background image

 

 

Hydrobiologia

Formacje ekologiczne 

Plankton

Nekton

Neuston

Pleuston

Bentos 

background image

 

 

Formacja ekologiczna

Definicja

• Formacja ekologiczna obejmuje 

gatunki  i ich stadia rozwojowe 
charakteryzujące się podobieństwem 
w przystosowaniach w biologii do 
zasiedlanego środowiska

• Wyróżnia się pięć formacji 

ekologicznych: dwie bytujące w toni 
wodnej - plankton i nekton, dwie 
związane z warstwą styku woda-
atmosfera - neuston i pleuston, oraz 
jedną zasiedlającą dno - bentos.

background image

 

 

Plankton - 

charakterystyka

• Nazwę planktonu wprowadził do nauki 

Hensen w 1887 roku. Pochodzi ona od 
słowa greckiego planktos (tzn. błąkający 
się) 

• Są to  organizmy roślinne i zwierzęce 

unoszące się swobodnie w wodzie, 
przeważnie o drobnych rozmiarach 
ciała
.

• Organizmy te albo nie mają wcale narządów 

ruchu, albo narządy te są na tyle słabe, że nie 
pozwalają na przeciwstawianie się silniejszym 
ruchom wody i uniemożliwiają poruszanie się 
pod prąd.

background image

 

 

Kategorie planktonu  I

kryterium podziału: skład

• Fitoplankton - plankton roślinny,
• Zooplankton - plankton zwierzęcy.
• Niektórzy 

autorzy 

wyróżniają 

jeszcze  jedną  grupę  obejmującą 
bakterie 

planktonowe, 

czyli 

bakterioplankton.

background image

 

 

Kategorie planktonu  II

kryterium podziału: 

wielkość

• - megaloplankton, który obejmuje 

duże formy zwierzęce, o wielkości 
powyżej 1 cm, - makroplankton, o 
wielkości 1-10 mm,

• - mezoplankton, - od 500 m do 1 

mm, 

• - mikroplankton, - 60-500 m, 
• - nannoplankton  - 5-60 m;
• - ultraplankton - mniejszy niż 5 m.

background image

 

 

Kategorie planktonu III

kryterium podziału: typ 

zbiornika

• - haliplankton - plankton mórz;
• - hyphalmiroplankton - 

plankton słonawych ujść 
rzecznych lub mórz o słabym 
zasoleniu;

• - salinoplankton - plankton 

śródlądowych wód słonych;

• - limnoplankton - plankton 

wód słodkich. 

background image

 

 

Kategorie planktonu IV

podział limnoplanktonu

• eulimnoplankton (z greckiego limne 

jezioro) - plankton jezior, 

• heleoplankton (gr. helos - moczar, 

staw) -plankton stawów, 

• potamoplankton (gr. potamos - rzeka) 

- plankton rzek, 

• krenoplankton (gr. krene - źródło) - 

plankton źródeł, 

• telmatoplankton (gr. telma - kałuża) - 

plankton kałuż i innych krótkotrwałych 
zbiorników.

background image

 

 

Kategorie planktonu V

kryterium podziału: stopień 

związania z formacją 

planktonu

 

• - Euplankton - plankton właściwy = 

gatunki, które prawie cały cykl życiowy 
spędzają zawieszone w toni wodnej. 

• - Meroplankton - gatunki, które 

zasadniczy cykl swojego życia spędzają 
jako osiadłe, a jedynie w pewnym 
stadium są planktonowe. 

• - Tychoplankton - gatunki 

przypadkowe w planktonie, normalnie 
żyją na dnie lub jako przytwierdzone 
do innych. 

background image

 

 

Czynniki wpływające na 

skład, ilość i rozmieszczenie 

planktonu  I

  

• Czynniki środowiskowe 

oddziałujące mechanicznie na 
organizmy:

• Położenie zbiornika wodnego w stosunku do 

oddziaływania wiatrów;. 

• Zmienność stanów wody;
•  Ruchu wody w samym zbiorniku;
•  Obecność pokrywy lodowej;
•  Wykształcenie uwarstwienia termicznego;
•  Stosunki gęstościowe w  zbiorniku.

background image

 

 

Czynniki wpływające na 

skład, ilość i rozmieszczenie 

planktonu  II

• Druga grupa czynników, to te które 

wpływają na biologię organizmów 
planktonowych, czyli 
oddziaływaniu ekologicznym.
 

• Są nimi temperatura, światło, 

biogeny oraz materia organiczna, a w 
wielu przypadkach ścieki organiczne 
o różnym stopniu mineralizacji.

background image

 

 

Fitoplankton - skład

• W skład fitoplanktonu wchodzą 

sinice  oraz  kilku grup glonów:

•  eugleniny, tobołki, złotowiciowce, 

okrzemki, różnowiciowce, 
zielenice

• W fitoplanktonie morskim obecne są 

jedynie niektóre grupy, a przede 
wszystkim okrzemki, z tobołków 
bruzdnice, zaś spośród wiciowców - 
wapienne i krzemionkowe

background image

 

 

Fitoplankton

zróżnicowanie w 

występowaniu

• W przeżyźnionych i dobrze 

nagrzanych stawach dominują 
sinice, 

• W głębokich i ubogich jeziorach 

liczne są bruzdnice, 

• W bogatszych w sole biogenne 

dominują okrzemki, 

• W zbiornikach humusowych 

przeważają zielenice-desmidie. 

background image

 

 

Współczynniki fitoplanktonowe 

Nygaarda

Im wartość wskaźnika jest większa, tym zbiornik 

jest żyźniejszy.

background image

 

 

Zooplankton

skład taksonomiczny

• Kilka grup taksonomicznych: 

pierwotniaki, wrotki, jamochłony, 
żebropławy, pierścienice, strzałki 
 i 
 stawonogi;  

• stadia larwalne mięczaków i 

szkarłupni, a także proste formy 
kręgowców oraz ikra i stadia 
młodociane ryb.

• Dla zooplanktonu słodkowodnego 

typowe są heterotroficzne 
pierwotniaki, wrotki oraz skorupiaki.

background image

 

 

Zooplankton 

specyfika biologii

•Odżywianie;
•Rozmnażanie i rozwój;
•Wędrówki pionowe;
•Cyklomorfoza

.

background image

 

 

Zooplankton  -  

odżywianie

•Odżywianie zooplanktonu 

odbywa się drogą 
sedymentacji czynnej lub 
filtracji.

•W niezbyt dużej liczbie 

gatunków notuje się 
drapieżnictwo

background image

 

 

Zooplankton

rozmnażanie i rozwój

• W rozwoju obecność kilku stadiów 

rozwojowych  np. widłonogi (Copepoda

• Duża intensywność namnażania, bo jest:
• krótki okres rozwoju zarodkowego jaj, 
• skrócony rozwoju postembrionalnego, 
• szybkie następstwo pokoleń (kilka w 

jednym roku)), 

• zdolność rozrodu partenogenetycznego.

background image

 

 

Stadia rozwojowe 

widłonogów

a- nauplialne,  b - 

kopepoditowe

background image

 

 

Zooplankton

wędrówki pionowe - cztery 

fazy

• - energiczne przemieszczanie się w dół po 

wschodzie słońca;

• - zaleganie na poziomie najniższym dla 

danego gatunku w ciągu godzin rannych i 
południowych;

• - stopniowe wydźwiganie się ku górze w 

godzinach popołudniowych, z osiągniętym 
maksimum pod powierzchnią wieczorem;

• - stopniowe opuszczanie się w dół nocą, 

co robi wrażenie równomiernego 
rozmieszczenia w pionie.

background image

 

 

Zooplankton - 

cyklomorfoza

u wioślarki Daphnia cucullata 

zmianom ulega kształt głowy.

 

background image

 

 

Bakterioplankton  -  skład

• Obecne  prawie wszystkie rzędy z 

gromady Bacteria

• Morfologicznie fprmy: kuliste, 

cylindryczne lub śrubowate, nitkowate i 
stylikowate. 

• Nitki są pojedyncze, nierozgałęzione lub 

rozgałęzione, albo skupione w wiązki. 

• Nienitkowate formy mogą tworzyć 

skupienia kuliste, owalne, gwiaździste, 
płytkowate. 

background image

 

 

Bakteriolpankton - 

występowanie I

• W jeziorach dobrze użyźnioych dominują 

nieprzetrwalnikujące pałeczki. 

• W czystych jeziorach równoważą je  

bakterie przetrwalnikujące.

• W jeziorach dystroficznych mogą 

przeważać bakterie przetrwalnikujących. 

• W rzekach ilość bakterii uzależniona jest 

od intensywności spływu wody z 
dorzecza. 

background image

 

 

Bakteriolpankton - 

występowanie

II

• W większości jezior przeważają 

bakterie gramujemne. 

• Większość bakterii morskich to  

również bakterie gramujemne.

• Zasadniczo bakterie morskie są 

halofilami, którym do 
optymalnego rozwoju potrzebny 
jest w środowisku chlorek sodu. 

background image

 

 

Bakteriolpankton - 

występowanie

III

• Obok bakterii heterotroficznych, które 

w wodach naturalnych przeważają nad 
innymi typami, notuje się bakterie 
foto- i chemoautotroficzne. 

• Bakterie fotoautotroficzne występują 

głównie w dostatecznie naświetlonych 
rejonach, gdzie obecny jest 
siarkowodór, zaś chemoautotroficzne 
także w warstwach głębszych.

background image

 

 

Bakteriolpankton - 

występowanie

IV

• Stosunki liczebności bakterii 

heterotroficznych w wodzie ściśle 
korelują z zawartością materii 
organicznej. 

• W rozkładzie pionowym maksimum 

bakterii przypada w warstwie 
podpowierzchniowej, nieco poniżej 
maksimum biomasy fitoplanktonu. 

• W cyklu rocznym zmienność 

liczebności bakterii heterotroficznych 
taż współgra ze szczytami 
rozwojowymi fitoplanktonu.

background image

 

 

Różne typy siatek 

planktonowych oraz sploty 

gazy młynarskiej

• Mankamenty siatek:
• drobne formy przeni-

kają przez oka sieci,

• duże uciekają przed 

wlotem do siatki,

• trudność z dokładnym 

określeniem objętości 
wody przesączonej.

background image

 

 

Czerpacze wody 

(batometry) 

• a - flaszka 

Meyera, 

• b - czerpacz 

Ruttnera, 

• c - czerpacz 

Patalasa

 

background image

 

 

Nekton - definicja

• Nekton, 

odróżnieniu 

od 

planktonu,  obejmuje  organizmy, 
które  dzięki  dobrze  rozwiniętym 
narządom  ruchu  mogą  dowolnie 
zmieniać  miejsce  przebywania, 
przemieszczając  się  w  pionie  i  w 
poziomie. 

• Zdolne  są  także  do  pływania  pod 

prąd.

background image

 

 

Nekton - skład

•W skład nektonu wchodzą 

ryby i niektóre skorupiaki
a w morzach oprócz tych 
dwóch grup dochodzą 
głowonogi, delfiny, 
kaszaloty, walenie

background image

 

 

Nekton - przystosowania 

anatomiczne

• Specyficzne 

przystosowania 

anatomiczne  ułatwiają  poruszanie  się 
w wodzie poprzez zmniejszanie tarcia. 

• Są to: 
• opływowy kształt ciała, 
• gładka powierzchnia, 
• ciało 

pokryte 

śluzem 

lub 

tłuszczem.

background image

 

 

Nekton - frakcje 

siedliskowe

• limnonekton - nekton wód stojących,
• potamonekton  -  nekton  potoków  i 

rzek;

• nekton morski, dzieli się na: 
• nekton pelagiczny, zasiedlający toń 

wodną otwartej przestrzeni, 

• nekton  nerytyczny  związany  z 

płytkimi wodami przybrzeżnymi.

background image

 

 

Kategorie ryb jeziornych

kryterium: rejon zasiedlenia oraz rodzaj 

pokarmu

• Pelagiczne + planktonożerne (sielawa, 

stynka, ukleja) i drapieżne (sandacz, 
troć); 

• Głębinowo-denne (sieja, leszcz, 

brzana);

• Przybrzeżno-denne + wszystkożerne 

(karp) i drapieżne (węgorz, okoń);

• Przybrzeżne + roślinożerne (płoć, lin, 

karaś) i drapieżne (szczupak, miętus).

background image

 

 

Kategorie ryb rzecznych

kryterium: odcinek biegu 

rzeki

•W odcinku źródlanym dominują 

łososiowate z pstrągiem na 
czele. 

•Odcinek potokowy określa się 

mianem krainy brzany.  

•Rzeka niżowa to kraina leszcza.

background image

 

 

Podział ryb ze względu na 

stopień przywiązania do 

środowiska

  

• ryby dwuśrodowiskowe 

(amfibiotyczne), odbywające 
odległe wędrówki rozrodczo-
żerowiskowe, przebywające w ich 
trakcie w środowisku morskim i 
słodkowodnym,

•  ryby jednośrodowiskowe 

(monobiotyczne), związane całe 
życie z jednym typem środowiska.

background image

 

 

Kategorie ryb 

dwuśrodowiskowych

• - potamotoca (anadromiczne), 

żerujące w morzu, a rozradzające się 
w wodach śródlądowych, 

(łosoś na tarło 

wędruje w górę rzeki do jej źródła);

• - thalassotoca (katadromiczne), 

żerujące w rzekach i jeziorach a 
rozradzające się w morzu, (

węgorz, który, 

na tarło wędruje do Morza Sargassowego, tam 
ginie, a młode węgorzyki w postaci larw 
unoszonych biernie przemierzają Atlantyk, aby po 
dwóch latach dotrzeć do brzegów Europy)

background image

 

 

Kategorie ryb 

jednośrodowiskowych

• Ryby jednośrodowiskowe mogą być 

albo słodkowodne, albo morskie. 

• Morskie dzieli się na osiadłe, 

praktycznie nie wędrujące, jedynie 
nieco przemieszczające się (np. 
flądry), oraz na wykonujące dość 
znaczne wędrówki sezonowe o 
charakterze tarliskowo-
żerowiskowym (np. śledzie w 
Morzu Norweskim).

background image

 

 

Nekton - metody 

połowu

• Przykłady 

przyrządów 
służących 

do 

połowu nektonu: 

• a 

sieć 

pławnica, 

• b - włok,
• c - okrężnica.

background image

 

 

Neuston - definicja

• Drobne organizmy zasiedlające 

warstwę styku wody i 
atmosfery

• Zbiorowiska  neustonowe tworzą 

się przy spokojnej, bezwietrznej 
pogodzie w postaci błoniastego 
filmu, niekiedy zabarwionego na 
kolor zielony, żółty, brunatny lub 
fioletowy.

background image

 

 

Neuston - skład

• Zbiorowiska neustonu tworzą:
• bakterie, 
• grzyby (workowce, a przede 

wszystkim glonowce),  

• glonów okrzemki, 

różnowiciowce, zielenice, 
eugleniny, 

• bezbarwne wiciowce oraz 

pierwotniaki

background image

 

 

Neuston -  przystosowania do 

środowiska

niekorzystne promieniowanie i szybkie zmiany 

temperatury

• Grube ściany komórki lub ochronne 

domki.

• Adaptacja chromatyczna. 

Zmiana 

intensywności promieniowania powoduje 
niekiedy zmianę rozmieszczenia barwników, 
np. przy silnym naświetlaniu na górnej 
powierzchni komórki będzie występował 
barwnik czerwony, natomiast przy słabym - 
zielony.

• Czasami zabarwienie osłonki 

powierzchni pochodzić może od pyłów i 
sadzy kominowej (trypto-neuston).

•  

background image

 

 

Kategorie neustonu

• Epineuston: ponad 

błonką napięcia 
powierzchniowego;

•  Hyponeuston:pod 

nią

• Wyróżnia się (skład): 

fitoneuston - roślin; 
zooneuston 
-zwierząt.

background image

 

 

Zbieranie organizmów 

neustonowych 

• Zbiera się je na szkiełka 

nakrywkowe lub inne podobne. 
Trzymane w szczypcach szkiełko 
kładzie się ostrożnie na powierzchni 
błonki, a następnie nieco skośnym 
ruchem ostrożnie podnosi się je .

•  Można je również zbierać 

używając wygiętej nieco ezy 
mikrobiologicznej. 

• Próbę neustonu utrwala się 

parami kwasu osmowego lub 
parami jodu.

background image

 

 

Pleuston - definicja

Skład 

• Pleuston - nie zakorzenione, 

pływające pod powierzchnią rośliny

Niektórzy autorzy wliczają do tej formacji również 
zwierzęta, np. owady poruszające się po powierzchni 
ruchem ślizgowym, a w morzu rurkopławy 
powierzchniowe (np. żeglarz portugalski i żagielek).

 

• Skład gatunkowy -podstawę stanowią 

rośliny, które częściowo (szczególnie 
pędy kwiatowe) wystają ponad wodę, 
zaś system korzeniowy zwisa 
swobodnie w wodzie. 

background image

 

 

Pleuston - ekologia

• Biernie przesuwane przez wiatr.
• Mogą niekiedy tworzyć wyspy 

pływające lub zbite darnie, 
odcinając przez to dopływ 
promieniowania i hamując rozwój 
fitoplanktonu  w wodzie. 

• Przystosowania służące do 

utrzymania się na powierzchni 
wody - zmniejszenie masy 
właściwej ciała poprzez 
wykształcenie dużych 
przestworów powietrznych.

background image

 

 

Kategorie pleustonu

• Pleuston właściwy -  gatunki rzęs, 

ponadto żabiściek, rogatek itp. (W 
zbiornikach klimatu tropikalnego 
różnorodność gatunkowa pleustonu 
jest znacznie większa). 

• Pleuston okresowy - 

meropleuston. Są nim oderwane 
części roślin zakorzenionych, np. 
gałązki moczarki, wywłócznika i 
różnych gatunków rdestnic.

background image

 

 

Występowanie pleustonu

•Zbiorowisko pleustonowe 

najbardziej rozwija się w 
małych, zacisznych zbiornikach.

•Szczególnie licznie występuje w 

płytkich zatokach jeziornych, 
starorzeczach i dołach 
potorfowych

background image

 

 

Metody zbioru pleustonu

Do zbierania roślin 

pleustonowych stosuje się 
proste przyrządy, takie jak 
kotwiczki lub specjalnie 
przystosowane do tego celu 
grabie.

background image

 

 

Bentos - definicja

• Bentos to organizmy, które 

w swoim zasadniczym 
okresie rozwoju, jako formy 
dorosłe, żyją osadzone na 
dnie lub innym podłożu, lub 
są z dnem ściśle związane.
 

• Ze względu na skład wyróżnia 

się bentos roślinny - fitobentos 
i zwierzęcy - zoobentos.

background image

 

 

Kategorie bentosu

kryterium: tryb życia i stopień związania 

z podłżem

•rhizobentos, 
•haptobentos, 
•herpobentos,  
•nektobentos

.

background image

 

 

Rhizobentos - 

charakterystyka

• Rhizobentos - to zakorzenione 

rośliny naczyniowe, a więc makrofity. 

• Rejon występowania to litoral, gdzie 

zachodzi fotosynteza. 

• Rhizobentos wykształcony jest w 

zbiornikach jeziornych, zaś w 
rzekach zależy od intensywności 
przepływu wody. 

• W morzu roślin naczyniowych jest 

niewiele.

background image

 

 

Rhizobentos

specyficzne przystosowania do 

środowiska

• Rozległe systemy kłączy i korzeni

co uniemożliwia ich łatwe wyrwanie; 

• Wiotkie pędy dlatego są elastyczne;  
• Duże przestwory 

międzykomórkowe w łodygach i 
liściach, gdzie jest powietrze. 

Zmagazynowane tam gazy są 
wykorzystywane w procesach życiowych, w 
fotosyntezie i oddychaniu. Ponadto nadają 
liściom lekkość i pływalność. Dzięki tym 
przestworom liście pływające grążeli i 
innych roślin nie toną.

background image

 

 

Form życiowe u 

makrofitów:

1. amfifity

•Rośliny ziemnowodne, 

bytujące w strefie 
przejściowej między 
lądem a wodą;

•Zalicza się do nich wiele 

traw, turzyc, jaskrów itp

background image

 

 

Form życiowe u 

makrofitów:

2. helofity

•Rośliny 

bagienne, 

zakorzenione  w  podłożu 
stale  zalanym,  natomiast 
części  zielone  i  kwiaty  są 
wynurzone; 

•Do  nich  zalicza  się  m.in. 

trzcinę, pałkę, sit, tatarak;

background image

 

 

Formy życiowe u 

makrofitów:

3. nimfeidy

•Rośliny 

liściach 

pływających na powierzchni 
wody.

•Do  grupy  tej  należy  przede 

wszystkim  lilia  wodna  i 
grążel.

background image

 

 

Formy życiowe u 

makrofitów:

4. elodeiy

•Rośliny całe zanurzone pod 

powierzchnią wody. 

•Takie jak moczarka 

kanadyjska, wywłócznik i 
gatunki rdestnic.

• W niektórych typach zbiorników 

wodnych ważną rolę odgrywają 
ramienice, a z mchów Fontinalis.

background image

 

 

Limnologiczne wskaźniki 

roślinne

• W limnologii są 

uproszczone systemy 
klasyfikacji 
makrofitów

• Służą one do opisu 

różnych typów jezior 
z uwzględnieniem 
poszczególnych 
gatunków makrofitów 
jako wskaźników

background image

 

 

Kategorie roślinności w 

limnologii rybackiej 

• Roślinność twarda, czyli wynurzona 

(helofity) zarastająca zbiorniki wodne. 

• Roślinność miękka, czyli zanurzona  - 

jest miejscem schronienia dla wielu 
drobnych zwierząt, które na niej żerują, 
stając się jednocześnie pożywieniem 
dla ryb. Ponadto jest dogodna do 
rozrodu zwierząt, w tym również 
miejscem tarliskowym dla ryb.

background image

 

 

Haptobentos - definicja

• Organizmy nie związane z dnem, 

wymagające jednak stałego podłoża. 

• Stanowić je może element dna, np. 

pale, umocnienia, duże głazy, wraki 
łodzi lub statków, albo też element 
żywy jak rośliny, czy zwierzęta denne.

• Frakcję tę tworzą rośliny lub 

zwierzęta, które przylegają bądź 
przyczepiają się do podłoża.

background image

 

 

Haptobentos - skład

• Do haptobentosu zalicza się wiciowce 

roślinne, osiadłe okrzemki, a przede 
wszystkim glony nitkowate, zaś ze 
zwierząt głównie gąbki i mszywioły 
oraz osiadłe pierwotniaki i wrotki. 

• Te drobne organizmy rosnące na 

wolnej powierzchni obiektów 
zanurzonych w wodzie określane są 
przez wielu autorów nazwą 
peryfitonu.

background image

 

 

Haptobentos - ekologia

• Mikrocenoza z powiązaniami 

troficznymi. 

• Producenci-glony.
• Reducenci: bakterie. 
• Konsumenci- korzenionóżki, osiadłe i 

pływające wrotki, nicienie, 
brzuchorzęski, skąposzczety, także 
wioślarki i larwy ochotek, a nawet młode 
larwy jętek. 

background image

 

 

Haptobentos morski

• W morskiej faunie osiadłej 

spotyka się przedstawicieli 
koralowców, pierścienic, 
czułkowców i osłonic. Również 
osiadły tryb życia, spośród 
skorupiaków, prowadzą wąsonogi, 
np. pąkle i kaczenice. Do tych 
morskich porośli zalicza się także 
niektóre małże, np. omułka i 
ostrygę.

background image

 

 

Biocenozy peryfitonu

struktura piętrowa

• Pierwszą warstwę tworzą glony 

nitkowate chwytnikami przytwierdzone 
do podłoża. 

• Drugą również glony nitkowate, ale bez 

chwytników - oplatają one poprzednie. 

• Trzecie piętro to okrzemki, które 

osadzają się na poprzednich. 

• Czwarte to zwierzęta i glony nie 

przytwierdzone, przemieszczające się 
między poprzednimi piętrami. 

background image

 

 

Haptobentos - 

występowanie

• Skład gatunkowy zbiorowisk 

peryfitonowych zależy od chemizmu 
wody, a nie jest związany z gatunkiem 
rośliny, czy zwierzęcia.

• Charakter mechaniczny podłoża może 

jednak warunkować wytworzenie się 
peryfitonu. Na powierzchni gładkiej 
pokrytej śluzem tworzy się on trudniej 
niż na powierzchni chropowatej.

background image

 

 

Herpobentos - definicja

• Herpobentos, określany nazwą 

bentosu właściwego (eubentos), 

• obejmuje organizmy zwierzęce, 

żyjące na dnie lub w dnie, 

• mogące się po nim lub w nim 

przemieszczać

background image

 

 

Herpobentos - skład

•Tworzą tę formację gatunki 

należące do wielu grup 
taksonomicznych, poczynając 
od pierowtniaków do 
najbardziej uorganizowanych 
bezkręgowców włącznie

background image

 

 

Herpobentos

kategorie wielkościowe

• Makrobentos, wielkość powyżej 2 

mm, 

• Mezobentos (lub meiofauna), w 

zakresie wielkości 0,2 (0,1) - 2 mm, 

• Mikrobentos poniżej 0,1 (0,2) mm. 
• Dolna granica wymiarów meiofauny 

jest niejednolita i różna według 
różnych autorów, od 0,1 do 0,5 mm. 

background image

 

 

Herpobentos 

przystosowania do 

środowiska

• Zaopatrzone w ciężkie szkielety 

wapienne; (chityna jako budulec 
szkieletu jest  zwykle przesycona 
wapniem). 

• Wapienne szkielety występują u 

licznych małży, ślimaków, szkarłupni i 
skorupiaków, szczególnie wtedy, gdy są 
wystawione na niszczące działanie fal. 

• Wiele form ma zdolność  wnikania w 

dno, co daje im daleko idące 
zabezpieczenie.

background image

 

 

Katerorie herpobentosu

kryterium: formy życiowe 

• Osiadłe - sessilne:

• Zagrzebujące się
• Budujące domki
• Drążące w dnie

• Ruchome - wagilne:

• Poruszające się swobodnie po dnie

background image

 

 

Formy zagrzebujące się

•Zalicza się tu liczne gatunki 

z wielu grup 
taksonomicznych, przede 
wszystkim spośród małży, 
krabów i robaków

background image

 

 

Formy budujące domki

• Do fauny bytującej na osadach 

miękkich należy sporo gatunków 
wytwarzających z mułu i wydzielanego 
przez siebie śluzu domki w formie 
rurek. W wodach słodkich typowym 
przykładem są rureczniki (Tubifex). W 
morzach takie domki tworzą liczne 
wieloszczety, obunogi oraz wiele 
innych mieszkańców strefy przybrz

background image

 

 

Formy drążące

• Wiele gatunków osiadłych ma zdolność 

przenikania w twarde podłoże. Jedne z 
nich, np. niektóre małże (skałotocze), 
używają ostrego brzegu skorupy jako 
swoistego świdra, względnie trawią 
podłoże, zwykle wapienne, za pomocą 
wydzielanych przez siebie kwasów. 
Inne, np. świdrak okrętowy, znany 
niszczyciel drewnianych okrętów, 
budowli i umocnień portowych, ma 
muszlę skręconą na kształt 
prawdziwego świdra

background image

 

 

Formy denne ruchome

• Formy te trybem życia są ściśle 

związane z dnem, jednak mogą 
się swobodnie poruszać po jego 
powierzchni. Bentos wagilny 
tworzą przedstawiciele 
licznych grup zwierzęcych: 
jamochłonów, robaków, 
pierścienic, stawonogów, 
mięczaków, szkarłupni itp.

background image

 

 

Kategorie herpobentosu

kryterium: charakter dna

• Liton: wykształca się na dnie 

kamienistym i składa się ze zwierząt 
mających zdolność silnego przywarcia do 
podłoża.

• Psammon: biocenoza dna piaszczystego. 

Zwierzęta tej biocenozy muszą być 
przystosowane do sypkości podłoża.

• Pelon: obejmuje zbiorowiska zwierząt 

żyjących na dnie mulistym (osady drobne 
mineralne lub organiczne).

background image

 

 

Nektobentos - definicja

• Są to organizmy związane z 

dnem  , mogą nawet przebywać 
na nim przysypane piaskiem, 
jednakże cechą specyficzną dla 
nich jest możliwość swobodnego 
pływania, co prawda tylko tuż 
ponad dnem, ale dzięki temu 
mogą się łatwiej przemieszczać i 
zmieniać miejsce pobytu.

 

background image

 

 

Nektobentos - skład

Do tej formacji należą 

larwy wodzieni 
(Chaoborus
) oraz ryby 
płaskie, płazy itp.

background image

 

 

Metody badania bentosu

• Analiza jakościowa: draga
• Analiza ilościowa: czerpacze dna 

(typy: Ekman  Petersen; na dnie 
piaszczysto-mulistym i mulistym  
czerpacze rurowe).

•  Ponadto stosuje się metody 

fotograficzne i telewizyjne, zaś 
niezawodne badania bentosu można 
prowadzić metodą swobodnego 
nurkowania lub obserwacji z batyskafu.

background image

 

 

Przyrządy do zbioru 

bentosu

• Draga
• Czerpacz 

Ekmana

• Czerpacz 

Petersena 


Document Outline