DOZYMETRIA

PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE

Promieniowaniem jonizującym nazywa sie ten

rodzaj promieniowania, który może doprowadzić do

wybicia elektronu bądź cząsteczki z materii

i spowodować jej zjonizowanie.

promieniowanie może jonizować materię:

bezpośrednio

pośrednio

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE

 bezpośrednio:

obiekty posiadające ładunek elektryczny,

głównie przez oddziaływanie kulombowskie:

 promieniowanie α (jądra helu; ładunek elektryczny

+2e)

 promieniowanie β (β

–

, β

+

, elektron i antyelektron,

ładunek elektryczny -e, +e)

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE

 pośrednio:

 promieniowanie składające się z obiektów nieposiadających

ładunku elektrycznego

 jonizuje materię poprzez oddziaływania inne niż kulombowskie :
• rozpraszanie komptonowskie
• efekt fotoelektryczny
• kreację par elektron - pozyton)
 przykłady:
• promieniowanie neutronowe
• promieniowanie elektromagnetyczne
• promieniowanie rentgenowskie (X)
• promieniowanie gamma (γ)
• o energiach wyższych od energii promieniowania ultrafioletowego

Ze względu na destrukcyjne oddziaływanie

promieniowania jonizującego z żywą materią, jest ono

przedmiotem zainteresowania radiologii – w celu

ochrony, w celach leczniczych i diagnostycznych

(radioterapia, medycyna nuklearna).

UWAGA

Promieniowanie jonizujące jest stale obecne w

środowisku człowieka, zawsze i wszędzie.

Jest to spowodowane głównie wszechobecnością

radioizotopów różnych pierwiastków w przyrodzie

oraz promieniowaniem kosmicznym. Jest wysoce

prawdopodobne, że naturalne promieniowanie

jonizujące środowiska jest głównym sprawcą

mutacji w genach organizmów żywych, czyli jednym

z czynników ewolucyjnych, którym zawdzięczamy

faunę i florę taką, jaką znamy.

promieniowanie jonizujące można

wykrywać jedynie metodami pośrednimi

detektory promieniowania jonizującego

rejestrują zmianę energii promieniowania

na formę mierzalną:

 reakcje chemiczne
 światło
 prąd elektryczny
 ciepło

DETEKCJA

PROMIENIOWANIA

DOZYMETRIA

 dział fizyki jądrowej obejmujący zagadnienia

pomiarów

i obliczeń dawek promieniowania jonizującego

oraz innych wielkości związanych z

oddziaływaniem promieniowania jonizującego z

materią (zwłaszcza ożywioną)

 zajmuje się także wyznaczaniem rozkładu

przestrzennego dawki w obiekcie oraz szczegółowymi

rozkładami energii i kierunku torów różnych rodzajów

cząstek w obiekcie napromienianym

DOZYMETRIA

 zależnie od rodzaju promieniowania i wielkości dawki do jej

pomiaru stosuje się metody:

 termoluminescencyjne:

wykorzystywanie zdolności niektórych substancji do gromadzenia
i późniejszego oddawania energii promieniowania świetlnego

 fotograficzne

:

pomiar zaczernienia emulsji fotograficznej

 kalorymetryczne

:

bezpośredni pomiar ilości energii termicznej wydzielonej na skutek
napromienienia badanej substancji

 jonizacyjne

:

pomiar liczby jonów wytworzonych na skutek oddziaływania
promieniowania z materią

 chemiczne

:

polegające na pomiarze szybkości reakcji chemicznych
inicjowanych przez promieniowanie jonizujące

DOZYMETR

 służy do pomiaru pochłoniętej dawki promieniowania

jonizującego

 zależnie od metody działania wyróżnia się m.in.

dawkomierze:

 chemiczny, którego działanie oparte jest na zmianach własności

chemicznych substancji pod wpływem promieniowania

jonizującego

 fotometryczny (fotograficzny), określa dawkę promieniowania

na podstawie zmian gęstości optycznej błony

 jonowy, którego działanie opiera się na zjawisku jonizacji gazu
 luminescencyjny, wykorzystuje zjawisko luminescencji

niektórych związków chemicznych pod wpływem promieniowania

Termin dozymetria

obejmuje:

 ustalenie wielkości dawki pochłoniętej w materii w

danym punkcie

 ustalenie wielkości energii przekazanej przez cząstki nie

jonizujące bezpośrednio (fotony, neutrony) w materiale

odniesienia w danym punkcie

 ustalenie liczby cząstek lub fotonów, lub ich energii,

padających na dany punkt

 ustalenie wartości pewnej funkcji liczby lub energii

cząstek lub fotonów padających na ośrodek w danym

miejscu

AKTYWNOŚĆ ŹRÓDŁA

PROMIENIOWANIA

 to ilość rozpadów zachodzących w jednostce

czasu

 w układzie SI jednostka aktywności jest bekerel

(Bq):

1Bq = rozpad / s