Leki zmniejszające działania niepożądane leków 

przeciwnowotworowych

Leki przeciwwymiotne

Wymioty w przebiegu chemioterapii 

przeciwnowotworowej można podzielić na 3 

kategorie.

Wymioty wczesne lub ostre rozwijają się 

bezpośrednio po podaniu leku.

Wymioty późne rozwijają się powyżej 24 

godzin po podaniu leku.

Wymioty antycypacyjne rozwijają się u 

chorych, którzy doświadczyli już wymiotów 

związanych z chemioterapią i mają 

charakter odruchu warunkowego.

Antagoniści receptora 5-HT3 

( setrony )

Są lekami pierwszego wyboru w terapii 

nudności i wymiotów warunkowanych 

leczeniem cytostatykami oraz 

naświetlaniami. 

Przykłady setronów

Granisetron ( Kytril )

Tropisetron ( Navoban )

Ondansetron ( Zofran ) pierwszy lek 

skutecznie likwidujący wymioty 

powodowane przez cisplatynę. Może być 

stosowany doustnie lub we 

wstrzyknięciach. Po podaniu doustnym 

wchłania się z biodostępnością 60%, 

okres półtrwania w osoczu wynosi 4-5 

godzin. Stężenia terapeutyczne leku 

pojawiają się po ok. 60min.

Farmakokinetyka setronów

Po podaniu doustnym wchłaniają się 

szybko i dobrze, w wysokim odsetku 

podlegają biotransformacji. 

Wydalanie następuje głównie przez nerki 

w postaci metabolitów.

Działanie niepożądane 

setronów

-bóle głowy

-zaparcia

-przejściowe podwyższenie poziomu 

transaminaz

 

Przeciwwskazania: pacjenci z ciężkimi 

zaburzeniami motoryki w obrębie 

przewodu pokarmowego, a zwłaszcza 

jelit.

W celu zapobieżenia ostrym wymiotom 

będącym skutkiem agresywnej 

chemioterapii można je stosować łącznie 

z deksametazonem.

Granulocytopoetyczne 

czynniki wzrostu

W celu ochrony szpiku kostnego przed 

mielotoksycznym działaniem 

cytostatyków stosuje się obecnie czynniki 

wzrostu G-CSF ( filgrastim ) lub GM-CSF 

( molgramostim ) oraz amifostynę.

Amifostyna poza działaniem ochronnym 

na komórki szpiku chroni również komórki 

wątroby, nerek oraz ukł. nerwowego.

Mesna ( 2-

merkaptoetanosulfonian 

sodu )

Substancja wiążąca toksyczne metabolity 

cyklofosfamidu, które wydalane z 

moczem mogą powodować krwotoczne 

zapalenie pęcherza moczowego.

Folinian wapnia

Folinian wapnia jest solą wapniową kwasu 

5-formylo-4-hydroksyfoliowego. Jest on 

aktywnym metabolitem kwasu folinowego 

i ważnym koenzymem w biosyntezie 

kwasów nukleinowych podczas leczenia 

cytostatykami. Lek jest stosowany w celu 

zmniejszenia działania toksycznego 

antagonistów kwasu foliowego, takich jak 

metotreksat, trymetoprym, 

pirymetamina.

Wskazania

Zapobieganie toksycznemu działaniu 

antagonistów kwasu foliowego, takich jak 

metotreksat w celu zmniejszenia 

toksyczności cytostatyku oraz w 

przypadkach przedawkowania 

antagonistów kwasu foliowego 

Działania niepożądane

Bardzo rzadko (<0,01%): reakcje 

alergiczne, w tym reakcje anafilaktyczne i 

pokrzywka. Rzadko (0,01-0,1%): 

bezsenność, pobudzenie i depresja po 

podaniu dużych dawek leku, zwiększenie 

częstości napadów u pacjentów z 

padaczką, zaburzenia żołądkowo-jelitowe 

po stosowaniu dużych dawek. Niezbyt 

często (0,1-1%): gorączka po podaniu 

leku we wstrzyknięciu.

Przeciwwskazania

 Niedokrwistości megaloblastyczne z 

niedoboru witaminy B12.

Allopurinol

Gwałtowny rozpad dużej ilości komórek 

( zespół określany jako TLS- tumor lysis 

syndrom ) występujący przy stosowaniu 

chemioterapeutyków 

przeciwnowotworowych w białaczkach, 

ziarnicy, chłoniakach, rzadziej innych 

guzach, zwłaszcza w początkowym 

okresie leczenia, wiąże się ze 

zwiększeniem stężenia kwasu 

moczowego. Wskutek masywnej 

hiperurykemii może nastąpić ostra 

niewydolność nerek.

Allopurinol

- izomer hipoksantyny

- inhibitor oksydazy ksantynowej

- zmniejsza wytwarzanie kwasu 

moczowego i ksantyny

-dobrze się wchłania z przewodu 

pokarmowego, osiągając max. stężenie 

we krwi po 1godzinie

-okres półtrwania wynosi 2-3godziny 

Allopurinol- działania 

niepożądane

-brak łaknienia, nudności , biegunki

-bóle głowy

-skórne odczyny alergiczne

-hipertermia polekowa

Rasburikaza

-rekombinowana oksydaza moczanowa

- szybko ( w ciągu 4h ) i długotrwale ( 17-

21 godzin ) zmniejsza stężenie kwasu 

moczowego 

Do działań niepożądanych należą : 

odczyny gorączkowe, nudności, wymioty, 

bóle głowy, biegunki, odczyny w miejscu 

podania.