STUDIA PODYPLOMOWE:

STUDIA PODYPLOMOWE:

NAUCZANIE BIOLOGII W GIMNAZJACH I SZKOŁACH

NAUCZANIE BIOLOGII W GIMNAZJACH I SZKOŁACH

PONADGIMNAZJALNYCH

PONADGIMNAZJALNYCH

Katedra Anatomii Porównawczej

Katedra Anatomii Porównawczej

Temat:

Temat:

Narządy zmysłów – oko.

Narządy zmysłów – oko.

Opracowanie: Krystyna

Opracowanie: Krystyna

Sprada

Sprada

Najważniejszym zmysłem człowieka jest wzrok. Dlatego

Najważniejszym zmysłem człowieka jest wzrok. Dlatego

oko ludzkie jest bardzo skomplikowanym, precyzyjnym

oko ludzkie jest bardzo skomplikowanym, precyzyjnym

narządem.

narządem.

Narząd wzroku składa się z:

Narząd wzroku składa się z:



gałki ocznej,

gałki ocznej,



narządów dodatkowych

narządów dodatkowych

oka.

oka.

Gałka oczna spoczywa w

Gałka oczna spoczywa w

oczodole na ciele

oczodole na ciele

tłuszczowym oczodołu. Ma

tłuszczowym oczodołu. Ma

kształt zbliżony do kuli o

kształt zbliżony do kuli o

promieniu około 12mm.

promieniu około 12mm.

Objętość gałki wynosi

Objętość gałki wynosi

7,2cm

7,2cm

3

3

.

.

1.

1.

przyczep mięśnia

przyczep mięśnia

prostego

prostego

górnego,

górnego,

2.

2.

ściana gałki

ściana gałki

ocznej,

ocznej,

3.

3.

naczynia dna oka,

naczynia dna oka,

4.

4.

dołek centralny,

dołek centralny,

5.

5.

nerw wzrokowy,

nerw wzrokowy,

6.

6.

siatkówka,

siatkówka,

7.

7.

naczyniówka,

naczyniówka,

8.

8.

twardówka,

twardówka,

9.

9.

mięsień prosty

mięsień prosty

dolny,

dolny,

10.

10.

ciało rzęskowe,

ciało rzęskowe,

11.

11.

obwódka

obwódka

rzęskowa,

rzęskowa,

12.

12.

tęczówka,

tęczówka,

13.

13.

komora oka

komora oka

przednia i źrenica,

przednia i źrenica,

14.

14.

soczewka,

soczewka,

15.

15.

rogówka.

rogówka.

Przekrój strzałkowy przez gałkę oczną:

Ściany gałki ocznej
stanowią trzy błony:

•błona włóknista,

•błona naczyniowa,

•błona wewnętrzna.

Błona włóknista składa się z:

Błona włóknista składa się z:

- części przedniej, przezroczystej – rogówki,

- części przedniej, przezroczystej – rogówki,

- części tylnej, nieprzezroczystej – twardówki.

- części tylnej, nieprzezroczystej – twardówki.

Rogówka ma kształt wycinka
kuli i przypomina szkiełko
zegarkowe wprawione w
twardówkę. Część centralna
rogówki, o średnicy 4 mm, jest
bardzo regularna i kulista.
Bierze udział w załamywaniu
promieni świetlnych.

Biały obszar oka to

Biały obszar oka to

struktura zwana

struktura zwana

twardówką

twardówką

.

.

Zbudowana jest z włókien

Zbudowana jest z włókien

łącznotkankowych

łącznotkankowych

stanowiąc zewnętrzną

stanowiąc zewnętrzną

warstwę ochronną gałki

warstwę ochronną gałki

ocznej.

ocznej.

W części tylnej, w miejscu

W części tylnej, w miejscu

gdzie twardówka

gdzie twardówka

przechodzi w pochewkę

przechodzi w pochewkę

nerwu wzrokowego,

nerwu wzrokowego,

grubość jej jest największa

grubość jej jest największa

i wynosi 1,3mm . W części

i wynosi 1,3mm . W części

przedniej jest najcieńsza i

przedniej jest najcieńsza i

jej grubość równa się

jej grubość równa się

0,3mm .

0,3mm .

Błona naczyniowa składa się z:

Błona naczyniowa składa się z:

- tęczówki,

- tęczówki,

- ciała rzęskowego,

- ciała rzęskowego,

- naczyniówki.

- naczyniówki.

Tęczówka jest najbardziej ku przodowi wysuniętą częścią błony
naczyniowej, dobrze widoczną przez rogówkę. Tęczówka ma
średnicę około 12 mm, w środku niej znajduje się okrągły otwór o
zmiennej wielkości. Otwór ten nazwano źrenicą. Dzięki jej
zdolnościom zwężania i rozszerzania się może ona regulować ilość
światła wnikającego do wnętrza gałki ocznej.

Tęczówka oprócz barwnika, który decyduje o kolorze oczu, zawiera
również mięśnie gładkie (zwieracz i rozwieracz źrenicy).

Źrenica

Źrenica

reguluje ilość wpadającego do

reguluje ilość wpadającego do

oka światła.

oka światła.

Ku tyłowi tęczówka przechodzi w

Ku tyłowi tęczówka przechodzi w

ciało

ciało

rzęskowe

rzęskowe

,

,

mające kształt pierścienia szerokości około 0,5 cm,

mające kształt pierścienia szerokości około 0,5 cm,

otaczającego soczewkę. W ciele rzęskowym znajdują

otaczającego soczewkę. W ciele rzęskowym znajdują

się liczne naczynia krwionośne włosowate oraz

się liczne naczynia krwionośne włosowate oraz

mięsień rzęskowy.

mięsień rzęskowy.

Mięsień rzęskowy wpływa na stopień wypukłości soczewki w
procesie akomodacji.

Naczyniówka stanowi tylną część błony naczyniowej i jest
zbudowana głównie z naczyń krwionośnych i włókien
sprężystych.

Błona wewnętrzna gałki ocznej – siatkówka:

Błona wewnętrzna gałki ocznej – siatkówka:

- warstwa barwnikowa,

- warstwa barwnikowa,

- warstwa mózgowa (wzrokowa).

- warstwa mózgowa (wzrokowa).

Siatkówka

Siatkówka

to światłoczuła błona, ale

to światłoczuła błona, ale

jedynie w części tylnej gałki –

jedynie w części tylnej gałki –

wzrokowej. Ta część siatkówki jest

wzrokowej. Ta część siatkówki jest

cienką (0,2 – 0,4mm)

cienką (0,2 – 0,4mm)

przezroczystą błoną barwy różowej.

przezroczystą błoną barwy różowej.

Barwę tę zawdzięcza ona obecności

Barwę tę zawdzięcza ona obecności

rodopsyny zawartej w komórkach.

rodopsyny zawartej w komórkach.

Warstwa barwnikowa znajduje się pomiędzy błoną
naczyniową a siatkówką. Pochłania ona światło i nadaje
czarne zabarwienie źrenicom.

Siatkówka zawiera bardzo liczne komórki receptorowe:
pręciki i czopki.

Pręciki są bardzo światłoczułe i zapewniają widzenie
peryferyjne i orientację przestrzenną.

Czopki odpowiadają za ostrość wzroku i postrzeganie
kolorów. Nie funkcjonują one dobrze w ciemności.

Plamka żółta – najbardziej czuła część siatkówki,
największe zagęszczenie komórek światłoczułych.

Tarcza nerwu wzrokowego

– miejsce wyjścia nerwu
wzrokowego, gdzie nie
ma komórek
światłoczułych.

Koncentryczne ułożenie warstw gałki ocznej.

Koncentryczne ułożenie warstw gałki ocznej.

Wnętrze gałki ocznej wypełnione jest:

Wnętrze gałki ocznej wypełnione jest:

- cieczą wodnistą,

- cieczą wodnistą,

- ciałem szklistym,

- ciałem szklistym,

- jest tam również soczewka.

- jest tam również soczewka.

Ciecz

Ciecz

wodnista

wodnista

to płyn znajdujący się w

to płyn znajdujący się w

dwóch komorach gałki ocznej –

dwóch komorach gałki ocznej –

przedniej i tylnej.

przedniej i tylnej.

Przekazuje on tlen i substancje

Przekazuje on tlen i substancje

odżywcze do otaczających go tkanek

odżywcze do otaczających go tkanek

oka.

oka.

Ciało szkliste to
przejrzysta substancja
w formie żelu, która
wypełnia wnętrze gałki
ocznej.

Ciało szkliste i ciecz
wodnista utrzymują
kształt gałki ocznej i
nadają jej odpowiednią
sprężystość.

W części przedniej oka, pomiędzy
tęczówka a ciałem szklistym,
znajduje się soczewka. Jest to
przezroczysty, dwuwypukły twór,
silnie załamujący światło. Kształt
soczewki może się zmieniać w
zależności od odległości, z której
oglądamy dany obiekt. Zmiana ta
jest możliwa dzięki temu, że
warstwy zewnętrzne soczewki są
miękkie, a jedynie jądro leżące w
głębi jest znacznie twardsze.

U osobników młodych jądro jest małe i miękkie, z upływem lat
powiększa się, aby w wieku starczym objąć całą soczewkę. W
wieku starczym zachodzi zmętnienie soczewki zwane zaćmą.

Aparat ruchowy gałki
ocznej stanowią mięśnie
poprzecznie prążkowane, w
pełni zależne od naszej
woli.

Są to cztery mięśnie proste
i dwa skośne.

Aparat ochronny oka stanowią:

Aparat ochronny oka stanowią:



oczodół,

oczodół,



brwi,

brwi,



powieki – górna i dolna,

powieki – górna i dolna,



spojówka,

spojówka,



narząd łzowy.

narząd łzowy.

Oko w oczodole wraz z narządami

Oko w oczodole wraz z narządami

pomocniczymi.

pomocniczymi.

1. brew,

2. powieka górna z

widocznymi rzęskami,

3. spojówka powiekowa,

4. gruczoł łzowy,

5. źrenica,

6. tęczówka,

7. kanał nosowo – łzowy,

8. punkt łzowy, mięsko

łzowe i przewód łzowy
dolny,

9. mięsień okrężny oka.

Brwi stanowią górną granicę powieki górnej. Zbudowane są z
grubej owłosionej skóry. Skóra brwi jest bogato zaopatrzona w
gruczoły potowe i łojowe, a włosy jej są mocne, różnie
zabarwione – wraz z wiekiem osobnika stają się coraz dłuższe i
grubsze. Dzięki obecności mięśni wyrazowych są ruchome.

Powieki są to cienkie elastyczne fałdy skórne, dla których
rusztowanie stanowią tarczki zbudowane z tkanki łącznej i
chrząstki włóknistej. Od strony gałki ocznej są pokryte
spojówką powiekową. Brzeg wolny powieki zaopatrzony jest w
gruczoły łojowe, których wydzielina natłuszcza brzeg, na
którym wyrastają krótkie, sztywne włosy – są to rzęsy.

Szpara powieki to przestrzeń pomiędzy brzegami wolnymi obu
powiek (długość około 3 cm, szerokość 1 cm).

Spojówka to cienka błona śluzowa. Wyróżnia się
spojówkę powiekową i gałkową. W miejscu przejścia
spojówki powiekowej w gałkową powstają sklepienia
(załamki ) spojówki – górne i dolne; w załamki te
dostają się często ciała obce.

Worek spojówkowy – włosowata szczelina między spojówką
gałkową a powiekową. W przestrzeni tej znajduje się zawsze
płyn – łzy.

W przyśrodkowym kącie oka brzegi powiek ograniczają
niewielkie zagłębienie zwane jeziorkiem łzowym, w którym
jest mięsko łzowe.

Narząd łzowy to gruczoł łzowy
i drogi łzowe. Gruczoł łzowy
leży w boczno – górnej części
oczodołu, w dole gruczołu
łzowego. Wytwarza on ciecz –
łzy, która jest odprowadzana
przewodzikami łzowymi do
worka spojówkowego w
okolicy jej sklepienia górno –
bocznego.

Łzy częściowo wyparowują z powierzchni rogówki, a
częściowo dostają się do jeziorka łzowego i przez
punkty łzowe znajdujące się na przyśrodkowych
brzegach obu powiek, spływają kanalikami łzowymi do
woreczka łzowego i dalej przewodem nosowo –
łzowym do jamy nosowej.

Czy wiesz, że…

Czy wiesz, że…



Ludzie co 10 sekund mrugają 1 – 2 razy.

Ludzie co 10 sekund mrugają 1 – 2 razy.

Każde mrugnięcie trwa mniej więcej 1/3

Każde mrugnięcie trwa mniej więcej 1/3

sekundy. Oznacza to, że podczas 12 –

sekundy. Oznacza to, że podczas 12 –

godzinnego dnia mrugasz łącznie około 25

godzinnego dnia mrugasz łącznie około 25

minut! Nowo narodzone dzieci wcale nie

minut! Nowo narodzone dzieci wcale nie

mrugają – zaczynają około 6 miesiąca życia.

mrugają – zaczynają około 6 miesiąca życia.



Płaczemy, kiedy jest nam smutno, ale nikt

Płaczemy, kiedy jest nam smutno, ale nikt

nie wie naprawdę dlaczego. Wydmuchujemy

nie wie naprawdę dlaczego. Wydmuchujemy

nos podczas płaczu, gdyż łzy spływają tam

nos podczas płaczu, gdyż łzy spływają tam

przewodem nosowo – łzowym.

przewodem nosowo – łzowym.



Jedzenie marchewki poprawia widzenie w

Jedzenie marchewki poprawia widzenie w

ciemności. Dzieje się tak dlatego, że

ciemności. Dzieje się tak dlatego, że

witamina A , zawarta w marchewce,

witamina A , zawarta w marchewce,

pobudza pręciki do efektywniejszej pracy.

pobudza pręciki do efektywniejszej pracy.

Kapusta i inne zielone warzywa dzięki

Kapusta i inne zielone warzywa dzięki

witaminom pomagają zwalczać choroby

witaminom pomagają zwalczać choroby

oczu.

oczu.



Oko ludzkie może widzieć do 10 milionów

Oko ludzkie może widzieć do 10 milionów

różnych odcieni barw. Niestety, istoty

różnych odcieni barw. Niestety, istoty

ludzkie, w przeciwieństwie do owadów, nie

ludzkie, w przeciwieństwie do owadów, nie

widzą ultrafioletu.

widzą ultrafioletu.

Bibliografia:

Bibliografia:

1. „Mały Atlas Anatomiczny” Ryszard Aleksandrowicz,

1. „Mały Atlas Anatomiczny” Ryszard Aleksandrowicz,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

2. „Rodzinna Encyklopedia Zdrowia” Tom II, Wydawnictwo

2. „Rodzinna Encyklopedia Zdrowia” Tom II, Wydawnictwo

Lekarskie PZWL, 1998

Lekarskie PZWL, 1998

3. „Anatomia i Fizjologia Człowieka” Bogusław Gołąb,

3. „Anatomia i Fizjologia Człowieka” Bogusław Gołąb,

Władysław Z. Traczyk, PZWL, 1981

Władysław Z. Traczyk, PZWL, 1981

4. www.zdrowie.med.pl

4. www.zdrowie.med.pl