



4. Krytyka postawy prawników jako
zamkniętej kasty

Historia



1. Sędzia Benjamin Cardozo w 1925
opublikował artykuł pt. "Law and
Literature" , w którym analizował styl
literacki uzasadnień sądowych



2. John Wigmore 1941 "A List of one
Hundred Legal Novels"



3. James Boyd White – w 1973 r
założyciel ruchu L&L wydał “Legal
Imagination” książkę uznawaną za
początek ruchu.

Richard H. Weisberg



1. The Failure of the Word –
„Wordiness” wodolejstwo,



2. When Lawyers Write,



3. Poethics: and Other Strategies of
Law and Literature

Postulaty

1. Wprowadzanie ludzkiego elementu,

humanizmu w machinę
proceduralnego decydowania o
ludzkim losie



2. Uwrażliwienie prawników:
rozwijanie empatii i współczucia



3. Zdobywanie wiedzy w sytuacjach
niedostępnych bezpośredniemu
doświadczeniu

Law &Lit



Prawo jako Literatura



-metody interpretacji
tekstow



-analiza stylu
uzasadnień
sędziowskich, retoryki
i argumentacji
używanej w
uzasadnieniu decyzji



Prawo w literaturze



100 powieści jakie
każdy prawnik
powinien przeczytać



Sytuacje prawne
opisywane w
literaturze z
niezależnej
perspektywy, na jaką
zdobywają się autorzy

(1941) John Wigmore



Lista powieści, które każdy prawnik pownien
przeczytać:



A. Powieści, w których opisane są sceny
sądowe (np. krzyżowe pytania przy
przesłuchowaniu)



B. Powieści, w których sportetowani są
sędziowie i prawnicy



C. Powieści, w których opisane są metody
działania prawa (ściganie i karanie)



D. Powieści, w których prawo wpływa na
zachownia bohaterow; (rights)

(1976) Richard H.
Weisberg



Uzupełniona lista lektur:



A. Powieści, w których opisana jest

procedura prawna, łącznie z dochodzeniem

poprzedzającym proces



B. Powieści w których prawnicy są

bohatrami, nie tylko pełniąc formalnie

funkcje



C. Powieści, w których reguły prawne,

procedury lub system są zasadą organizacji

struktury społecznej



D. Powieści, w których reguły pozaprawne

organizują społeczność

Przykładowe powieści z list



1. A. Camus: Upadek, (B) 2. Balzac Ojciec

goriot



3. Dickens Klub Pickwicka (A,B)



4. Dostojewski Zbrodnia i Kara, (A) Bracia

Karamazow (A)



5. Dumas Hrabia Monte Christo (A,C,D)



6. Kafka, Proces (A,D)



7. Satrte, Przy drzwiach zamkniętych (A)



8. Shakespeare: Hamlet; (B).

Król Lear; (A,C)



Otello; (A)

Antygona



KREON



[...]



Czyżeś wiedziała o moim zakazie?



ANTYGONA



Wiedziałam dobrze. Wszakże nie był
tajny.



KREON



I śmiałaś wbrew tym stanowieniom
działać?

Antygona



ANTYGONA:



Przecież nie Jowisz obwieścił to prawo,



Ni wola Diki podziemnych bóstw siostry,



Taką ród ludzki związała ustawą.



A nie mniemałam, by ukaz twój ostry



Tyle miał wagi i siły w człowieku,



Aby mógł łamać święte prawa boże,



Które są wieczne i trwają od wieku,



Że ich początku nikt zbadać nie może.



Ja więc nie chciałam ulęknąć się człeka



I za złamanie praw tych kiedyś bogom



Zdawać tam sprawę. Bom śmierci ja pewna



Nawet bez twego ukazu;

B. Schlink „Lektor”



Procesy nazistowkich zbrodniarzy, w
których uczestnicza byli kochankowie
Michaele i Hanna Schmitz – jednakże
po dwóch stronach Sali sądowej.

B. Schlink „Lektor”



1. Prawo jako instytucja: proces wszczęty na
podstawie książki napisanej przez jedna z
ofiar



2. Prawo jako instytucja: Hanna jako
niepiśmienna symbolizuje brak uczestnictwa
w kulturze, brak dojrzałości, niemożliwość
ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny



3. Literatura jako substytut sprawiedliwości,
która oddana jest w powieści, nie na sali
sądowej (Hanna skazana na dozywocie jako
jedyna)

B. Schlink „Lektor”



4. Prawo pozytywne w ujęciu
Weberowskim (formalne i racjonalne)



5. Konflikt prawa natury i prawa
pozytywnego



6. Proces przeprowadzony na
podstawie Formuły Radbrucha („co to
w ogóle jest do zrozumienia”?)



7. Zakres odpowiedzialności prawa
(przypisanie intencji)

Leonard Sciacia „Dzień
puszczyka”



Literatura jako instytucja:



Literatutra opisująca jako pierwsza zjawiska
społeczne oraz dostraczająca dowodów.



Powieść napisana w 1960 r. opublikowana
w 1961 opisuje mechanizmy działania
mafii, w czasiem, w którym zaprzeczało się
jej istnieniu.



Pierwsze procesy odbyły się w Palermo w
1980 r. prowadzone przez sędziego
Falcone.

Analiza stylu uzasadnień



"Uważna lektura uzasadnienia zaskarżonego
wyroku, mimo gładkości i
przejrzystości jego tekstu, upoważnia do
stwierdzenia, że Sąd Rejonowy nie podołał
trudom rozpoznawanej sprawy, a niemoc w tym
zakresie próbował ukryć pod płaszczykiem
uogólnień, uproszczeń, domniemań i
eufemizmów o aksjologicznym charakterze.
Uzasadnienie
to nie spełnienia wymogów określonych w art.
328 k.p.c., ma bowiem bardziej beletrystyczny
niż prawniczy charakter.”

Law and Art



1. Prawo i Fim



2. Prawo i Poezja



3. Prawo i Muzyka



"[I]nterpretation" is a chameleon. When a
performing musician "interprets" a work
of music, is he expressing the
composer's, or even the composition's,
"meaning , or is he not rather expressing
himself within interstices of the score?”
R. Posner

2. Prawo jako literatura



White oraz Ronald Dworkin zaczęli
traktować pisane prawo jako
literaturę -osobny „gatunek”, który
może być odkryty przez
interpretację.



„We make not find law”

Strategie interpretacyjne

Tekst

Tekst

Autor

Interpretator

Tekst

Metody interpretacji
biblijnej - egzegezy



Diachroniczne:



Historyczno-
krytyczna



Odtwarza dzieje
tekstu od chwili
jego powstania do
ostatecznej
redakcji



Synchroniczne:



Lingwistyczna
(semiotyczna):



-syntaktyczna,



- semantyczna



-pragmatyczna



Narracyjna



Retoryczna



Intertekstualna

Metody interpretacji tekstu



1. Metoda psychoanalityczna –
analiza podświadomości pisarza lub
czytelnika



2. Marksizm – analiza rzeczywistości
społeczno-ekonomicznej



3. Poetyka lingwistyczna – badanie
uwarunkowania językowego utworu

Metody interpretacji
tekstów

Metoda hermeneutyczna
Intencjonalizm
Tekstualizm
Strukturalizm
Interpretacjonizm
Dekonstrukcja - Intertekstualność -

Hipertekst

Strategie interpretacyjne



1. Wydobywanie z tekstu tego co jest
oryginalne i niepowtarzalne



2. Wydobywanie wieloznaczności
danego utworu i jego wewnętrzną
samoistność, np. za pomocą metody
„Close reading”

(Formalizm; Nowa Krytyka;)

Strategie interpretacyjne



Close Reading -pozbawiamy dzieło

kontekstów zewnętrznych, separacja od

struktur zewnętrznych – czytamy

uważnie tekst.



Creative Reading



"There is creative reading as well as

creative writing,“ napisal Ralph Waldo

Emerson w 1836; “reading as a writer”



“Scouring what we read for what we

need”.

Close reading



Technika uważnego czytania tekstu i
jego analizy na poziomach:



1. Językowym – analiza gramatyczna,
analiza słów które są użyte w tekście,



2. Semantycznym – znaczenie słów,
ich konotacje i denotacje,



3. Strukturalnym – relacje
poszczególnych słów w tekście



4. Kulturowym

Koncepcja interpretacji
S.Fisha



Koncepcja wczesnego S. Fisha
opiera się na



utożsamieniu pojęcia rozumienia i
interpretacji



„Czy na tych ćwiczeniach jest
tekst?”



Kontekst i akceptacja wspólnoty
interpretacyjnej decyduje
ostatecznie o znaczeniu wyrażeń.

Metoda hermeneutyczna



„Interpretacja jest pracą myśli, która
polega na odcyfrowaniu sensu
ukrytego w sensie widocznym, na
rozwinięciu poziomów
znaczeniowych, zawartych w
znaczeniu dosłownym” P. Ricoeur



Hermeneutyka

może

być

scharakteryzowana

jako

próba

identyfikacji

nieredukowalnych

warunków ludzkiego rozumienia. Jak się

podkreśla w literaturze, hermeneutyka,

jako filozofia interpretacyjna, „bez

archimedesowego

punktu

wyjścia”,

proponuje nam nie metodę lecz intuicję

– rozumienie, coś co ze swej istoty jest

„miększe” i pozbawione formalnej

struktury.

Hermeneutyka



Hermenutyka

egzegetyczna zakłada,

że determinantą

znaczonego jest wola

autora tekstu,

archimedesowym

punktem oparcia w

ustaleniu tej woli jest

język. Jednak w obliczu

problemów wynikających

z samego charakteru

języka rozwinęła się

hermeneutyka

swobodna



Hermeneutykę swobodna -

otrzymuje oparcie ze

strony rzeczywistości

pozajęzykowej, a więc w

przypadku prawa jest to

założenie, ze tekst prawny

jest tylko jednym z

elementów prawa.



opiera się na wspólnocie

kulturowej, wspólnocie

interpretacyjnej, która ma

tworzyć immantente

„znaczone” dla

hermeneutyki. Istnienie

struktury kreującej

wspólnotę interpretacyjną

jest warunkiem sine qua

non gry w hermeneutykę

swobodną.

 Schemat myślenia
hermeneutycznego



     Schemat myślenia hermeneutycznego
wygląda następująco. Mamy element A,
który jest znakiem (signifier), który wyraża B
(signified).  W naukach społecznych mamy
wiec do czynienia z faktami ludzkimi i
społecznymi, które są znakami (signifier), a
to jakie jest ich znaczenie (signified) ma być
tłumaczone przez hermeneutykę, ponieważ
fakty są tylko powierzchnią, fenomenem,
którego znaczenie musi zostać wydobyte na
wierzch przez interpretację.

Hermeneutyka prawna



         Hermeneutyka prawna ma
wymiar demistyfikujący w stosunku
do prawa, mianowicie obnaża
niemożliwość osiągnięcia jednych z
najbardziej porządnych dla prawa
wartości: pewności i stabilności,
stosowania wyłącznie formalnych
reguł i w efekcie pokonania tez,
utrzymujących,  ze prawo nie jest
wyłącznie zespołem reguł

R. Dworkin - Metafora „pracy w
łańcuchu”

Każdy prawnik jest związany tym

wszystkim co zostało napisane przed

nim i dopisując „kolejny rozdział”,

„wydając decyzje” musi wziąć pod

uwagę całą historię, która została

przed nim napisana, wszystkie

orzeczenia, które zostały wcześniej

wydane. Musi znać strukturę i zasady

działania wspólnoty, w której działa.

.

S. Fish - praca w łańcuchu

Czy pierwszy w łańcuchu jest

rzeczywiście w innej sytuacji

interpretacyjnej niż każdy kolejny

dopisujący następny odcinek?

Otaczają nas wytwory naszych przodków,

mające dla nas status świata

obiektywnego-stąd każde nasze dzieło

w swej podstawowej części składa się z

wysiłku naszych poprzedników.

Dekonstrukcja



Jak twierdził sam Derrida, "nie ma nic
poza tekstem" i każdy komentarz na
temat dzieła, także pochodzący od
autora, jest jedynie przyczynkiem,
kolejnym odrębnym tekstem
podlegającym interpretacjom, lecz
bynajmniej nie uprzywilejowanym.

Wg postmodernistow



każde odczytanie utworu ma charakter relacji
do innych tekstów, nie ma ucieczki od
porównań. Jak pisze Umberto Eco w posłowiu
do Imienia róży nie sposób wyznać
romantycznej miłości po prostu mówiąc
kocham Cię rozpaczliwie, bo odbiorca
komunikatu uzna to albo za plagiat z Liali,
albo za przejaw ignorancji. Należałoby zatem
powiedzieć „jak powiedziałaby Liala, kocham
Cię rozpaczliwie”, taka wypowiedź traci jednak
walor romantyzmu i świeżości..

Dekonstrukcja - J. Derria (1960)



Szczególną formą interpretacji utworu jest
dekonstrukcja, czyli odczytanie dzieła przez
celową nadinterpretację



Choć sam autor terminu nie uważał
się za postmodernistę, dekonstrukcja
uważana jest za jedno z kluczowych
podejść w ramach tego kierunku
badań społecznych i filozofii.



jedną z głównych tez jest „śmierć
autora”

Intertekstulaność (R. Nycz)



badanie relacji pomiędzy poszczególnymi
tekstami



aspekt ogółu własności i relacji tekstu, który
wskazuje na uzależnienie jego wytwarzania i
odbioru od znajomości innych tekstów.
Wychodzi z założenia, że intertekstualność jest
kluczową kategorią opisu literatury
postmodernistycznej. Proponuje uwzględnić
relacje nie tylko z tekstami literackimi, ale
również plastyką, muzyka, architekturą itp.
Według Ryszarda Nycza autor tekstu zazwyczaj
sygnalizuje wyznaczniki intertekstualne.

Intertekstulaność



R. Nycz dzieli je na trzy grupy:



Presupozycje – występują np. w parodiach.

Zadaniem czytelnika jest uwzględnić inne

sądy niż te, które pojawiają się w tekście.



Atrybucje – w przypadku atrybucji

wyznacznikiem intertekstualności jest

realizacja przez tekst właściwości

charakterystycznych dla innego typu

tekstów.



Anomalie – są to miejsca niezrozumiałe,

niespójne, dysharmonijne, które zazwyczaj

sygnalizują w tekście występowanie

intertekstualności.

Koncepcja intertekstualności
Gérarda Genette’a



Gerard Genette określa terminem transtekstualność

wszystko, co łączy dany tekst z innymi tekstami i

wyróżnia pięć typów relacji transtekstualnych:



Intertekstualność – obecność jednego testu w drugim

poprzez np.

cytat

,

plagiat

, aluzję



Paratekstualność – występuje w

tytułach

,

podtytułach

,

przedmowach



Metatekstualność – jest to

komentarz

, który łączy

dany tekst z innymi



Hipertekstualność – zachodzi pomiędzy hipotekstem

(tekstem wcześniejszym), a hipertekstem (tekstem

późniejszym) np. w

parodiach

i

pastiszu

. Dla Genette’a

"

Ulisses

"

Jamesa Joyce'a

i "

Eneida

"

Wergiliusza

stanowiły hiperteksty "

Odysei

"

Homera



Architekstualność – relacja zachodząca w obrębie

gatunku

.

Strukturalizm



Język jest strukturą zorganizowanych
systemów znaków, będących
podstawowym kodem komunikacji
międzyludzkiej. Strukturaliści ujmują język
jako system relacji. Odrzucają natomiast
poglądy młodogramatyków i dążą do tego,
by zbliżyć się do metod przyrodniczych
(naturalizm biologiczny). Odrzucają
psychologizowanie i atomizowanie języka.
Nie opisują elementów pozajęzykowych.

Strukturalizm -

de Saussure



Prekursorem strukturalizmu (in.
lingwistyki strukturalnej) byl Ferdinand
de de Saussure. Powodem powstania
różnych szkół strukturalistów były
różne interpretacje poglądów de
Saussure'a, który wyróżniał w języku:
signifié (znaczone) – coś, co jest
oznaczone; signifiant (znaczące) – to,
co oznacza; język złożony z tych
znaków: langue.

Strukturalizm

Według F. de Saussure w języku, jako

zbiorze

norm

społecznych

umożliwiających

komunikowanie,

wyróżniamy dwa elementy langue i

parole, czyli język jako abstrakcyjny

system znaków i mówienie, które jest

zindywidualizowane.

Langue

jest

systemem znaków i reguł ich tworzenia,

które nie może by wytworem jednego

czlowieka

a

parole

jest

urzeczywistnieniem

langue

w

indywidualnych aktach werbalnych.

Q. Skinner



„Biorąc pod uwagę sugestie
Wittgensteina, twierdzę, że
niemożliwa jest historia idei jako taka,
ale wyłącznie historia różnorakich
zastosowań idei przez różne osoby w
różnym czasie. Nie ma więc nic innego
co leży za poszczególnymi
zastosowaniami w poszczególnych
kontekstach, i ich historia jest jedyną
która może być opisana.”