Kultura

masowa/

popularna/

„$cooltura” ?

Wykład 12

„Zarówno Platon, jak i

Elvis Presley w tej samej

mierze tworzą historię i

obowiązkiem

współczesnego filozofa

jest potraktowanie

jednego i drugiego z

należytą im uwagą”

Umberto Eco

"Autorzy 'Kultury Popularnej'

wiedzą doskonale, że nawet

wtedy, gdy zajmują się

głupimi telenowelami,

przeciętnymi dobranockami

czy przedmiotami ze

śmietnika, to mówią o

najbardziej istotnych

sprawach współczesności".

Wiesław Godzic

Kultura masowa

• Przez kulturę masową rozumie się

najczęściej przekazywanie
identycznych lub analogicznych
treści wielkiej masie ludzi oraz
jednolite formy rozrywkowej
(zabawowej) działalności mas ludzi,
np. wielkie imprezy sportowe,
koncerty muzyki pop itp.

Kultura popularna a

masowa

•

Kultura masowa jest kulturą popularną,
tworzoną przez masowa technikę
przemysłową i sprzedawaną dla zysku
masowej publiczności konsumentów (D.
Strinati)

•

W pojęciu kultury popularnej podkreśla się
neutralność zjawiska

„...Ani forma dzieła, ani

jego treść nie mają znaczenia uniwersalnego. Pojęcia
piękna, harmonii, formy i jakości można zastosować
zarówno do pociągu parowego, jak i do powieści czy
do obrazu.”

Warunki powstania kultury

masowej

• Industrializacja (czas wolny)
• Urbanizacja
• Powstanie i rozwój masowych

mediów

• Proces budowania nowoczesnej

tożsamości

Cechy kultury masowej

• Ilość
• Standaryzacja
• Sformalizowanie i urzeczowienie

dróg przekazu

• Skomercjalizowanie
• Kreowanie potrzeb
• Rozrywkowość (np. infotainment)

Cechy kultury masowej/

popularnej c.d.

• Selekcja wątków i stylów

(„recykling”)

• Homogenizacja treści
- upraszczająca
- immanentna
- mechaniczna

Przemiany kultury

popularnej

1. Powstanie kultury

popularnej:

 Europa, robotnicy
 Stany Zjednoczone

(społeczeństwo
emigracyjne)

 Europa, burżuazja

Przemiany kultury

popularnej

2

. Umasowienie kultury popularnej

Tyloryzm i fordyzm w ekonomii
Sens życia, „życie normalne” =

konsumpcja

Inne czynniki: powszechna edukacja,

mobilność przestrzenna, wzrost

poziomu życia we wszystkich grupach

społecznych itp.

Skutki: utowarowienie i “upadek

oryginału“ (nieskończona

multiplikacja)

Przemiany kultury

popularnej

3. Odmasowienie kultury

popularnej

Różnicowanie i dyferencjacja oferty

rynkowej oraz zindywidualizowanie
konsumpcji i stylów życia

Interaktywność kultury popularnej:

każdy z nas może być twórcą kultury

Przemiany kultury

popularnej

4. „Popularyzacja” rzeczywistości
 Upodobnianie się wszystkich sfer

życia do kultury popularnej

Utowarowienie = wszystko jest

towarem

Medializacja
„Tożsamość gadżetowa”

Jak oceniać kulturę

popularną?

• Koncepcja społeczeństwa

masowego (atomizacja, rozpad
tradycyjnych instytucji, kultura
masowa jako zastępcza moralność)

• Apocalittici e integrati

/Katastrofiści i przystosowani/
Umberto Eco

http://www.nowakrytyka.phg.pl
/article.php3?id_article=245&art
suite=4

http://www.nowakrytyka.phg.pl
/article.php3?id_article=245&art
suite=4

„Katastrofiści” i

„Przystosowani”

• Kultura popularna

jest profanacją

kultury wysokiej

• Konsumenci

kultury popularnej

= manipulowane

masy

• Herbert Marcuse

• Kultura

popularna to
szeroki dostęp
do kultury

• Zbyt daleko

idący entuzjazm

• Marshall

McLuhan

Krytyka kultury

popularnej

• Konserwatywna, elitarystyczna i

prawicowa

Ortega y Gasset „...masy wtrącają się

do wszystkiego...”

Wyraźny podział na kulturę wyższą i

popularną/ masową

 Kryteria oceny: prawdziwa kultura,

autentyczne piękno, głębokie-płytkie
itp.

Komiks jako kultura

elitarna

Roy Lichtenstein

Roy Lichtenstein

Arthur
Spiegelman

Arthur
Spiegelman

Krytyka kultury

popularnej

Treść i forma przekazu (oddzielenie

nadawcy i odbiorcy, przemoc w
mediach)

Amerykanizacja: F. R. Leavis,

Richard Hoggart „Spojrzenie na
kulturę robotnicza Anglii”

Krytyka lewicowa

• Kultura popularna jest: nieautentyczna,

manipulacyjna i niesatysfakcjonująca

• Szkoła Frankfurcka: Theodor Adorno,

Herbert Marcuse

• Adorno i Horkheimer „Przemysł

kulturalny. Oświecenie jako masowe
oszczerstwo” 1979

• Kultura popularna jest źródłem

zniewolenia

„culture jamming”

www.negativeland.com

http://adbusters
.org

http://adbusters
.org

http://adbusters.org

http://adbusters.org

http://adbusters.
org

http://adbusters.
org

Film „BigMac”

http://adbusters.org

http://adbusters.org

„Nobilitacja” kultury

popularnej

• Autentyczna forma ekspresji popularnych

gustów i potocznej świadomości, źródło
solidarności klasowej

• Brytyjska Szkoła Badań Kulturowych

(Centre For Contemporary Cultural
Studies w Birmingham): Stuart Hall i
John Fiske

Analiza dekodowania przekazów

kulturowych

Teoria dekodowania S.

Halla

• Ideologia nadana  ideologia

odebrana

a. kod znaczeń dominujących
b. kod „wynegocjowany”
c. kod opozycyjny

Analiza ideologiczna

• Badania amerykańskich filmów

obyczajowych (Cantor, 1991): film

jako moraliet „jak powinno się żyć”

„idealna rodzina” tj. heteroseksualna

para z dwójką dzieci

patriarchalny układ w rodzinie
rozwiązywanie problemów w ramach

rodziny