Leszek Brongel
Klinika Medycyny Ratunkowej
i Obrażeń Wielonarządowych
Rola i zasady organizacyjne SOR
Diagnostyka i leczenie ciężkich
obrażeń ciała
II Katedra Chirurgii
CM UJ
w Krakowie
przed
urazem
uraz !
pomoc
na miejscu
wypadku
okres
transportu
M
M
N
N
O
O
P - R
P - R
S
S
T
T
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
monitoring
airway
nursing
breathening
circulation
drugs
exposure examination
fractures
transportation
sedation
pain relief
oxygenation
!
golden
hour !
Wypadek - działania przez służby ratownicze na bieżąco
Zdarzenie masowe - którego natura zmusza do realizacji
pewnych kompromisów medycznych - segregacji
poszkodowanych (priorytet leczniczo-transportowy)
Katastrofa - skutki przekraczają możliwości
zabezpieczenia przez lokalne służby
ratownicze i medyczne
Kataklizmy
Klęski żywiołowe
przed
urazem
uraz !
pomoc
na miejscu
wypadku
okres
transportu
M
M
N
N
O
O
P - R
P - R
S
S
T
T
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
monitoring
airway
nursing
breathening
circulation
drugs
exposure examination
fractures
transportation
sedation
pain relief
oxygenation
!
golden
hour !
Organizacja ratownictwa medycznego
I faza – “platynowe minuty” : Walka o przeżycie
Pierwsze czynności ratownicze
- samopomoc, uczestnicy, personel
medyczny na miejscu,
II faza – “złota godzina”
Opanowanie chaosu, organizacja sterowana, Podtrzymanie życia
– zespoły pomocy doraźnej
- segregacja
- doraźne zabiegi ratujące życie
- dekontaminacja
- ewakuacja do szpitalnych oddz. ratunkowych
III faza: leczenie szpitalne i specjalistyczne
Czy może chodzić?
Spełnia polecenia?
III kolejność
<30/min
Udrożnienie
dróg oddech.
Nie do
uratowania
Nawrót kapilarny
Zatamuj krwotok
I kolejność
II kolejność
nie
tak
Oddycha?
nie oddycha
oddycha
>30/min
>2 sek
<2 sek
nie
tak
Nie spełnia poleceń
System segregacji chorych START
Kolejność
udzielania
Ocena stanu klinicznego
pomocy
Kod I Stan bezpośredniego zagrożenia życia, leczenie
natychmiastowe i ewakuacja do szpitala
Czerwony
Kod II Poważne obrażenia wymagające pilnego
leczenia i ewakuacji do szpitala
Żółty
Kod III Drobne obrażenia nie zagrażające życiu,
do przebadania i zaopatrzenia,
na ogół bez konieczności hospitalizacji
Zielony
Kod IV Ofiary zmarłe
Czarny
112-CPR
C
entrum
P
owiadamiania
R
atunkowego
Zespoły
ratownictwa
medycznego
Szpitalne oddziały
ratunkowe
SOR
Specjalistyczne
szpitalne oddziały
ratunkowe
SSOR
Wypa
dek!
Nagłe
zach
orowa
nie!
Katas
trofa!
112-CPR
C
entrum
P
owiadamiania
R
atunkowego
Inne
służby
ratownicze
Zintegrowany system ratownictwa
Pogotowie
Ratunkowe
Straż
PożarnaPolicja
Służby
techniczne
I. Premier
II. Wojewoda
III. Starosta
Krajowy, wojewódzki, powiatowy system ratownictwa
Zespoły ratownictwa medycznego
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym
Lekarz ratunkowy
Pielęgniarka ratunkowa
Ratownik medyczny
Art.30, pkt.3,4,5,6,7Rozporządzenie Ministra
w sprawie procedur
projekt
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie
szpitalnego oddziału ratunkowego
obszar przyjęć i segregacji:
dekontaminacja,
segregacja, łączność, rejestracja
obszar resuscytacyjno-zabiegowy:
4 stanowiska dla
ALS
USG, rtg C, EKG (ECHO), minilab,
sala zabiegowa (2?):
zabiegi diagnostyczne i
odbarczające - ratujące życie
obszar intensywnej terapii
obszar obserwacyjny
obszar konsultacyjny
obszar diagnostyczny: podręczne laboratorium
pracownia radiologiczna - (tomografia
komputerowa)
obszar stacjonowania zespołów
ratownictwa medycznego
zaplecze administracyjno - gospodarcze i
dydaktyczne
Izba przyjęć: moduł ratunkowy
intensywna
terapia
Sale
resuscytacyjno-
zabiegowe
stanowiska obserwacyjne
obszar przyjęć
i segregacji
rtg, CT, USG, ECHO
laboratorium
pogotowie
CPR
dyspozytor
łączność
zaplecze
gospodarcze
dydaktyczne
organizacyjne
C
zę
ść
o
tw
a
rt
a
pacjenci
przyjmowanie wszystkich chorych w stanach zagrożenia życia
ich diagnostyka, obserwacja, stabilizacja, leczenie
zapewnienie warunków do transportu na dalsze etapy leczenia
Miałyby więc one zatrzymywać śmierć
ale i
przyjmowanie wszystkich chorych, którzy się zgłoszą
udzielenie im porady czy drobnej pomocy
Stanowić bramę, a zarazem filtr szpitala
Sposób na obejście powszechnego systemu ochrony zdrowia!
uraz
zawał
udar
zatrucie
Ostra infekcja, krwotok, astma, śpiączki......
SOR:
przed
urazem
uraz !
pomoc
na miejscu
wypadku
okres
transportu
M
M
N
N
O
O
P - R
P - R
S
S
T
T
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
monitoring
airway
nursing
breathening
circulation
drugs
exposure examination
fractures
transportation
sedation
pain relief
oxygenation
!
golden
hour !
POMOC DORAŹNA
AIRWAY :
zapewnić drożność dróg
oddechowych
z zabezpieczeniem kręgosłupa
szyjnego
odessanie, odpowiednie ułożenie chorego,
udrożnienie górnych dróg oddechowych a najlepiej
INTUBACJA DOTCHAWICZA
w uszkodzeniu krtani lub tchawicy -
konikotomia lub tracheopunkcja
intubacja
POMOC DORAŹNA
AIRWAY :
konikotomia
POMOC DORAŹNA
AIRWAY :
tracheopunkcja
POMOC DORAŹNA
BREATCHING :
zapewnić skuteczną
wentylację
tlenoterapia
oddech zastępczy
znieść paradoks oddechowy
zamknąć odmę otwartą
odbarczyć odmę prężną
tlen
Nakłucie odmy prężnej
POMOC DORAŹNA
CIRCULATION
:
zapewnić dostateczny przepływ obwodowy
zewnętrzny masaż serca
zatrzymanie krwotoku zewnętrznego
uzupełnić objętość krwi krążącej
odbarczyć tamponadę serca
opatrunek uciskowy
wkłucie dożylne
Nakłucie worka osierdziowego
POMOC DORAŹNA
DRUGS :
dożylnie leki
przeciwbólowe
dożylnie płyny
krwiozastępcze
DISABILITY:
Glasgow Coma Scale
EXPOSURE :
rozebrać chorego
zbadać
poszukać objawów
uszkodzeń wewn.
zaopatrzyć rany
FRACTURES:
unieruchomienie
złamań i zwichnięć
przed
urazem
Uraz,
nagłe zachorowanie
pomoc
na miejscu
wypadku
okres
transportu
M
M
N
N
O
O
P - R
P - R
S
S
T
T
monitoring
nursing
transportation
sedation
pain relief
oxygenation
!
golden
hour !
!
Ambulans R – WR
HEMS
Główne przyczyny zgonów w
Polsce :
Schorzenia układu krążenia
500/100 tys.
Nowotwory 200/100 tys.
Urazy 75/100 tys.
Ale urazy to główny zabójca w wieku do 45 r.ż. !
0,5 mln lat życia i 0,3 mln
lat pracy
Na skutek urazów
tracimy rocznie :
Tzn. więcej niż w następstwie
schorzeń układu krążenia i
nowotworów
łącznie !
Polska : 3,5 miliona poszkodowanych
350 tysięcy hospitalizowanych
30 tys. zgonów pourazowych
7,5 tys. na drogach
Urazy to 1/3 nagłych interwencji służby zdrowia
3%
4%
7%
11%
kraje
rozwinięte
Polska
kliniki
Polska
ogółem
III Świat
Śmiertelność w urazach
obrażenia ogółem
obrażenia mnogie
11%
11%
25%
25 - 30%
Kalectwo pourazowe :
25%
15%
Polska
Świat
Jerzy Lipiński
AM Gdańsk
uraz !
!
koagulopatia
kwasica
hypotermia
golden hour
wstrząs
niedotlenienie
przed
urazem
okres
transportu
sala
operacyjna
zabezpieczenie
miejsca wypadku
okres oczekiwania
na pomoc
izba przyjęć
szpitala
pomoc
na miejscu
wypadku
OIOM
rehablilitacja
?
20 min !
50% ATLS
CSN
krwotok
A
20/80%
przed
urazem
uraz !
pomoc
na miejscu
wypadku
okres
transportu
M
M
N
N
O
O
P - R
P - R
S
S
T
T
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
monitoring
airway
nursing
breathening
circulation
drugs
exposure examination
fractures
transportation
sedation
pain relief
oxygenation
!
golden
hour !
wzmożoną utratę krwi, zbędny ból i pogłębiający się wstrząs
postępującą niewydolność oddechową, narastające niedotlenienie
narastającą ciasnotę śródczaszkową
dodatkowe uszkodzenia tkanek miękkich i kości
dalsze uszkodzenia i powikłania ( np. zachłyśnięcie )
Czyli 50% ofiar wypadków nadal jest narażonych na:
!
golden hour
koagulopatia
kwasica
hypotermia
resuscytacja
diagnostyka
leczenie
Stabilizacja? Rozpoznanie?
DECYZJA
Szpitalna Izba Przyjęć: cele i zadania
ABC...
Płynoterapia
Farmakoterapia
Zabiegi ratownicze
Badanie fizykalne
Zabiegi diagnostyczne
Konsultacje
Obrazowanie
Badania laboratoryjne
Operacje ratujące życie
Trauma Center
Trauma Team
3xR :
R
ight patient
in
R
ight time
and in
R
ight place
?
Lista priorytetów
i standardy urazowe
SSOR
CIĘŻKIE OBRAŻENIA CIAŁA
CIĘŻKIE OBRAŻENIA CIAŁA = zagrożenie życia:
zagrożenie
życia
niewydolność
CSN
niewydolność
krążenia
niewydolność
oddechowa
ból
obrażenia
powierzchowne
złamania!
Niewydolność krążenia:
wstrząs krwotoczny
wstrząs sercowy
wstrząs rdzeniowy
wstrząs anafilaktyczny
Utrata krwi, uraz serca........
Niewydolność oddechowa:
niedrożność grn dr. oddechowych
odmy, wiotka klatka piersiowa
stłuczenie płuca, zachłyśnięcie
Utrata krwi, uraz głowy, klatki piersiowej........
Niewydolność centralnego systemu nerwowego:
pierwotna
wtórna
Uraz CSN, utrata krwi, niewydolność oddechowa.....
wzrost
wzrost
zapotrzebowania
zapotrzebowania
na tlen
na tlen
utrata
utrata
krwi
krwi
HYPOXIA
HYPOXIA
Jeśli współistnieje uraz klatki piersiowej
Niewydolność
oddechowa
i/lub krążeniowa
Uszkodzenie serca Uszkodzenie ściany kl.p. Uszkodzenie dróg oddechowych
ból ograniczanie kaszlu stłuczenie płuc, zachłyśnięcie
niedrożność
g.dr.oddech.
uszkodzenie
uszkodzenie
CSN
CSN
SHOCK
SHOCK
krwotok
czynniki jatrogenne
wstrząs komórkowy
uszkodzenie tkanek
masywne
przetoczenie
choroby
współistniejące
ubytek czynników
krzepnięcia
postępująca
koagulopatia
hypotermia
kwasica
metaboliczna
aktywacja
bezpośrednia
Spirala śmierci
narządy wewnętrzne
Szacunkowa, średnia utrata krwi
przy złamaniu poszczególnych kości:
jednego żebra
200 ml
barku i ramienia 750 ml
jednego kręgu
100 ml
przedramienia
400 ml
miednicy
4000 ml
uda
1500 ml
podudzia
750 ml
(oparzenie)
SHOCK
SHOCK
kości
uraz serca
odma prężna
jest to stan ciężkiego upośledzenia
przepływu obwodowego
ze wszystkimi tego konsekwencjami :
niedotlenienie tkanek
niedotlenienie serca
niedotlenienie mózgu
hypotermia
koagulopatia
kwasica
!
Utrata > 2500 ml krwi
utrata przytomności
Centralizacja krążenia
Utrata > 1500 ml krwi
wstrząs
Różnicowanie niewydolności oddechowej i wstrząsu hipowolemicznego
u chorego z ciężkimi obrażeniami klatki piersiowej
niewydolność oddechowa
wstrząs hipowolemiczny
przyspieszenie tętna > 100
przyspieszenie tętna
> 100
przyspieszenie oddechu > 30
przyspieszenie oddechu >
30
duszność
duszność
wzmożony wysiłek oddechowy
wzmożony wysiłek
oddechowy
skóra blado szara, pokryta zimnym potem
skóra blado szara,
pokryta zimnym potem
pobudzenie psychoruchowe
pobudzenie
psychoruchowe, potem apatia
RR normalne lub podwyższone
RR normalne lub
obniżone
żyły szyjne poszerzone
żyły szyjne
zapadnięte
brak lub wydłużenie>3 sek
nawrotu kap.
uczucie
zimna i pragnienia
UWAGA:
żyły szyjne wypełnione, spadek RR, przyspieszenie tętna
i in. objawy wstrząsu
=
tamponada serca !
Obrażenia
powłok czaszki
Obrażenia
rdzenia
Obrażenia
mózgu
wstrząśnienie
stłuczenie
zniszczenie
krwiak
obrzęk
zakażenie
Utrwalone ubytki neurologiczne, śmierć
Ciężkie zaburzenia krążeniowe i oddechowe oraz
metaboliczne, wegetatywne i in.
COMA
COMA
wtórnie
HIPOTERMIA
HIPOTERMIA
32 - 35°, 28 - 32°, <28°
32 - 35°, 28 - 32°, <28°
zmniejszenie produkcji ciepła
masywne przetoczenie
leki
znieczulenie
alkohol
Pierwotna i wtórna ekspozycja na zimno
upośledza dystrybucję tlenu na obwodzie, nasilając kwasicę
powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi i nasilenie procesów fibrynolizy
wywołuje zaburzenia przewodnictwa mięśnia sercowego (szczególnie < 32°)
nasila spadek przepływu mózgowego (już w temperaturze poniżej 34ºC)
nasila centralizację krążenia, a więc m.in. spadek diurezy i spadek przepływu przez jelita
zmniejsza produkcję insuliny, a więc nasila hiperglikemię pourazową
prowadzi do zmniejszenia częstości oddychania.
HIPOTERMIA
HIPOTERMIA
Pomiar temperatury przy przyjęciu
Monitorowanie w okresie ostrym
ochrona przed utratą ciepła
aktywne ogrzewanie
dbałość o podgrzewanie przetaczanych płynów
w najcięższych przypadkach przepłukiwanie jam ciała
podgrzewanie powietrza oddechowego
pozaustrojowe podgrzewanie krwi krążącej.
ogranicza możliwości operacyjne, wymuszając skrócenie
procedur wykonywanych w okresie ostrym po urazie,
które zresztą same w sobie niosą zagrożenie
dalszym spadkiem temperatury ciała chorego.
ból
unieruchomienie
zatorowość
wchłanianie krwiaków
zakażenie
mózg
płuca
nerki
serce
ONNN
ARDS
MODS
ZGON
KALECTWO
Obrażenia kości
uraz !
koagulopatia
kwasica
hypotermia
wstrząs
niedotlenienie
Reperfuzja
SIRS
MODS
MOF
W przypadku
powodzenia leczenia
Zakażenie
Uraz
Rozpad drobnoustrojów Autoliza-proteoliza
Endotoksyny
Enzymy
„Toksyny”:
histamina, kininy, aminy katecholowe, cytokiny
Zaburzenia
przepuszczalnoœci
Obrzęk
Rozszerzenie naczyń
Pobudzenie
Spadek ciśnienia
Skurcz naczyń
obwodowych
Niedotlenienie
Deficyt objętości, uszkodzenie metaboliczne :
WSTRZĄS
Dopełniacz
Krzepnięcie
Neutrofile
Makrofagi
Kwas
arachidonowy
Fibrynoli
za
Kininy
itd
SIRS
MODS
MOF
Leczenie
ogólne
Leczenie
objawowe
SIRS
ARDS
(MODS)
MOF
Upośl. mech.
obronnych
Posocznica
Mózg
Nerki
Serce
Przewód
pokarmowy
Płuca
Krew
Ciężkie zaburzenia energetyczne
I
nfection
peritonitis, pneumonia, endocarditis
meningitis, candidiasis, gangraena
I
nflammation
pancreati
tis
I
njury
ciężkie obrażenia ciała, oparzenie
I
mmune reactions
autoimmunizacja, odrzucenie
przeszczepu
I
atrogenic
factors
opóźnione lub pominięte rozpoznanie
przetoczenie krwi
całkowite żywienie pozajelitowe
I
ntoxication
leki, (salicylaty !), arsen, udar
cieplny
I
diopathic
pheochromocytoma, HELLP
SIRS -
przyczyny
układ sercowo
układ oddechowy nerki
układ
CSN
-naczyniowy krwiotwórczy
tętno < 54 oddech <6 lub>48 diureza<480/d. leukocyt.<1000 GCS < 7
RR < 50 PaCO
2
>49
BUN>99 płytki<20 000
Tachycardia i/lub zależność kreatynina>3,5 Ht < 20%
migotanie komór od respiratora
pH<7,25
PaCO
2
<50 mmHg
Objawy niewydolności poszczególnych narządów :
temperatura ciała > 38
C lub < 36
C
akcja serca > 90 uderzeń na minutę
częstość oddechów > 20 na minutę lub PaCO
2
> 32 mm Hg
leukocytoza > 12 000/mm
3
lub < 4 000 mm
3
lub > 10% młodych form
SIRS:
URAZ 1
uszkodzenie
tkanek
SIRS
MOF
poprawa
WYLECZENIE
E.E. Moore
2-gi cios
MOD
S
injury
infection
immobilization
illness
ischaemia
Inappriopriate
therapeutic
decision
ciężkość samego urazu (ISS, LSO, RTS, GCS itd)
obecność wstrząsu hypowolemicznego (poziom mleczanów)
konieczność przetoczenia krwi
wiek pacjenta
wcześniej istniejące choroby
Czynniki ryzyka MOF:
Mediatory: kilkaset cytokin
Nie mogąc skutecznie działać farmakologicznie, próbuje się je usuwać z ustroju:
ciągła hemofiltracja tętniczo-żylna
płukanie jelita przez zgłębnik sięgający nieco poniżej więzadła Treitza
hemodiafiltracja
dwa zestawy antybiotyków dojelitowo
uraz
obrona
uraz
obrona
uraz
obrona
o
b
r
o
n
a
obrona ?
bezbłędną resuscytację i monitorowanie pacjenta
wczesne, definitywne leczenie operacyjne
stosowanie środków zapobiegawczych i leczniczych (inhibitorów zapalenia)
postęp w eliminacji jatrogennych powikłań intensywnej terapii
wspomaganie funkcji narządów przed ich wyraźną niedomogą
zapobieganie i wczesne leczenie zakażenia
Zapobieganie i leczenie niewydolności wielonarządowej obejmuje więc :
Skoro niema specyficznego leczenia
ATLS
1
th
day operative treatment
OIOM
Ciężkie, mnogie i wielonarządowe obrażenia ciała:
bezpośrednie zagrożenie życia
trudności diagnostyczne
leczenie wielospecjalistyczne
Trauma team:
anestezjolog
chirurg ogólny
chirurg urazowy
neurochirurg
zespół pielęgniarek
chirurg naczyniowy
torakochirurg
urolog
gineklolog
chirurg szczękowy
laryngolog
okulista itd
SSOR:
sala resuscytacyjno-zabiegowa
podręczne laboratorium
ultrasonografia
elektro (ECHO) kardiografia
pracownia radiologiczna - rtg „C”
tomografia komputerowa
na miejscu
pod telefonem
(do 30 min.)
Cele diagnostyczne i lecznicze
Ośrodek Urazowy - SSOR - Trauma Team:
resuscytacja w najszerszym tego słowa
znaczeniu
diagnostyka
badanie fizykalne
badania obrazowe
laboratoryjne
konsultacje
konieczne zabiegi ratownicze i lecznicze
wstępne rozpoznanie
stabilizacja chorego lub decyzja o
natychmiastowej operacji
decyzja o dalszym leczeniu
Pierwsze
3 minuty
SSOR - Trauma Team:
USTALENIE LISTY PRIORYTETÓW
Stan układu krążenia
Stan układu oddechowego
Stan układu nerwowego
zabarwienie, ciepłota
i wilgotność skóry
nawrót kapilarny
drożność górnych dróg oddechowych
(czy oddech jest swobodny)
wydolność oddechowa
(częstość oddechu, głębokość
i wysiłek oddechowy)
ruchomość oddechowa klatki piersiowej
stan przytomności (GCS)
niedowłady, porażenia
inne objawy ogniskowe
objawy ciasnoty
objawy lateralizujące
1.Badanie fizykalne rozbieranego chorego:
Ocena charakteru i rozległości obrażeń zewnętrznych, pomiar ciepłoty w rectum
tętno (częstość i wypełnienie)
ciśnienie tętnicze
stan wypełnienia żył szyjnych
Ostra niewydolność
oddechowa
niedrożność grn.dróg
oddech.
odmy
oddech paradoksalny
stłuczenie płuca,
zachłyśnięcie
Wstrząs:
krwotoczny
sercowy
rdzeniowy
Narastanie ciasnoty
śródczaszkowej
pochodzenia
pierwotnego
pochodzenia wtórnego
SSOR - Trauma Team:
USTALENIE LISTY PRIORYTETÓW
Stany zagrożenia życia:
intubacja
intubacja do oskrzela
tracheostomia
drenaż
sztuczna wentylacja
zatrzymanie krwotoku zewnętrznego
laparotomia
(rzadziej) torakotomia
stabilizacja zewnętrzna miednicy
nakłucie worka osierdziowego
emergency thoracotomy
tomografia komputerowa
kraniotomia
Złota godzina:
Pierwsze
3 minuty
Ośrodek urazowy - SSOR - Trauma Team:
USTALENIE LISTY PRIORYTETÓW
Wkłucie dożylne, pobranie krwi do badań:
Badanie ultrasonograficzne:
grupa krwi
gazometria
inne
krew w jamie brzusznej
krew (odma) w jamie opłucnej
krew w worku osierdziowym
Cewnikowanie (nakłucie)
pęcherza moczowego:
krwiomocz
krwisty bezmocz
2.Badania dodatkowe i diagnostyka instrumentalna:
Nakłucie diagnostyczne opłucnej, osierdzia, brzucha
Rtg klatki piersiowej, miednicy, kręgosłupa szyjnego
KT
USG
USG
USG
USG
USG
USG
USG
USG
Rtg przeglądowe
klatka piersiowa
miednica
kręgosłup szyjny
Rtg przeglądowe
Tomografia
komputerowa
ostry krwiak
podtwardówkowy
wrzód
wrzód
dwunastnicy
dwunastnicy
wrzód
wrzód
żołądka
żołądka
gastritis
gastritis
haemorrhagica
haemorrhagica
Endoskopia
bronchoskopia
Okolica
Okolica
rozdwojeni
rozdwojeni
a
a
tchawicy
tchawicy
Prawe
Prawe
oskrzele
oskrzele
główne
główne
Prawidłowy obraz
Prawidłowy obraz
rozdwojenia
rozdwojenia
tchawicy
tchawicy
Laparoskopia
ocena
śledziony
Laparoskopia
Laparoskopia
Chory umierający po urazie w izbie przyjęć
to zjawisko w pewnym sensie nowe:
Szybsza i wydajniejsza interwencja pogotowia
Coraz większa szybkość pojazdów
Coraz większa energia pocisków
Emergency thoracotomy:
OKRES OSTRY
ISS > 49 pkt, LSO > 15 pkt, RTS 0 – 3 pkt
W stanach
extremalnych
, przy masywnym krwotoku
•
do klatki piersiowej:
celem zamknięcia otworu w sercu
do jamy brzusznej
•
do przestrzeni zaotrzewnowej:
celem zamknięcia aorty piersiowej
Damage control
Dwie jamy ciała + złamania w MOC
Ciężkie obrażenie wielonarządowe
Chory umierający
Damage control: staged laparotomy:
OKRES OSTRY
pacjent we wstrząsie
W stanach extremalnych, przy masywnym krwotoku
koagulopatia
kwasica
hypotermia
Temp. 34°C, pH < 7,2, krew nie krzepnie
Zmarli MOF wyzdrowieli
mleczany
4,8
5,0
3,1
antytrobina III 49
48
62
elastaza
221 217 117
IL-6
1969
703
177
IL-8
1602
1101 301
tymczasowe zatrzymanie krwotoku,
eksploracja i powstrzymanie kontaminacji,
definitywny packing jamy brzusznej,
szybkie, szczelne zamknięcie brzucha.
Emergency thoracotomy
splenectomia
Zabiegi ratujące życie
tylko
Damage
control
także:
Craniectomia
Abbreviated thoracotomy
repozycja i stabilizacja
zewnętrzna miednicy
stabilizacja złamań kości
długich
Dobrze zoperowany,
ale martwy Zbyt ciężki,
by nie operować
bo
bo
Orthopedic damage control
(równoczasowo
):
•repozycja, stabilizacja zewnętrzna
miednicy
•stabilizacja zamknięta, zewnętrzna uda,
podudzia
•stabilizacja zamknięta ramienia
•unieruchomienie przedramienia i in.
•(amputacja przy rozległych obrażeniach
tkanek
miękkich z uszkodzeniami nerwów i
naczyń)
planowa reoperacja chirurgiczna do 48 godzin
planowa operacja rewizyjna ortopedyczna po 6 tygodniach
Chory niestabilny, RTS 4 – 9 pkt Chory stabilny, RTS > 9 pkt
ISS 35 – 49 (LSO 10 – 15 pkt)
ISS < 35 pkt (LSO < 10 pkt)
jama ciała + złamania
jama ciała + złamania
Zabiegi ratujące życie:
Drenaż opłucnej Laparotomia Craniotomia
Torakotomia
Repozycja, stabilizacja zewnętrzna miednicy
OKRES OSTRY
Obrażenia głowy: pacjent nieprzytomny
ciasnota śródczaszkowa
?
• badanie neurologiczne
• Glasgow Coma Scale
• rtg czaszki
• ciśnienie śródczaszkowe
objawy lateralizujące
GCS < 8
szczelina w rtg
ICP > 20 mm H
2
O
tomografia
komputerowa
+
kraniotomia
!
trepanacja
otworkowa
zwiadowcza
+
TAK
N
IE
OKRES OSTRY
pacjent z niewydolnością oddechową
uszkodzenie mechaniczne
klatki piersiowej
zaburzenia
wymiany
zachłyśnięcie
stłuczenie
płuca
kl.piers.wiotka
szt. wentylacja
odma
otwarta
odma prężna
odma
zamknięta
badanie fizykalne
-
rtg
drenaż
torakotomia
jeśli nieskuteczny
!
gazomet
ria
OKRES OSTRY
pacjent we wstrząsie
Krwotok wewnętrzny :
klatka
piersiowa
?
nakłucie
opłucnej
rtg
+
drenaż
krwawienie trwa
nadal
torakotomia
nakłucie
osierdzia
+
!
aortografia
USG
OKRES OSTRY
pacjent we wstrząsie
Krwotok wewnętrzny
:
brzuch
?
DPO - USG
+
laparotomia
!
pew
noś
ć
chory stabilny
krążeniowo
OKRES OSTRY
pacjent we wstrząsie
Krwotok wewnętrzny :
miednica
?
USG
urografia
angiografia
+
nastawienie
stabilizacja zewnętrzna
zabieg urologiczny
zabieg naczyniowy
inny zabieg
!
rtg
badanie
moczu!
Radiologia interwencyjna
RF VIIa
złamania otwarte i powikł. do 6 g.
złamania zamknięte do 48 godzin
ISS 35 – 49 (LSO 10 – 15 pkt)
ISS < 35 pkt (LSO < 10 pkt)
jama ciała + złamania
jama ciała + złamania
złamania otwarte i powikłane do 6 godz.
kręgosłup z obj. neurolog. do 6 godzin
złamania zamknięte do 48 godzin
planowa operacja rewizyjna
ortopedyczna po tygodniach
Reguła 2 + 2:
zabiegi definitywne, zgodnie
z zasadami sztuki ortopedycznej
Rozległe zabiegi rekonstrukcyjne po tygodniach
Reguła 2 + 2:
Zabieg ortopedyczny nie dłuższy niż dwie godziny
Przetoczenie krwi nie większe niż 2 jednostki
Ht > 25
Plt > 100 tys/mm
3
PO
2
> 70 mm Hg
APTT < 1.5 min
RR > 100 mm Hg
Tętno < 100/min
OCŻ > 5 cm H
2
O
Diureza > 30 ml/h
Techniki operacyjne dostosowane do sytuacji
Chodzi o
stabilizację
złamań!
ISS 35 – 49 (LSO 10 – 15 pkt)
jama ciała + złamania
Orthopedic
damage control
Reguła 2 + 2
Chory stabilny
Mały uraz
złamania otwarte i powikł. do 6 g.
złamania zamknięte do 48 godzin
ISS < 35 pkt (LSO < 10 pkt)
jama ciała + złamania
zabiegi definitywne, zgodnie
z zasadami sztuki ortopedycznej
Rozległe zabiegi
rekonstrukcyjne
po tygodniach
Intensywna terapia
CSN
Wstrząs
ONNN
Wstrząs
CSN
ARDS
Sepsa
MODS-MOF
MOC
wentylacja, tlenoterapia
płynoterapia
kontrola RR systemowego
aminy presyjne
kontrola diurezy
kontrola ICP
monitorowanie (APACHE II)
poszukiwanie powikłań
(sterydy), neuroprotektory
antybiotyki
profilaktyka p.zakrzepowa
żywienie.............................
immunoterapia
Rozpoznanie
(lub wykluczenie!)
i leczenie operacyjne wszystkich obrażeń
bezpośrednio zagrażających życiu w ciągu
tzw
złotej godziny
Szybki dojazd do wypadku
w pełnym zakresie
na miejscu i w transporcie
Definitywne
leczenie wszystkich innych obrażeń
zagrażających życiu (lub kalectwem)
w ciągu następnych kilku godzin
Operacyjne
zaopatrzenie wszystkich innych
obrażeń, w tym narządu ruchu,
w ciągu doby od urazu
1
2
3
4
Nowoczesna
intensywna terapia
5
dziękuję państwu za uwagę