KONCEPCJA ROZWOJU
ZAWODOWEGO ANNE
ROE
Koncepcje
psychodynamiczne
KONCEPCJA ROZWOJU
ZAWODOWEGO ANNE
ROE
Koncepcje
psychodynamiczne
ANNE ROE
Amerykańska klinicystka. Na drogę
psychologii
pracy
weszła
dzięki
badaniom osobowości artystów i
naukowców.
Analizowała
relacje
między czynnikami genetycznymi,
wczesnym
dzieciństwem
a
zachowaniami zawodowymi
WNIOSKI Z BADAŃ NAD
RODZINAMI NAUKOWCÓW
Uczeni pochodzili z rodzin o wysokim poziomie
społeczno - ekonomicznym, wszyscy wykazywali
troskę o zdobycie i utrzymanie swej niezależności
osobistej
W rozwoju psychospołecznym fizyków i biologów
charakterystyczne było izolowanie się,
ograniczony udział w życiu społecznym a także
rzadkie kontakty z innymi osobami
Humaniści różnili się od biologów bardziej
buntowniczymi postawami wobec swych rodziców
Fizycy i biolodzy wyzwolili się w większym
stopniu niż pozostali badani od wpływu rodziców
GENEZA TEORII ANN
ROE
Koncpcja kanalizacji energii
psychicznej i roli wczesnego
dzieciństwa Gardnera Murphy’ego
(1947)
Teoria potrzeb Abrahama Maslowa
(1954)
Koncepcje uwarunkowań
genetycznych rozwoju
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY CZYNNIKAMI
GENETYCZNYMI A
ŚRODOWISKOWYMI
RODZINA wpływa na typ
aktywności zawodowej i
zainteresowań
STRUKTURA GENETYCZNA
wpływa na poziom osiągnięć
TWIERDZENIE 1
Dziedziczność określa granice rozwoju
wszystkich cech indywidualnych, lecz
wpływ dziedziczności zależy od rodzaju
tych cech i od granic ich rozwoju. Jest
rzeczą prawdopodobną, że
dziedziczność determinuje silniej i w
sposób bardziej specyficzny uzdolnienia
intelektualne i temperament niż inne
cechy, takie jak zainteresowania
TWIERDZENIE 2
Różnorodność i granice rozwoju
cech dziedzicznych zależą od
swoistego doświadczenia
życiowego każdego człowieka, od
jego kultury, od cywilizacji, w
której żyje oraz od poziomu
społeczno-ekonomicznego jego
rodziny
TWIERDZENIE 3
Rozwój zainteresowań, postaw i innych
cech osobowości w małym stopniu zależy od
dziedziczności, jest raczej zdeterminowany
przez indywidualne doświadczenia życiowe,
które ukierunkowuje uwaga mimowolna lub
nieświadoma. Kierunki tego oddziaływania
są uwarunkowane satysfakcjami i
frustracjami z okresu wczesnego
dzieciństwa. Zależą one więc od względnej
siły różnych potrzeb i od sposobów ich
zaspokajania
TWIERDZENIE 4
Zainteresowania są wyznaczane przez
energie psychiczne, nadające uwadze
określony kierunek. Zainteresowania są
według autorki dziedzinami koncentracji
uwagi czynnej i uwagi samorzutnej. Dziedziny
te różnicują się w miarę rozwoju. Pierwszym i
najważniejszym z tych zróżnicowań jest to,
które określa nastawienie uwagi na ludzi, tj.
na innych lub na siebie samego, bądź nie na
ludzi, a więc na przedmioty i idee
TWIERDZENIE
5
Siła potrzeb, ich organizacja i konieczność
zaspokajania są głównymi wyznacznikami motywacji,
która wyraża się w zachowaniu:
Potrzeby, które są normalnie spełniane, nie staną się
czynnikami nieświadomej motywacji;
Potrzeby wyższego rzędu (w sensie hierarchii Maslowa)
znikną całkowicie, jeśli są bardzo rzadko realizowane
Potrzeby niższego rzędu, jeśli są rzadko realizowane, staną
się dominującymi czynnikami motywacyjnymi i zablokują
występowanie potrzeb wyższego rzędu
Potrzeby, które są realizowane z bardzo dużą zwłoką, staną
się podświadomymi czynnikami motywacyjnymi w
określonych warunkach:
siła występowania potrzeb
okres zwłoki miedzy wystąpieniem potrzeby a jej realizacją
wartość realizacji potrzeby dla człowieka w bezpośrednim
środowisku
KATEGORIE
ZAWODOWE A
POSTAWY
RODZICIELSKIE
A. Roe (1957). Early
Determinans of
Vocational Choice,
Journal of Couseling
Psychology. 4
Orientacja na osoby
(ludzi):
I - Usługi
II – Biznes
III – Organizacja
VII – Kultura
VIII – Sztuka i rozrywka
Orientacja na rzeczy:
IV – Technologia
II. V – Natura
III. VI - Nauka
SZEŚĆ POZIOMÓW ZAWODOWYCH –
TRÓJWYMIAROWY MODEL
KLASYFIKACJI ZAWODÓW
Kryteria podziału – zdolności, umiejętności, odpowiedzialność
A. Roe, D. Klos
(1972).
Classification of
Occupations
Profesjonalny
i menedżerski
I
Profesjonalny
i
menedżerski II
Pół
profesjonalny
Mały biznes
Średnie
kwalifikacje
Pracownicy
niewykwalifikowa
ni
Poziom
1
Poziom 2
Poziom 3
Poziom 4
Poziom 5
Poziom 6
Grupa 1
2
8
7
6
5
4
3
KLASYFIKACJA
GRUP
ZAWODÓW
WEDŁUG DWÓCH
WYMIARÓW
Wymiar II
KOMUNIKOWANIE SIĘ
Wymiar I
USŁUGI (LUDZIE)
Kultura Grupa 7
Nauka Grupa
6
NATURA
Technologia Grupa 4
Organizacja Grupa 3
UŻYTECZNOŚĆ
Kontakty
gospodarcze Grupa
2
Sztuka i
rozrywka
Grupa 8
6
5
4
3
2
1
A. Roe, D. Klos
(1972).
Classification of
Occupations
PRZYKŁADY ZAWODÓW W
POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH I POZIOMACH
A. Roe, D. Klos (1972). Classification of Occupations
Grupa
P
o
zi
o
m
Usługi
Kontakty
gospodarc
ze
Organiz
acja
Technolo
gia
Natura Nauka
Kultura Sztuka
1
Terapeu
ta
Dyrektor
sprzedaży
Prezydent
Kapitan
statku
Konsul-
tant
Rektor
Sędzia
Kurator
muzeum
2
Pracow
nik
socjalny
Konsultant
PR
Księgowy
Menedżer
Archite
kt
Pielęgni
ar-
ka
Nauczyc
iel
Sportow
iec
3
Detekty
w
Sprzedawca
Menedżer
personaln
y
Lotnik
Rolnik
Technik
medyczn
y
Reporte
r
Dekorat
or
wnętrz
4
Fryzjer
Rekruter
Kasjer
Elektryk
Labora
nt
Asystent
technicz
ny
Urzędni
k
sądowy
Fotograf
5
Taksów-
karz
Recepcjo-
nista
Maszynist
ka
Operator
koparki
Ogrodn
ik
Asystent
weteryn
a-
rza
Ilustrato
r
kart
świątecz
-
nych
6
Salowa
Doręczyci
el
Pomocnik
Praco-
wnik
rolny
Pomocni
k
FORMUŁA WYBORU
ZAWODOWEGO
P [
(eE + rR + sS)
+
(kK, mM)
+
(nN + uU)
+
(fF x iI x tT x zZ)
Małe litery oznaczają czynniki zmieniające się w czasie
P – płeć
E – ekonomia
R – rodzina (rasa)
S – szansa
K – koledzy, grupy
rówieśnicze
M – status małżeński
N – nauczanie
U – uzdolnienia
F – stan fizyczny
I – inteligencja
T – temperament i
osobowość
Z – zainteresowania i
wartości
Pierwszy nawias –
generalny, niezmienny
modyfikator
Drugi nawias – częściowa
kontrola
Trzeci nawias – częściowa
kontrola, wpływ maleje z
czasem
Czwarty nawias – czynniki
mnożą się i są w ścisłej
interakcji
ZMIANY WAG POSZCZEGÓLNYCH
CZYNNIKÓW DLA RÓŻNYCH GRUP
WIEKOWYCH (mężczyźni)
(15 – 24) - Eksploracja
(1E + 8R + 2S) + (7K) + (4N + 0U)
(25 – 44) - Ustalanie
Próby
(7E + 6R + 2S) + (5K + 1M) + (5N + 3U)
Konsolidacja
(6E + 4R + 2S) + (2M) + (6N + 5 U)
(45 – 64) - Podtrzymanie
(5E + 2R + 2S) + (2M) + (5N + 6U)
(Pow.65) - Schyłek
(5E + 1R + 4S) + (1M) + (4N + 5U)
P – płeć
E – ekonomia
R – rodzina (rasa)
S – szansa
K – koledzy
M – sytuacja materialna
N – nauczanie
U – uzdolnienia
F – stan fizyczny
I – inteligencja
T – temperament i osobowość
Z – zainteresowania i
wartości
ROE I SIEGELMAN – WSPARCIE
„FORMUŁY”
Badania z udziałem 49 inżynierów, 45 pracowników
socjalnych oraz 142 naukowców obojga płci:
o wyborze zawodów zorientowanych na ludzi decyduje nie tylko
jakość, ale również nasycenie (liczba) relacjami z własnymi
rodzicami
trudność w ustaleniu bezpośredniego związku pomiędzy wczesnymi
interakcjami rodzic - dziecko a wyborami zawodowymi wynika po
pierwsze z faktu zmienności tej relacji w czasie, po drugie z faktu
wzajemnego wpływu na siebie postaw obojga rodziców
wielość uwarunkowań zewnętrznych, takich rynek pracy, warunki
socjoekonomiczne rodziny, wykształcenie, zdolności, oraz inne
niekontrolowane przypadki modyfikują oddziaływanie postaw
rodzicielskich
wybór określonej kategorii zawodowej jest uzależniony od
specyficznej struktury potrzeb jednostki, natomiast osiągnięcia w
wybranym zawodzie są funkcją jej zdolności i statusu
ekonomicznego
EMPIRYCZNE WSPARCIE
TEORII
propozycja uwzględnienia czynnika orientacji w
kierunku ludzi i przedmiotów była wykorzystana w
innych modelach, między innymi Hollanda z 1968
roku, Knappa z 1967 roku, Gati’ego z 1982 roku
Utton (1972) nie znalazł jednak wielu istotnych
związków między stosunkami rodzinnymi a
zainteresowaniami zawodowymi
badania Hagena (1960) przeprowadzone na 245-
osobowej grupie absolwentów studiów wyższych
przyniosły potwierdzenia tej teorii jedynie w 50
procentach przypadków
badania Greena i Parkera (1965) oraz Medvene’
(1969 i 1970) - istotne zależności pomiędzy
percepcją atmosfery rodzinnej a wyborami
zawodowymi
ZASTOSOWANIE
PRAKTYCZNE
klasyfikacja zawodów - z 1965 roku
(Occupational Outlook Handbook)
klasyfikacja zawodów 1972 roku, powstała we
współpracy z Klosem (Classification of
Occupations)
opracowanie wraz z Siegelmanem techniki do
badania relacji rodzinnych - Parent-Child
Questionnaire – PCR (w Polsce adaptacja
Kowalskiego z 1983, znana jako „Kwestionariusz
stosunków między rodzicami a dziećmi”)
podkreślanie wagi potrzeb w wyborach
zawodowych
Literatura
Fenczyn, J., Surówka, I. (1987). Teoria
rozwoju zawodowego A. Roe. Psychologia
Wychowawcza, 1.
Osipow, S.H. (1983). Theories of Career
Development. Englewood Cliffs, N.J.:
Prentice Hall, Inc.
Roe, A, Luneborg, P. W. (1984). Personality
Development and Career Choice. W: D.
Brown, L. Brooks, (red.), Career Choice
and Development (s. 31-60). San
Francisco, Washington, London: Jossey-
Bass Publishers.