Rachunek Przepływów

pieniężnych

Wymagania sporządzania

• Zgodnie z treścią art. 64 ust. 1 ustawy o

rachunkowości rachunek przepływów pieniężnych

sporządzają jednostki zobowiązane do badania i

ogłaszania swoich sprawozdań finansowych, a

więc:

• banki oraz zakłady ubezpieczeń,
• jednostki działające na podstawie przepisów o

publicznym obrocie papierami wartościowymi i

funduszach powierniczych oraz przepisów o

funduszach inwestycyjnych,

• jednostki działające na podstawie przepisów o

organizacji i funkcjonowaniu funduszy

emerytalnych,

Wymagania sporządzania

• spółki akcyjne,
• pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku

obrotowym, za który sporządzono sprawozdania

finansowe, spełniły co najmniej dwa z

następujących warunków:

– średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty

wyniosło co najmniej 50 osób,

– suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego

stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2

500 000 euro,

– przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz

operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły

równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000

euro.

• Rachunek przepływów pieniężnych jest w

praktyce polskiej elementem sprawozdania
finansowego o stosunkowo krótkim „stażu”.
Ponad dziesięcioletni (1995 – 2007) okres
funkcjonowania sprawozdania z przepływu
środków pieniężnych pozwolił z jednej strony
na „oswojenie” się z istotą i metodologią
jego sporządzania i prezentacji, z drugiej zaś
strony obnażył braki oraz niejednoznaczność
niektórych rozwiązań.

Przyjęte koncepcje

• U podstaw koncepcji spojrzenia na

jednostkę gospodarczą przez pryzmat
przepływów pieniężnych leżą zasady:
memoriałowa i kasowa.

• Nadaje to informacji finansowej cech

kompletności, spójności, obiektywności i
zrozumiałości przyczyniając się
w znacznym stopniu do przekazywania
prawdziwego i wiernego obrazu sytuacji
finansowej firmy w okresie.

• Podstawę ustawową regulacji w

zakresie przepływów pieniężnych
stanowi artykuł 48b, natomiast zasady
sporządzania i prezentacji rachunku
przepływów pieniężnych zawarto w
Krajowym Standardzie Rachunkowości
„Rachunek przepływów pieniężnych”
wydanym w Dzienniku Urzędowym nr
12 z 2003r (poz. 69).

• Rachunek przepływów pieniężnych, w

połączeniu z innymi elementami sprawozdania
finansowego, dostarcza użytkownikom
informacji do podejmowania decyzji.
Umożliwiają one ocenę struktury finansowej
(łącznie z płynnością i wypłacalnością) oraz
zdolności jednostki do oddziaływania na
wysokość i okres wystąpienia przepływów
pieniężnych, w celu przystosowania się do
zmieniających się warunków rynkowych i
możliwości. Prezentuje to poniższy schemat:

Powiązanie rachunku przepływów z
innymi elementami sprawozdania
finansowego

Bilans

(ujęcie

statyczne –

stan)

Bilans

(ujęcie

statyczne –

stan)

podstawa

memoriałow

a

podstawa

kasowa

rachunek

zysków i strat

(ujęcie

dynamiczne -

ruch)

rachunek

przepływów
pieniężnych

(ujęcie

dynamiczne -

ruch)

• Rachunek przepływów pieniężnych ułatwia zarazem

porównywanie informacji finansowych

przedstawianych przez różne jednostki, ponieważ

eliminuje skutki stosowania różnych rozwiązań przy

ujęciu operacji i zdarzeń tego samego rodzaju.

• Informacje zawarte w rachunku przepływów

pieniężnych pozwalają na prawidłowe przewidywanie

wystąpienia przepływów pieniężnych w przyszłości, a

zarazem umożliwiają sprawdzenie dokładności

uprzednich przewidywań.

• Są przydatne do analizy relacji między zyskownością

i przepływami pieniężnymi netto jednostki.

• Art. 48b ust. 1 ustawy stanowi, że rachunek

przepływów pieniężnych sporządzony metodą

bezpośrednią lub pośrednią, zależnie od

wyboru dokonanego przez kierownika

jednostki, wykazuje dane za bieżący i

poprzedni rok obrotowy, obejmując

informacje w zakresie ustalonym::

• 1) dla jednostek innych niż banki i zakłady

ubezpieczeń – w załączniku nr 1 do ustawy,

• 2) dla banków – w załączniku nr 2 do ustawy,

• 3) dla zakładów ubezpieczeń – w załączniku

nr 3 do ustawy.

• Wybór metody ujmowania przepływu

środków pieniężnych w działalności
operacyjnej oznacza, że w tejże
działalności można alternatywnie
ujmować wynik memoriałowy oraz
jego korekty (metoda pośrednia), lub
wykazywać poszczególne tytuły
wpływów i wydatków (metoda
bezpośrednia).

Działalność operacyjna

Metoda bezpośrednia

Metoda pośrednia

Wpływy

Wydatki

Wynik finansowy netto

Korekty

Przepływy pieniężne netto z działalności

operacyjnej

Działalność inwestycyjna

Wpływy

Wydatki

Przepływy pieniężne netto z działalności

inwestycyjnej

Działalność finansowa

Wpływy

Wydatki

Przepływy pieniężne netto z działalności

finansowej

Razem przepływy pieniężne netto

Struktura rachunku przepływów pieniężnych

X = Zmiana stanu środków

pieniężnych

środki na koniec okresu

minus

środki na początek okresu

według definicji środków pieniężnych

dla potrzeb rachunku przepływów

pieniężnych

Zgodność w rachunku

przepływów pieniężnych

• Suma przepływów pieniężnych netto (tj.

wpływów pomniejszonych o wydatki) musi

być równa zmianie stanu środków

pieniężnych, która wystąpiła w danym roku

obrotowym. Innymi słowy, każdy wpływ i

wydatek środków pieniężnych w danym

okresie wpływa in plus lub in minus na saldo

środków pieniężnych utrzymywanych przez

daną jednostkę.

• Nie oznacza to jednak zgodności kwot

środków pieniężnych wykazywanych w

rachunku przepływów pieniężnych z

wartościami ujętymi w bilansie.

Aktywa pieniężne

• aktywa w formie krajowych środków

płatniczych, walut obcych i dewiz. Do

aktywów pieniężnych zalicza się również

inne aktywa finansowe, w tym w

szczególności naliczone odsetki od aktywów

finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub

wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich

otrzymania, wystawienia, nabycia lub

założenia (lokaty), to na potrzeby rachunku

przepływów pieniężnych zalicza się je do

środków pieniężnych, chyba, że ujmuje się

je w przepływach z działalności

inwestycyjnej (lokacyjnej)

Z powyższej definicji wynika kilka

istotnych wniosków:

• do aktywów pieniężnych zaliczamy środki pieniężne

oraz płynne, krótkoterminowe i pewne aktywa

finansowe, czyli ekwiwalenty środków pieniężnych;

• mogą powstawać wątpliwości związane z

kwalifikowaniem określonej pozycji do innych

aktywów pieniężnych lub innych krótkoterminowych

aktywów finansowych;

• szczególnym, istotnym przypadkiem problemów

klasyfikacyjnych są odsetki od aktywów finansowych

(w tym aktywów pieniężnych);

• z definicji wyraźnie wynika, że klasyfikacja pozycji do

grupy bilansowej „środki pieniężne i inne aktywa

pieniężne” może być inna niż zasady zaliczania

pozycji do środków pieniężnych w rachunku

przepływów pieniężnych

.

Różnice pomiędzy bilansem i

rachunkiem przepływów

pieniężnych

• zmiana stanu środków pieniężnych i innych

aktywów pieniężnych w bilansie może nie

być zgodna ze zmiana stanu środków

pieniężnych i ich ekwiwalentów w

rachunku przepływów pieniężnych może

wynikać:

– z reklasyfikacji niektórych krótkoterminowych

aktywów finansowych do środków pieniężnych

w rachunku przepływów pieniężnych,

– z faktu wystąpienia na dzień bilansowy różnic

kursowych od walut obcych,

– z popełnionego w trakcie sporządzania

rachunku przepływów pieniężnych błędu.

• Zgodnie z ustawą rachunek

przepływów pieniężnych można
sporządzać metodą bezpośrednią lub
pośrednią, przy czym określenie
„metoda” oznacza sposób prezentacji
informacji finansowej o przepływach
działalności operacyjnej, a nie
technikę obliczeń prowadzących do
określonego sposobu prezentacji

• Metoda bezpośrednia - polega na

wykazywaniu w ramach działalności

operacyjnej podstawowych tytułów wpływów i

wydatków (w szczególności: wpływów od

odbiorców, płatności z tytułu dostaw, płatności

dla oraz w imieniu pracowników). Kwoty wyżej

wymienionych wpływów i wydatków są, w

rachunku przepływów pieniężnych

sporządzanym metodą bezpośrednią,

wykazane jako odrębne pozycje, a następnie

zagregowane do kwoty przepływów

pieniężnych netto z działalności operacyjnej

• Informacje finansowe niezbędne w

przypadkach zastosowania metody

bezpośredniej można uzyskać:

– 1) bezpośrednio z prowadzonej w jednostce

ewidencji księgowej, lub

– 2) pośrednio, poprzez skorygowanie wartości

sprzedaży, kosztów wytworzenia produktów

sprzedanych oraz innych pozycji rachunku

zysków i strat o zmiany stanu zobowiązań,

należności i zapasów oraz innych pozycji

niepieniężnych lub takich, których efekt w

postaci przepływów pieniężnych zaliczono do

działalności inwestycyjnej bądź finansowej.

• Metoda pośrednia - za punkt wyjścia w

ustalaniu wielkości przepływów
pieniężnych netto z działalności
operacyjnej przyjmuje wynik finansowy
netto. Wartość wyniku koryguje się
następnie o pozycje najczęściej nie
powodujące zmian w gotówce lub jej
ekwiwalentach (in plus lub in minus) oraz
o wyniki z działalności pozaoperacyjnej

• Bez względu na rodzaj zastosowanej metody,

ostateczna wartość przepływów pieniężnych

netto z działalności operacyjnej pozostaje

taka sama, inne są jednak informacje

wykazywane przy użyciu każdej z nich. Obie

metody odnoszą się wyłącznie do działalności

operacyjnej, pozostałe pozycje sprawozdania,

jak również saldo końcowe środków

pieniężnych, pozostają takie same bez

względu na rodzaj zastosowanej metody (i

opierają się na strukturze wpływów i

wydatków).

Do głównych zalet stosowania

metody bezpośredniej należy:

• prezentacja struktury wpływów i

wydatków z działalności operacyjnej,

• dostarczanie informacji użytecznych przy

określaniu przyszłych wpływów i wydatków
działalności operacyjnej, które to dane nie
są dostępne w razie stosowania metody
pośredniej,

• łatwość weryfikowania w obiektywny

sposób pozycji i kwot wpływów i wydatków.

Do głównych zalet metody

pośredniej należy:

• dostępność informacji o relacji zachodzącej

między wynikiem finansowym netto a

przepływami pieniężnymi netto z działalności

operacyjnej, w ramach tego samego elementu

sprawozdania finansowego, dla celów analiz

danych za okresy przeszłe i przyszłe,

• powiązania pozycji rachunku przepływów

pieniężnych z pozycjami bilansu oraz rachunku

zysków i strat,

• możliwość – w większości jednostek –

sporządzenia rachunku przepływów

pieniężnych bez większej rozbudowy ewidencji

księgowej.

Wyboru metody dokonuje

kierownik jednostki, biorąc pod

uwagę:

• specyfikę działalności jednostki,

oczekiwania użytkowników informacji

finansowych, potrzeby zarządu jednostki,

• możliwości uzyskania wiarygodnych

danych, jakie zapewnia system

komputerowy stosowany w jednostce,

• możliwości rozbudowy ewidencji

księgowych dla uzyskania danych

niezbędnych do sporządzenia, prezentacji i

analizy rachunku przepływów pieniężnych,

• wymogi innych niż ustawa aktów

prawnych oraz regulacji środowiskowych.

W

przypadku

przepływów

pieniężnych

zaliczonych do działalności inwestycyjnej
lub finansowej:

Jednostka wykazuje odrębnie tytuły wpływów i

wydatków z działalności inwestycyjnej i finansowej,

bez wpływów i wydatków z tytułu należnego i

podlegającego potrąceniu naliczonego podatku od

towarów i usług.

• Jeżeli jednostka stosuje metodę bezpośrednią, w

przepływach działalności operacyjnej ujmuje wpływy i

wydatki z tytułu podatku od towarów i usług

dotyczącego działalności inwestycyjnej – umownie –

jako przepływy działalności operacyjnej.

• Zarówno w działalności inwestycyjnej, jak i finansowej

spłaty zobowiązań i należności w walutach obcych

wykazuje się łącznie ze zrealizowanymi różnicami

kursowymi.

Definicje działalności

•

przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy

rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje

działalności, nie zaliczone do działalności

inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej;

•

przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie się

nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych

i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz

wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;

•

przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie

lub utratę źródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i

relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego w

jednostce) oraz wszystkie z nimi związane pieniężne

koszty i korzyści.

Działalność operacyjna

obejmuje:

– wpływy ze sprzedaży produktów,

towarów i materiałów,

– wpływy z tytułu honorariów, praw

autorskich, opłat i innych przychodów

operacyjnych,

– wydatki z tytułu zapłaty za dostarczone

towary, materiały, surowce, energię i

wyświadczone usługi służące realizacji

działalności operacyjnej jednostki,

– wydatki na wynagrodzenia pracowników

oraz inne świadczenia na ich rzecz,

Działalność operacyjna

obejmuje:

– wpływy i wydatki na ubezpieczenia społeczne i

zdrowotne,

– wydatki z tytułu podatku dochodowego, innych

podatków i opłat o charakterze

publicznoprawnym, to jest takich, do których

stosują się postanowienia ustawy z dnia

29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr

137, poz. 926, ze zm.) lub wpływy z ich zwrotu,

– g) wpływy i wydatki z tytułu kontraktów

zawieranych w celu nabycia i odsprzedaży,

jeżeli są one elementem działalności

operacyjnej jednostki.

Działalność inwestycyjna

obejmuje:

– wydatki z tytułu zakupu, montażu,

uruchomienia składników środków trwałych,

środków trwałych w budowie, wartości

niematerialnych i prawnych, inwestycji w

nieruchomości oraz wartości niematerialne i

prawne, jak też aktywów finansowych,

– wpływy ze sprzedaży środków trwałych,

środków trwałych w budowie, wartości

niematerialnych i prawnych, inwestycji w

nieruchomości oraz wartości niematerialne i

prawne, jak też aktywów finansowych,

Działalność inwestycyjna

obejmuje:

– wydatki i wpływy z tytułu udzielenia i zwrotu

krótko- i długoterminowych pożyczek udzielonych
innym jednostkom,

– wydatki z tytułu zaliczek dotyczących działalności

inwestycyjnej oraz wpływy ze zwrotu tych zaliczek,

– wydatki i wpływy z tytułu pochodnych

instrumentów finansowych,

– wydatki i wpływy z tytułu pieniężnych kosztów i

korzyści dotyczących wymienionych wcześniej
składników działalności inwestycyjnej, np.
otrzymane odsetki od lokat, otrzymane dywidendy.

Działalność finansowa

obejmuje:

– zaciągnięcie i spłatę kredytów i pożyczek

(łącznie ze zrealizowanymi różnicami
kursowymi),

– wydatki z tytułu podziału zysku, w tym z lat

poprzednich,

– wydatki poniesione przez korzystającego na

spłatę zobowiązań z tytułu umów leasingu
finansowego,

– zapłacone odsetki, prowizje bankowe i inne

pieniężne koszty (lub korzyści) związane
bezpośrednio z pozyskaniem kapitału.

Działalność finansowa

obejmuje:

– wpływy z wydania udziałów (akcji) i

innych instrumentów kapitałowych oraz
dopłat do kapitału,

– płatności na rzecz właścicieli akcji lub

udziałów jednostki z tytułu ich wykupu i
zwrot dopłat do kapitału,

– wpływy z emisji długo- i

krótkoterminowych dłużnych
instrumentów finansowych,

Ujmowanie w kwocie netto:

– wpływy i wydatki następują w imieniu

kontrahenta, a zatem gdy przepływy pieniężne

odzwierciedlają działalność klienta a nie

działalność danej jednostki, mimo że są one

rejestrowane w jej przychodach i kosztach (np.

refundacje); dotyczy to np. czynszów

pobieranych na rzecz właścicieli nieruchomości

i im następnie przekazywanych,

– wpływy i wydatki z danego tytułu

charakteryzują się szybkim obrotem, dużą

wartością i krótkim terminem spłaty; dotyczy to

np. udzielonych pożyczek krótkoterminowych o

krótszym niż 3 miesiące terminie płatności,

Ujmowanie w kwocie netto:

– jednostka posiada ważny prawnie tytuł

do kompensaty określonych aktywów i
zobowiązań; dotyczy to np. kredytów w
rachunku bieżącym, oraz

– jednostka rozlicza operację w wartości

netto poddanych kompensacie
składników aktywów i zobowiązań (lub
jednocześnie takie składniki aktywów
wyłącza z ksiąg rachunkowych a
zobowiązanie rozlicza).

Transakcje niepieniężne:

– nabycie składników aktywów poprzez

przejęcie bezpośrednio z nimi związanych

zobowiązań lub drogą leasingu

finansowego,

– przejęcie jednostki drogą wydania

udziałów (akcji) własnych,

– otrzymanie lub przekazanie wkładu

niepieniężnego (aportu) w postaci

składników aktywów trwałych,

– konwersja zobowiązania na kapitał

(fundusz) własny i należności na udziały.

Informacja objaśniająca:

• objaśnienie struktury środków

pieniężnych przyjętych do rachunku

przepływów pieniężnych,

• w przypadku różnic pomiędzy

zmianami stanu niektórych pozycji w

bilansie oraz zmianami tych samych

pozycji wykazanymi w rachunku

przepływów pieniężnych, należy

objaśnić ich przyczyny.

Informacja objaśniająca:

• w przypadku, gdy rachunek przepływów

pieniężnych sporządzony jest metodą bezpośrednią

dodatkowo należy przedstawić uzgodnienie

przepływów pieniężnych netto z działalności

operacyjnej, sporządzone metodą pośrednią,

(oznacza to, że w przypadku sporządzania cash

flow metodą bezpośrednią konieczne jest

przedstawienie w załączniku przepływów

pieniężnych z działalności operacyjnej ujętych

według metody pośredniej. Innymi słowy, jeżeli

jednostka sporządza rachunek przepływów metodą

pośrednią, ma do czynienia wyłącznie z tą metodą.

Jeżeli stosuje metodę bezpośrednią, w załączniku

sporządza cash flow dodatkowo metodą pośrednią,

czyli praktycznie dwiema metodami).