Organiczne zespoły

Organiczne zespoły

mózgowe

mózgowe

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Klinika Psychiatrii Dorosłych

CMUJ

Organiczne zaburzenia

Organiczne zaburzenia

psychiczne i zespoły objawów

psychiczne i zespoły objawów

Określenie organiczny oznacza że zaburzenie

jest spowodowane dysfunkcją mózgu,
termin zespół oznacza zbiór objawów.

Rozpoznawanie zaburzeń i zespołów

objawów na podłożu organicznym wymaga
stwierdzenia odchyleń od normy w
zachowaniu lub sferze psychicznej,
wynikających z przejściowej lub trwałej
dysfunkcji mózgu.

Podział zaburzeń organicznych wg.

Podział zaburzeń organicznych wg.

ICD-10

ICD-10



Otępienie w chorobie Alzheimera (F00)



Otępienie naczyniowe (F01)



Otępienie w innych chorobach klasyfikowanych gdzie



indziej (F02)



Otępienie bliżej nieokreślone (F03)



Organiczny zespół amnestyczny nie wywołany
alkoholem i innymi substancjami (F04)



Majaczenie nie wywołane alkoholem i innymi
substancjami psychoaktywnymi (F05)



Inne zaburzenia psychiczne spowodowane
uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu i chorobą
somatyczną (F06)



Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane
chorobą , uszkodzenie lub dysfunkcją mózgu (F07)

Organiczne zaburzenia psychiczne o

Organiczne zaburzenia psychiczne o

przewlekłym przebiegu

przewlekłym przebiegu

Objawy przewlekłych zaburzeń

psychicznych na podłożu organicznym
są zwykle w odróżnieniu od zaburzeń
o ostrym przebiegu niezbyt wyraźne i
narastają powoli. Przyczyna zaburzeń
o ostrym przebiegu zwykle nie budzi
wątpliwości , natomiast w przypadku
zaburzeń przewlekłych często jest
nieoczywista.

Nieswoiste objawy zaburzeń

Nieswoiste objawy zaburzeń

psychicznych o przewlekłym

psychicznych o przewlekłym

przebiegu

przebiegu



Upośledzenie intelektu, pamięci i procesów

poznawczych (myślenie nieprecyzyjne,

posługiwanie się stereotypami, sztywność

poglądów, perseweracje, obniżenie

krytycyzmu,ubóstwo mowy i słownictwa,

posługiwanie się utartymi zwrotami



Zmiana osobowości, nasilenie wcześniej

istniejących cech osobowości zaburzonej



Odhamowanie (utrata kontroli nad popędami)



W przypadku objawów wytwórczych typowe są

omamy wzrokowe



Zaburzenia emocjonalne początkowo przybierają

charakter: labilności emocjonalnej, depresyjności,

dolegliwości lękowych, w późniejszej fazie

pojawia się otępienie uczuciowe i apatia

Organiczne zaburzenia

Organiczne zaburzenia

osobowości (charakteropatie)

osobowości (charakteropatie)



Wyraźna stała zmiana osobowości



Silna labilność emocjonalna



Drażliwość, skłonność do dysforii



Nieuzasadnione wybuchy agresji



Naruszanie zasad współżycia społecznego



Apatia, zobojętnienie



Podejrzliwość, ksobność, skłonność do
nastawień urojeniowych



Lepkość myślenia



Lepkość kontaktu

Zespół amnestyczny

Zespół amnestyczny

Jest to upośledzenie pamięci krótkotrwałej

oraz długotrwałej , spowodowane
określonymi czynnikami
chorobotwórczymi.. Chory z zespołem
amnestycznym bardzo odległe wydarzenia
odtwarza dokładniej niż wydarzenia
niedawne, luki pamięciowe może wypełniać
konfabulacjami.

Inne procesy poznawcze przebiegają tutaj

prawidłowo.

Zespół amnestyczny

Zespół amnestyczny

Należy pamiętać , że upośledzenia

pamięci występuje również w
majaczeniu oraz otępieniu , ale w
zespołach tych ponadto ma miejsce
upośledzenie jeszcze innych funkcji
poznawczych (są one tzw.
Zespołami globalnego
zaburzenia funkcji poznawczych)

Zespoły amnestyczne - etiologia

Zespoły amnestyczne - etiologia



Niedobór tiaminy w przebiegu
alkoholizmu (zespół Korsakowa –
towarzyszy mu zapalenie
wielonerwowe)



Urazy głowy



Operacyjne uszkodzenie płatów
skroniowych



Zmiany niedokrwienne CSN

Majaczenie (Delirium)

Majaczenie (Delirium)

Jest to zespół zaburzeń psychicznych na

podłożu organicznym lub związanych z

zespołami abstynencyjnymi po

odstawieniu substancji

psychoaktywnych lub niektórych leków;

o ostrym przebiegu i z globalnym

upośledzeniem czynności poznawczych.

Zaburzenia psychiczne są zazwyczaj

odwracalne , czas ich trwania krótki,

nasilenia i charakter – bardzo zmienne.

Podział majaczenia – wg.ICD-10

Podział majaczenia – wg.ICD-10



Majaczenie nie wywołane

alkoholem i innymi substancjami

psychoaktywnymi (F05)



Majaczenie bez otępienia



Majaczenie nałożone na otępienie



Inne typy majaczeń



Majaczenie nie określone



Zespół abstynencyjny z

majaczeniem

Objawy majaczenia

Objawy majaczenia



Zmniejszenie trwałości uwagi w
stosunku do bodźców zewnętrznych
(należy kilkakrotnie powtarzać
pytania aby uzyskać odpowiedź),



niedostateczna przerzutnośc uwagi
na nowe bodźce(pacjent perseweruje
odpowiedź na stare pytani a nie
udziela odpowiedzi na nowe)



Zaburzenia myślenia – bezładne ,
porozrywane , szczątkowe
wypowiedzi

Objawy majaczenia – c.d.

Objawy majaczenia – c.d.



Przynajmniej dwa z wymienionych objawów:



Obniżenie poziomu czuwania(podsypianie w trakcie

badania lekarskiego)



Zaburzenia postrzegania –złożone iluzje ,

omamy(szczególnie wzrokowe)

o charakterze groźnym i

nieprzyjemnym dla pacjenta, który może próbować z nimi walczyć

lub uciekać; towarzyszą im często urojenia prześladowcze



Zaburzenia rytmu snu i czuwania z bezsennością i

sennością w ciągu dnia



Naprzemiennie – niepokój ruchowy i obniżenie napędu

psychomotorycznego



Dezorientacja co do czasu i miejsca, błędne

rozpoznawanie osób, związany z tym niepokój



Upośledzenia pamięci świeżej i trwałej

Zaburzenia ujawniają się bardzo szybko, zazwyczaj

w ciągu kilku godzin lub dni, ich zestaw oraz

nasilenie wykazują dużą zmienność w ciągu doby

Zespół zamroczeniowy / pomroczny

Zespół zamroczeniowy / pomroczny



Osłabienie lub zniesienie kontaktu ze światem zewnętrznym



Zaburzenia zachowania i postrzegania



Pojawienie się nowej patologicznej osobowości („nie ten sam człowiek”)



niepamięć okresów wcześniejszych w trakcie zamroczenia i niepamięć

okresu zamroczenia po jego ustąpieniu



rozpoczyna się i kończy nagle.

Odmiany



Stan pomroczny prosty – gwałtowne podniecenie ruchowe, połączone

często z agresją i niszczeniem przedmiotów lub ucieczką czy raczej

„biegiem przed siebie”, przypadkowe samouszkodzenia czy próby

samobójcze (np. skok z wysokości). Zaburzenia nastroju: drażliwość,

gniew, czasem lęk i krzyk lub euforia.



Stan Stan pomroczny ekstatyczny – podniosły nastrój z subiektywnie

odczuwaną pełnią wglądu, tendencja do nauczania , przemawiania



Stan pomroczny jasny – podobny do fugi dysocjacyjnej – chory

podejmuje złożoną aktywność celową (np. podróżuje daleko dbając w

tym czasie o pożywienie, używa środków transportu, podaje fałszywe

dane personalne, sprawia na otoczeniu wrażenie zdrowego, po czym

wszystko zostaje pokryte niepamięcią)



Upojenie alkoholowe patologiczne

Splątanie - Amentia

Splątanie - Amentia



Rozpoczyna się stopniowo i powoli ustępuje



Jest najdłużej trwającym zaburzeniem świadomości(może trwać

tygodnie a nawet miesiące)



Towarzyszy często chorobom terminalnym, zakaźnym ,

intoksykacjom, może zapowiadać zgon z przyczyn somatycznych



Zaburzenia toku myślenia, w tym inkoherencja myślenia

(rozerwanie wątku myślowego) z mówieniem pojedynczych nie

związanych ze sobą słów (jakby „czytanie ze słownika”)



Okresowo głębokie przymglenie świadomości połączone z

zaburzeniami orientacji w czasie i dezorientacją co do miejsca



Okresowo pogłębienie zaburzeń świadomości aż do utraty

kontaktu z otoczeniem



Zmienny krytycyzm w stosunku do sytuacji i stanu chorobowego



W momentach zwiększonego krytycyzmu i orientacji poczucie

zagubienia i wysiłki w kierunku zdania sobie sprawy co istotnie

się dzieje



W momentach pobudzenia bezładne miotanie się

(jaktacje)ograniczone zwykle do niewielkiej

przestrzeni(„niepokój w obrębie łóżka”)

Zespoły Otępienne

Zespoły Otępienne



Otępieniem nazywamy globalne

upośledzenie funkcji poznawczych bez

zaburzeń świadomości. (należy jednak

pamiętać że w przebiegu zespołów otępiennych,

szczególnie w ch. Alzheimera , mogą się pojawić

epizody majaczeniowe lub urojeniowe)



O otępieniu mówimy wtedy gdy upośledzenie

czynności poznawczych i intelektu jest na tyle

nasilone, że zaburza wykonywanie zawodu i

funkcjonowanie społeczne.



Podstawowym objawem jest utrata pamięci

( początkowo świeżej a następnie w coraz

większym stopniu trwałej). Upośledzeniu ulega

również myślenie abstrakcyjne i osąd, wraz z

upływem czasu pojawiają się wyraźne zmiany

osobowości.

Otępienie – rozpoznanie i objawy –

Otępienie – rozpoznanie i objawy –

c.d.

c.d.



Upośledzenie pamięci świeżej i trwałej



Upośledzenie myślenia abstrakcyjnego – niezdolność

do określenia różnic i podobieństw między

zbliżonymi pojęciami, trudność w definiowaniu słów i

pojęć



Upośledzenie osądu – niezdolność do ułożenia

rozsądnego, realnego planu działania, niezdolność do

uregulowania stosunków z rodziną



Zaburzenia korowe: afazja (upośledzenie lub utrata

funkcji językowych), apraksja(niemożność

wykonywania złożonych czynności),

agnozja(niemożność rozpoznawania lub nazwania

poprzednio znanych przedmiotów), trudności w

wykonywaniu zadań konstrukcyjnych (np.

niezdolność do kopiowania trójwymiarowych figur)



Zaburzenia osobowości (zmiany lub zaostrzenie cech

przedchorobowych)

Zespoły otępienne -

Zespoły otępienne -

epidemiologia

epidemiologia

Zespoły otępienne występują najczęściej u

ludzi starych.

Otępienie stwierdza się u 5% osób powyżej

65r.ż. I u około 20% osób powyżej 80 r.ż.

Najczęstszą przyczyną otępienia jest

choroba Alzheimera (częściej u kobiet),

drugie co do częstości jest otępienie

wielozawałowe(częściej u mężczyzn).

Coraz częściej przyczyną otępienia jest

encefalopatia wywołana przez wirus HIV

Inne przyczyny otępienia

Inne przyczyny otępienia

Pierwotne choroby CSN



Choroba Picka



Pląsawica Huntingtona



Choroba Parkinsona



Stwardnienie rozsiane

Zaburzenia endokrynologiczne



Niedoczynność tarczycy



Choroby przytarczyc



Niedoczynność przysadki i nadnerczy



Stany po przebytej hipoglikemi

Choroby wątroby



Przewlekła encefalopatia wątrobowa

Choroby nerek



Encefalopatia mocznicowa



Encefalopatia podializacyjna

Inne przyczyny otępienia

Inne przyczyny otępienia

Choroby układu krążenia



Poliarteritis nodosa



Stany poudarowe



Niemiarowość serca

Choroby układu oddechowego



Encefalopatia w przebiegu przewlekłej niewydolności

oddechowej

Niedobory witaminowe



Niedobór witaminy PP



Niedobór witaminy B12



Niedobór kwasu foliowego

Guzy wewnątrzczaszkowe
Urazy czaszkowo-mózgowe
Choroby infekcyjne



Choroba Kreuzfeldta – Jacoba



Kryptokokowe zapalenie opon



Wirusowe zapalenie mózgu

Inne (ch. Wilsona, Wodogłowie, Sarkoidoza)

Przebieg zespołów otępiennych

Przebieg zespołów otępiennych

Około 10% przypadków otępień ma

charakter odwracalny, co jest związane

z odwracalnością przyczyn (np.

niedoczynność tarczycy, kiła CSN,

wodogłowie, guzy mózgu, zaburzenia

metaboliczne, niedobory witaminowe).

Pozostałe przypadki mają charakter

postępujący, doprowadzający z czasem

do głębokich zaburzeń orientacji auto i

allopsychicznej, konieczności stałej

opieki, zaburzeń pracy zwieraczy i do

śmierci.

Różnicowanie otępień

Różnicowanie otępień



Fizjologiczne starzenie się



Depresja



Majaczenie



Należy przeprowadzić pogłębioną

diagnostykę w kierunku uleczalnych

przyczyn otępienia oraz w kierunku

współistniejących schorzeń

somatycznych , których dekompensacja

może poważnie nasilać obecne w otępieniu

zaburzenia procesów poznawczych.

Leczenie otępień

Leczenie otępień

nieodwracalnych

nieodwracalnych



Leczenie jest w zasadzie
podtrzymujące. Schorzenia
współistniejące powinny być
odpowiednio leczone. Należy
zapewnić choremu właściwe
odżywienie , zadbać, aby był aktywny.
W otoczeniu powinny znajdować się
liczne i wyraźne informacje o miejscu
i czasie

Leczenie otępień

Leczenie otępień

nieodwracalnych

nieodwracalnych

Farmakoterapia:



Unikać polipragmazji



Nie należy podawać benzodwuazepin i

barbituranów ze względu na niebezpieczeństwo:

1)reakcji paradoksalnych, 2)upadków z

następowaym złamaniem szyjki kości udowej,

3)pogłębienia deficytów poznawczych



W przypadku pobudzenia, niepokoju lub

bezsenności wskazane są bardzo małe dawki

neuroleptyków(halopreidol , risperidon)



Leki prokognitywne (najbardziej efektywne w

ch.Alzheimera):



Blokery acetylocholinesterazy:

Donepezil(Arricept), Rivastygmina (Exelon),

Galantamina(Reminyl), Memantyna (Ebixa)



Piracetam (Nootropil, Memotropil)

Otępienie typu

Otępienie typu

Alzheimerowskiego

Alzheimerowskiego



Hpotetyczne czynniki ryzyka obejmują: wiek

matki przy urodzeniu, toksyczne działanie glinu,

urazy głowy, niedobór acetylochliny, zaburzenia

autoimmunologiczne etc.



Patomorfologia: zwyrodnienie włókienkowe, płytki

starcze, zwyrodnienie ziarnisto – wodniczkowe,

angiopatia amyloidowa. Zmiany te są szczególnie

wyraźne w obrębie jądra migdałowatego,

hipokampa, kory mózgowej (kora czołowa i

środkowa część kory skroniowej) i podstawy

mózgu. Pełne rozpoznanie choroby jest możliwe

tylko w wyniku przeprowadzenia badania his-

pat , które robi się dopiero po śmierci pacjenta.

Na podstawie badania klinicznego można jedynie

mówić o przypuszczalnym czy prawdopodobnym

rozpoznaniu choroby Alzheimera.

Otępienie typu

Otępienie typu

Alzheimerowskiego - objawy

Alzheimerowskiego - objawy



Objawy otępienia



Podstępny nieuchwytny początek



Przewlekle postępujący przebieg



Raczej nie występują objawy ogniskowe



W przebiegu mogą nastąpić zaostrzenia
: majaczeniowe, urojeniowe, depresyjne



Wywiad, badanie somatyczne z reguły
pozwalają na wykluczenie innych
przyczyn otępienia

Otępienie wielozawałowe

Otępienie wielozawałowe



Jest to otępienie występujące w przebiegu mnogich

udarów



Objawy nasilają się skokowo po kolejnych udarach



Pacjenci wiedzą kiedy dochodzi do pogarszania



W ciągu kilku , kilkunastu dni po udarze obserwuje się

niewielką poprawę aż do kolejnego udaru ale pacjent

nie osiąga poziomu sprawności poznawczej sprzed

udaru



Częste są różnorodne objawy neurologiczne zależne od

umiejscowienia i rozległości zmian udarowych (np.

wzmożenie odruchów głębokich, objaw Babińskiego,

porażenie rzekomoopuszkowe, zaburzenia chodu,

niedowłady)



Upośledzenie procesów poznawczych przez długi czas

ma charakter wybiórczy z zaoszczędzeniem pewnych

funkcji

Choroba Creutzfeldta - Jakoba

Choroba Creutzfeldta - Jakoba



Jest to szybko postępujące otępienie

zwyrodnieniowe wywołane przez priony



Choroba może pojawić się w ciągu całego dorosłego

życia ale najczęściej pojawia się w piątej dekadzie



Przebieg jest podostry, prowadzi dośmierci w ciągu

1-2 lat



Początkowo mogą pojawiać się niesprecyzowane

dolegliwości fizyczne oraz nerwicowe



Z czasem pojawia się postępujące porażenie

spastyczne kończyn z objawami pozapiramidowymi,

ruchami choreoatetotycznymi, następnie

występują : ataksja, drżenie włókienkowe mięśni,

zanik nerwów gałkoruchowych, miokloni



Szybko postępujące otępienie i wyniszczenie



Typowy trójfazowy zapis EEG

Objawy psychopatologiczne w

Objawy psychopatologiczne w

padaczkach

padaczkach



Pojawiają się w 3-7% przypadków padaczek



Najczęściej występują w padaczce skroniowej



Mogą występować zarówno przed , po jak i w trakcie napadu

padaczkowego, często pojawiają się po gwałtownym odstawieniu

antykonwulsantów



Często są częścią składową tzw aury przedpadaczkowej



Często towarzyszą im napadowe zaburzenia

wegetatywne:sensacje w nadbrzuszu, wzmożona perystaltyka

jelit, ślinienie się, wzrost tętna i ciśnienia, zawroty głowy



Mają bardzo różnorodny i bardzo zmienny obraz:



Depersonalizacja, derealizacja, deja vu, objawy lękowe i

konwersyjne



Omamy smakowe i węchowe którym mogą towarzyszyć ruchy

mlaskania, żucia, cmokania , połykania, omamy wzrokowe i iluzje



Objawy podobne do schizofrenii paranoidalnej ale: 1)trwają do

kilku dni i ustępują samoistnie, 2)nie występują objawy ubytkowe

Urazy głowy

Urazy głowy

Obraz kliniczny zarówno bezpośrednich jak i

odległych następstw urazów głowy jest bardzo

zróżnicowany

Bezpośrednie następstwa urazów głowy



Amnezja



Pobudzenie



Apatia



Psychozy pourazowe, łącznie z majaczeniem

Następstwa późne / przewlekłe



Zespoły amnestyczne



Psychozy



Zaburzenia afektywne



Charakteropatie



Zespoły otępienne

Objawy wstrząśnienia

Objawy wstrząśnienia

mózgu

mózgu



Przejściowa utrata przytomności



Amnezja następcza



Bóle i zawroty głowy



Niekiedy zaburzenie funkcji
poznawczych oraz spadek
wydolności fizycznej

Guzy mózgu

Guzy mózgu



Symptomatologia obejmuje: ubytkowe objawy

neurologiczne, bóle głowy, nudności wymioty, napady

padaczkowe, utratę wzroku, obrzęk tarczy nerwu

wzrokowego, wszelkie zaburzenia psychiczne



Objawy w przewadze są następstwem ciasnoty

śródczaszkowej, w mniejszym stopniu miejscowego

uszkodzenia dokonywanego przez guz



Tendencje samobójcze przejawia około 10% osób z

guzami mózgu – głównie w okresie nasilenia bólów

głowy



Większość chorych z guzami cierpi na zaburzenia

psychiczne



W guzach powoli rosnących stwierdza się głównie

zaburzenia osobowości



W guzach szybko rosnących występuje upośledzenie

czynności poznawczych i lub zaburzenia świadomości

Guzy mózgu – objawy

Guzy mózgu – objawy

psychopatologiczne

psychopatologiczne



Guzy płata czołowego: depresja lub euforia
afekt niedostosowany, moria, skracanie
dystansu, odhamowanie, otępienie,
objawy charakteropatyczne, bywa że guz
tej okolicy jest rozpoznawany błędnie.



Guzy płata skroniowego: lęk, depresja,
omamy smakowe i węchowe, napady
padaczkowe z płata skroniowego, psychozy
schizofrenopodobne



Guzy płata ciemieniowego: afazja, apraxja,
anozognozja, niekiedy objawy podobne do
zaburzeń konwersyjnych.