PRZYDAWKA

DEFINICJA



Przydawka jest to część zdania
określająca

rzeczowniki i zaimki

rzeczowne.



Każde

określenie rzeczownika jest

przydawką bez względu na to, jaką
częścią mowy jest wyrażone i na
jakie pytania odpowiada.

TYPOLOGIA

Pod względem formalnym

wyróżniamy:



przydawkę przymiotną



przydawkę rzeczowną



przydawkę dopełniaczową



przydawkę przyimkową



przydawkę liczebnikową



przydawkę osobliwą

PONADTO
(w przypadku określeń
rzeczowników
niestandardowych)



przydawkę dopełniającą



przydawkę okolicznościową



przydawkę podmiotową

przydawka okolicznikowa



jako jedyna jest
podrzędnikiem czasownika

PRZYDAWKA PRZYMIOTNA

Wyrażona jest:



przymiotnikiem

(wesoły chłopiec),



zaimkiem przymiotnym

(to dziecko),



imiesłowem przymiotnikowym

(kochający brat, przeczytana lektura),



liczebnikiem porządkowym

(drugi

zawodnik)

Tworzy z określanym rzeczownikiem

związek

zgody

.

PRZYDAWKA
RZECZOWNA



wyrażona

rzeczownikiem w takim

przypadku, w jakim stoi jej

nadrzędnik

.

brat Michał



odmienia się przez przypadki wraz z

nadrzędnym rzeczownikiem



pozostaje z nadrzędnym

rzeczownikiem w

związku zgody

*Przydawka mianownikowa



występuje

w mianowniku

niezależnie od formy
nadrzędnika

gmina Supraśl, w gminie Supraśl

rzeka Bug, ?w rzece Bug

PRZYDAWKA
DOPEŁNIACZOWA

Wyrażona jest

rzeczownikiem

lub zaimkiem rzeczownym
w dopełniaczu

zeszyt ucznia

jej przyjaciółki

Pozostaje z określanym przez siebie

rzeczownikiem w

związku rządu

.

PRZYDAWKA
PRZYIMKOWA



Wyrażona jest

wyrażeniem

przyimkowym

określającym rzeczownik

lub zaimek rzeczowny

zeszyt w kratkę

kłótnia z bratem, ktoś ze szkoły

,

prośba

o pomoc



Pozostaje z określanym przez siebie

rzeczownikiem w

związku

przynależności

lub

związku rządu

PRZYDAWKA
LICZEBNIKOWA

Wyrażona jest:



liczebnikiem głównym, zbiorowym,

ułamkowym

(pół, ćwierć), lub

liczebnym

trzy wieże, pięć lalek, ćwierć

porcji,

kilka minut, dwoje szczeniąt

Przydawka liczebnikowa z określanym

przez nią rzeczownikiem stoi w

związku zgody lub rządu

– w

zależności od tego:



jakim liczebnikiem jest wyrażona,



w jakim przypadku występuje

rzeczownik,



i w jakim jest rodzaju.

PRZYDAWKA OSOBLIWA

Ma postać:



wyrażenia porównawczego

(usta jak maliny)



przysłówka

(fasolka po bretońsku)



przymiotnika w dopełniaczu

określającego

mianownikową i biernikową formę zaimka ‘coś’

(to jest coś obrzydliwego, kup mi coś ładnego)

Są to

określenia, których nie można

zaklasyfikować do żadnego innego typu

przydawki.

PRZYDAWKA
OKOLICZNOŚCIOWA



Określa

rzeczowniki

odczasownikowe

i wskazuje na

okoliczności

czynności lub stanów,

nazywanych przez te rzeczowniki

przyjazd tutaj, siedzenie pod stołem,

wyjazd o zmroku



Pozostaje z określanym przez siebie

rzeczownikiem w

związku

przynależności

PRZYDAWKA
DOPEŁNIAJĄCA



Określa rzeczowniki odczasownikowe, a

także pochodzące od przymiotników

relacyjnych, pełniąc przy nich

taką samą

funkcję, jak dopełnienie

przy

czasownikach i przymiotnikach, od

których rzeczowniki te pochodzą.
rządzenie krajem

bo rządzić krajem

kłótnia z bratem bo kłócić się z bratem
skłonność do przesady bo skłonny do

przesady

PRZYDAWKA
OKOLICZNIKOWA

Łączy się



znaczeniowo

z rzeczownikiem i zaimkiem

rzeczownym

(podmiotem, w

szczególności domyślnym)

Wróciliś(my) zadowoleni



formalnie

z czasownikiem

(orzeczeniem) [

!

]

Chłopcy przybiegli zziajani

Pod względem semantycznym
wyróżniamy:



przydawkę charakteryzującą



przydawkę klasyfikującą

Przydawka charakteryzująca



Stoi częściej

przed rzeczownikiem

– zajmuje

antepozycję.



Określa cechy indywidualne, przypadkowe

pospolita twarz



Jeśli występuje w postpozycji - zdanie staje

się nacechowane pod względem

emocjonalnym

to wyjątkowy dzień – to dzień wyjątkowy

lub też pełni wtedy funkcję predykatu i

nazywana jest orzekającą

Przydawka klasyfikująca



dotyczy cechy stałej, gatunkowej,
najważniejszej

aparat telefoniczny, kwas azotowy



jest częścią dwuczłonowej nazwy, terminu
fachowego.



może być wyrażona

przymiotnikiem

,

rzeczownikiem w dopełniaczu

(

dzienniczek ucznia

) lub

wyrażeniem

przyimkowym

(

maszyna do pisania

)

PRZYDAWKA ORZEKAJĄCA

Inaczej apozycyjna,

określa rzeczownik i pełni

funkcję predykatu

Pies, nasz ulubieniec, wrócił ze spaceru.
Ania, mistrzyni juniorek, ponownie wygrała

zawody.

Stoi

po rzeczowniku

przez siebie określanym,

zawsze oddzielona pauzą (przecinkiem).