EKOLOGIA I OCHRONA ŚRODOWISKA

WYKAZ LITERATURY:

1.Strzałko J., Mossor- Pietraszewska T.: Kompendium wiedzy o 
ekologii. PWN. Warszawa 2005 
2.Pyłka – Gutowska E.: Ekologia z ochroną środowiska. Wydawnictwo 
Oświata. Warszawa 2004
3. Richling A., Solon J.: Ekologia krajobrazu. PWN. Warszawa 2002
4. Umiński T.: Ekologia, środowisko, przyroda. WSiP 1996
5. Więckowski S.: Ekologia ogólna. Oficyna Wydawnicza Branta. 
Bydgoszcz 1998
5. Czasopisma: Aura, Ochrona Środowiska, Raj – ekologia dla 
wszystkich, Środowisko

Środowisko – ogół czynników wpływających na osobnika w 
całym okresie jego życia. Wyróżniamy środowisko biotyczne i 
abiotyczne. 

Ekologia – nauka zajmująca się wzajemnymi zależnościami 
między  żywymi organizmami lub  ich grupami oraz między nimi 
a środowiskiem życia.

Autekologia – zajmuje się poszczególnymi populacjami i 
gatunkami.
 
Synekologia – zajmuje się zespołami różnych gatunków 
tworzących pewne całości (np. biocenozami).

Pojęcie ekologia można rozpatrywać na co najmniej 3 
poziomach: 

Naukowym – odkrywanie praw rządzących na Ziemi;

 Filozoficznym (światopoglądowym) – ekologia, jako sposób 
myślenia o otaczającym nas wszechświecie w aspekcie 
antropocentrycznym  (człowiek jest najważniejszym bytem) 
oraz biocenotycznym (człowiek, jako element przyrody, 
będącej wartością samą w sobie);

 Inżynierskim – zastosowanie wiedzy ekologicznej w 
kształtowaniu otaczającej nas przyrody.

Populacja – (w sensie ekologicznym) zbiór osobników 
należących do jednego gatunku, zamieszkujących dany 
obszar i powiązanych ze sobą funkcjonalnie oraz 
komunikujących się ze sobą,  a przez to mających cechy 
grupy. Populacja przejawia cechy całej grupy, a nie tylko 
pojedynczych osobników. 
 

Biocenoza – sumaryczna pula osobników wszystkich 
populacji, grup 
i jednostkowych organizmów występujących na danym 
terenie. Osobniki te  występują w  określonym 
środowisku abiotycznym (biotopie) i wzajemnie na siebie 
oddziałują.
W biocenozie możemy wyróżnić np. fitocenozę – rośliny, 
mykocenozę – grzyby, zoocenozę – zwierzęta, 
entomocenozę – owady, dendrocenozę – drzewostan.
 

Cechy biocenozy:
1) Charakterystyczny skład gatunkowy – niemal stałe, 
powtarzalne współwystępowanie różnych organizmów we 
względnie charakterystycznych układach i proporcjach zarówno 
ilościowych, jak i jakościowych.
2) Pełność składu gatunkowego – nie tylko kompletność zespołów 
organizmów, ale także całkowite ukształtowanie dwóch grup: 
producentów i konsumentów. 
W biocenozach w pełni ukształtowanych nie ma już miejsca na 
nowy gatunek.
Układy biocenotyczne niepełne określane są mianem biocenoz 
kadłubowych (obszary zdegradowane pod względem 
przyrodniczym).
 

Ekosystem – układ ekologiczny na danej przestrzeni, którego 
granice są z reguły nieostre (płynne). 
Układ ten charakteryzuje się:

• w ekosystemach lądowych –  względnie jednorodnymi, 

• w ekosystemach wodnych -  zróżnicowanymi 
warunkami biotopu (środowiska abiotycznego), w którym żyją i 
funkcjonują organizmy żywe (biocenoza).

W ekosystemie wyróżnia się dwa poziomy organizmów:

• producenci – autotrofy,

• konsumenci – heterotrofy.

Producenci i konsumenci tworzą:
troficzne zależności liniowe - łańcuchy pokarmowe 
oraz sieci pokarmowe. 

Łańcuchy pokarmowe:

1)spasania – pierwszym ogniwem są producenci, dalej 
konsumenci I rzędu 
      ( roślinożercy), konsumenci II rzędu ( drapieżcy, pasożyty), 
konsumenci dalszych rzędów;

2)   detrytusowy – początek stanowią wszystkie szczątki 
organiczne, dalej drobne organizmy żyjące w podłożu, 
odżywiające się martwą materią organiczną (detrytusem), 
kolejne ogniwa – jak w łańcuchu spasania

Ekoton – strefa przejściowa między dwoma ekosystemami. 
Warunki 
w ekotonach są specyficzne na skutek oddziaływania 
sąsiadujących ekosystemów. 

Jaka liczba gatunków występuje w ekotonach w stosunku do 
biocenoz ekosystemów macierzystych? Dlaczego ?

Ekoton cechuje bogactwo gatunkowe, gdyż występują w nim 
gatunki 
z sąsiednich ekosystemów oraz te, które są charakterystyczne 
tylko dla tej strefy.
 Jaka rolę pełnią ekotony? 

Ekotony łagodzą przejścia między ekosystemami, spełniają 
funkcję buforów. Pełnią też rolę krajobrazową. 

Ekosystem – układ otwarty, przez ekosystem przepływa 
energia i krąży materia.

Jednym z elementów skomplikowanej przemiany materii i 
energii 
w układach przyrodniczych, w tym także w 
ekosystemach, są cykle biogeochemiczne.

Cykl biogeochemiczny – globalny obieg pierwiastka w 
przyrodzie

W cyklu biogeochemicznym wyróżniamy:
 
1)pulę zasobów – podstawowa część całkowitej ilości 
pierwiastka, 
       w postaci materii nieorganicznej poza ciałami 
organizmów żywych. Przemiany w niej zachodzące mają 
charakter abiotyczny.
2)   pulę wymienną – część pierwiastka występująca w 
żywych     
       organizmach i ich bezpośrednim środowisku. Przemiany 
mają    
       charakter biotyczny i są znacznie szybsze.

Podział cykli ze względu na pulę zasobów:

1) Gazowe – podstawowy zapas pierwiastka znajduje 
się w atmosferze lub rozpuszczony w oceanach (C, N

2, 

O

2

),

2) Sedymentacyjne – pula zasobów znajduje się w 
skorupie ziemskiej ( P, S, Fe).