Mikroeko(logia) - makroeko(nomia)

Programy wdrażania rozwiązań

prośrodowiskowych

w przedsiębiorstwach

• 1

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Projekt współfinansowany

ze środków Unii Europejskiej

w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

• 2

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Moduł 5

Emisje do powietrza

I Ekozarzadzanie

• 3

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

OCHRONA ŚRODOWISKA

dobro

PODSTAWOWE

czy

KONSUMPCYJNE

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

• 4

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

doktryna ekonomii,

zakładająca jakość życia na

poziomie na jaki pozwala

obecny rozwój cywilizacyjny

• 5

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ochrona powietrza

Hałas

Substancje

Finansowanie w ochronie śrdowiska.

Systemy zarządzania środowskiem

Strategia wdrażania rozwiązań proekologicznych

Oudsorcing

• 6

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Outsourcing

• 7

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wykonujemy samodzielnie

Zatrudniamy pracownika

Zlecamy na zewnątrz

• 8

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 9

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Jeśli jest coś, czego

nie potrafimy zrobić wydajniej,

taniej i lepiej niż konkurenci,

nie ma sensu, żebyśmy to robili

i powinniśmy zatrudnić do wykonania

tej pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż my

• 10

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Outsourcing

wydzielenie ze struktury organizacyjnej

przedsiębiorstwa niektórych realizowanych

przez nie samodzielnie funkcji

i przekazanie ich do wykonania innym podmiotom

• 11

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

audyt środowiskowy

doradztwo prawne w zakresie OŚ

pomiary w OŚ

sprawozdawczość i opłaty

uzyskiwanie decyzji w OŚ

doradztwo technologiczne w OŚ

kontrola organów OŚ

odpowiedzialność za działania

• 12

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ochrona powietrza

Opłaty za korzystanie ze środowiska.

Raportowanie.

Pozwolenia i zgłoszenia.

Pomiary emisji.

• 13

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Co potrzeba do funkcjonowania

przedsiebiorstwa (państwa)?

Pieniądze

Informacja

• 14

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Opłaty za korzystanie ze środowiska.

Forma podatku który należy wnieść za

emisję zanieczyszczeń do środowiska.

• 15

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Opłaty za korzystanie ze środowiska dotyczą:

•przedsiębiorców

•inne osóby fizyczne w zakresie w jakim

• obowiązuje je uzyskiwanie pozwolenia

•podmiotów posiadających osobowość prawną

•(np. szkoły, szpitale, urzędy, stowarzyszenia itp.)

• 16

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Obowiązkiem ww. jednostek jest:

samodzielne naliczanie wysokości opłaty według stawek za dany rok.

przekazanie opłaty na rachunek właściwego UM.

przedstawienie Marszałkowi Województwa

zbiorczego zestawienia informacji o zakresie

korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat .

• 17

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Termin wnoszenia opłaty oraz przedstawiania

zestawienia za rok ubiegły upływa 31 marca danego roku.

Nie wnosi się opłat z tytułu tych rodzajów

korzystania ze środowiska

(powietrze, pobór wód, wprowadzanie ścieków,

składowanie odpadów) których

roczna wysokość nie przekracza 800 zł.

• 18

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W przypadku gdy

nie wnosi się opłat

nadal istnieje obowiązek złożenia sprawozdania (zestawienia).

• 19

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W przypadku braku wymaganego pozwolenia na

wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów,

(....)

podmiot korzystający ze środowiska

ponosi opłatę podwyższoną (....)

o

500%.

• 20

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

http://www.ekoportal.gov.pl

• 21

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Opłaty za korzystanie ze środowiska

podlegają rygorom prawa podatkowego

• 22

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Raportowanie.

• 23

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Zestawienie wielkości opłat

(mówiliśmy przed chwilą)

za korzystanie ze środowiska

składamy do UM.

• 24

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r.

o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji

nakłada na podmioty korzystające ze środowiska

obowiązek sporządzania i wprowadzania do Krajowej bazy,

w terminie do końca lutego,

raportu zawierającego szczegółowe informacje o:

wielkości emisji do powietrza

powadzonej działalności,

na skutek, której występuje emisja.

• 25

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dotyczy:

Wszystkich podmiotów korzystających ze środowiska,

których działalność powoduje emisję substancji do atmosfery,

w tym zarówno instalacji wymagających pozwolenia (sektorowe,

zintegrowane), zgłoszenia (np. instalacje energetycznego spalania

paliw o mocy od 1 MW do 5 MW opalanych węglem), jak i takich

nie objętych w/w regulacjami prawnymi.

• 26

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

www.krajowabaza.kobize.pl

Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami

ul. Chmielna 132/134

00-805 Warszawa

• 27

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń, (PRTR)

na mocy art. 236a ustawy POŚ,

jest elementem

Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń,

o

którym mowa w rozporządzeniu (WE) Nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i

Rady z dnia 18 stycznia 2006r. w sprawie ustanowienia

Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń

i zmieniającym dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE

(Dz.Urz. UE L 33 z 04.02.2006, str. 1).

• 28

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Na mocy ww. przepisów

prowadzący instalacje obowiązani są

w terminie do dnia 31 marca roku następującego

po danym roku sprawozdawczym do przekazywania

Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska

informacji niezbędnych do tworzenia

Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń.

• 29

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Warunkiem, który zakład musi spełnić,

aby znaleźć się w Krajowym Rejestrze jest:

Prowadzenie działalności wymienionej w załączniku I

do rozporządzenia, z przekroczeniem progu wydajności,

przy jednoczesnym:

Uwalnianiu jakiegokolwiek zanieczyszczenia do powietrza,

wody lub gleby, wymienionego w załączniku II do rozporządzenia,

z przekroczeniem progu,

(.....)

• 30

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Główny Urząd Statystyczny

• 31

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Pozwolenia i zgłoszenia.

• 32

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Prowadzenie działalności polegającej na

wprowadzaniu do powietrza gazów i pyłów z

instalacji i obiektów przemysłowych,

mogących negatywnie oddziaływać na

środowisko, wymaga uzyskania pozwolenia

• 33

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 02.07.10

w sprawie przypadków,

w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

z instalacji nie wymaga pozwolenia

(Dz. U. Nr 130, poz. 881)

zostały określone przypadki, w których wprowadzanie

gazów lub pyłów do powietrza nie wymaga pozwolenia

.

• 34

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Pozwolenia nie wymagają instalacje:

nieobjęte standardami emisyjnymi,

w przypadku gdy żadna z substancji wprowadzanych do powietrza

nie powoduje przekroczenia 10% dopuszczalnych poziomów substancji

w powietrzu, albo 10% wartości odniesienia;

z których gazy lub pyły są wprowadzane do powietrza w sposób

niezorganizowany, bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu

środków technicznych;

• 35

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

ergetyczne, o nominalnej mocy cieplnej do:

- 5 MW – opalane węglem kamiennym

- 10 MW – opalane koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym

- 15 MW – opalane paliwem gazowym

do spawania – obejmujące nie więcej niż 3 stanowiska spawalnicze

do powlekania, w których stosuje się mniej niż jedną tonę powłok w ciągu roku

zbiorniki materiałów sypkich – o pojemności mniejszej niż 50 m3

do przetwórstwa owoców lub warzyw – o zdolności produkcyjnej
mniejszej niż 50 Mg na rok

• 36

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

do suszenia owoców, warzyw, zboża, innych płodów rolnych lub leśnych

młyny spożywcze

do produkcji węgla drzewnego

stosowane w gastronomii

do przesyłu, przeładunku lub magazynowania paliw płynnych

do oczyszczania ścieków

do odprowadzania gazu składowiskowego do powietrza

• 37

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

zbiorniki bezodpływowe kanalizacji lokalnej

dygestoria,

garaże

• 38

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W przypadku, gdy

nie jest wymagane pozwolenie na

wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,

ale instalacja może negatywnie

oddziaływać na środowisko,

wymagane może być zgłoszenie

faktu wprowadzania gazów

lub pyłów do powietrza.

• 39

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rodzaje instalacji,

z których emisja nie wymaga pozwolenia,

a których eksploatacja wymaga zgłoszenia

zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska

z dnia 2 lipca 2010r.

w sprawie rodzajów instalacji,

których eksploatacja wymaga zgłoszenia

(Dz. U. Nr 130, poz. 880).

• 40

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Zgłoszenia wymagają instalacje

nie wymagające pozwolenia, z wyjątkiem:



energetycznych o nominalnej mocy cieplnej do 1MW



innych niż energetyczne – o nominalnej mocy cieplnej do 0,5 MW



do suszenia owoców, warzyw, zboża, innych płodów rolnych

lub leśnych – wydajności do 30 Mg na godzinę



stosowanych w gastronomii przystosowanej do obsługi

do 500 osób na dobę



dygestoriów - wykorzystywanych do celów laboratoryjnych



garaży

• 41

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów

do powietrza wydaje się na wniosek

prowadzącego instalację

lub na

wniosek zainteresowanego uzyskaniem

tytułu prawnego do instalacji

lub jej oznaczonej części,

bądź też

podmiotu podejmującego

realizację nowej instalacji.

• 42

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Pomiary emisji.

• 43

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 147 ust. 1

Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są

obowiązani do okresowych pomiarów wielkości emisji

Art. 147 ust. 2

P

rowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są

obowiązani do ciągłych pomiarów wielkości emisji

w razie wprowadzania do środowiska znacznych ilości substancji

lub energii

• 44

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 141

eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna powodować

przekroczenia standardów emisyjnych a jej oddziaływanie

nie powinno powodować pogorszenia stanu środowiska

w znacznych rozmiarach lub zdrowia ludzi

Art. 144

eksploatacja instalacji nie powinna powodować

przekroczenia standardów jakości środowiska

• 45

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 147 ust. 4

Prowadzący instalację nowo zbudowaną lub zmienioną

w istotny sposób, z której emisja wymaga pozwolenia,

jest obowiązany do przeprowadzenia

wstępnych pomiarów wielkości emisji z tej instalacji

Art. 147 ust. 6

Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są

obowiązani do ewidencjonowania wyników przeprowadzonych

pomiarów oraz ich przechowywania

przez 5 lat od zakończenia roku kalendarzowego, którego dotyczą

• 46

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 147a ust. 1

Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są

obowiązani zapewnić wykonanie pomiarów wielkości emisji

lub innych warunków korzystania ze środowiska przez

akredytowane laboratorium w rozumieniu ustawy z dnia

30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności

• 47

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Akredytowane laboratorium

http://www.pca.gov.pl/

• 48

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rozporządzenie Ministra Środowiska

w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia

pomiarów wielkości emisji

oraz pomiarów ilości pobieranej wody określa:

przypadki, w których wymagany jest ciągły pomiar emisji z instalacji,

przypadki, w których wymagane są okresowe pomiary emisji

z instalacji albo urządzenia oraz częstotliwość prowadzenia

tych pomiarów, referencyjne metodyki wykonywania pomiarów,

sposób ewidencjonowania przeprowadzonych pomiarów.

• 49

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Pomiary okresowe

Okresowe pomiary emisji do powietrza prowadzi się dwa razy w roku,

raz w sezonie zimowym (październik-marzec)

oraz raz w sezonie letnim (kwiecień-wrzesień)

W przypadku instalacji lub źródeł pracujących sezonowo

w okresie nieprzekraczającym sześciu miesięcy, pomiary emisji

do powietrza prowadzi się raz w roku

w okresie pracy instalacji lub źródeł

• 50

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 149 ust. 1

wyniki pomiarów, (...)

prowadzący instalację i użytkownik urządzenia przedstawiają

organowi ochrony środowiska

oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska,

jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu

na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli

wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska

• 51

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

wyniki pomiarów, (...)

prowadzący instalację i użytkownik urządzenia

przedstawiają

organowi ochrony środowiska

w terminie 30 dni od wykonania badania

• 52

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Hałas

Wymagania prawne

Pozwolenia i decyzje

Pomiary hałasu

• 53

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Robert Koch:

Nadejdzie dzień,

gdy człowiek będzie musiał walczyć

z bardzo niebezpiecznym wrogiem swego zdrowia

– z hałasem –

tak samo, jak kiedyś walczył z cholerą i dżumą

• 54

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Hałas

dźwięki zazwyczaj o nadmiernym natężeniu (zbyt głośne)

w danym miejscu i czasie,

odbierane jako:

"bezcelowe,

następnie uciążliwe, przykre, dokuczliwe,

wreszcie szkodliwe”.

• 55

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Walka z hałasem

Hałasy bywały przyczyną procesów sąsiedzkich już w średniowieczu.

Od XVI w. wydawano przepisy ograniczające hałas w miastach.

Anglicy zakazywali bicia żon o pewnych porach dnia i nocy

wyłącznie dlatego, aby ich krzyki nie przeszkadzały sąsiadom.

Od XIX wieku w wielu miastach zakazywano

słuchania muzyki przy otwartych oknach.

• 56

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W starożytnych Chinach hałas stosowany był

jako wyjątkowo ciężka tortura.

"Kto obraża Najwyższego,

nie będzie powieszony, lecz fleciści, dobosze

i heroldzi będą wokół niego czynić hałas dniem i nocą,

póki nie padnie martwy,

albowiem to jest właśnie najcięższa kaźń"

• 57

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Angielskie słowo "noise",

tj. hałas

pochodzi z łac. "nausea",

czyli choroba, nudności.

• 58

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W zależności od częstotliwości drgań wyróżnia się:

hałas infradźwiękowy:

niesłyszalny, lecz odczuwalny, o częstotliwości drgań niższej od 20 Hz

hałas słyszalny:

częstotliwość w przedziale 20-20000 Hz

hałas ultradźwiękowy:

niesłyszalny, ponad 20000 Hz.

Określenie "wibracje" stosuje się do drgań oddziaływujących

nie za pośrednictwem powietrza lecz ciał stałych.

• 59

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ze względu na pochodzenie hałas dzielimy na :

hałas przemysłowy

od zakładów pracy, dyskotek i lokali rozrywkowych, centrali klimatyzacyjnych sklepów

hałas komunikacyjny

drogowy, lotniczy, kolejowy, tramwajowy

Jest to tak zwane

szczególne korzystanie ze środowiska

związane z eksploatacją urządzeń mechanicznych

przez człowieka.

• 60

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wszystkie hałasy powodowane

głośnym zachowaniem ludzi, zwierząt,

odgłosy przyrody

to powszechne korzystanie ze środowiska

i jako takie nie podlega ustawie

Prawo ochrony środowiska.

• 61

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

DOPUSZCZALNE POZIOMY HAŁASU W ŚRODOWISKU.

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku

określone zostały w rozporządzeniu

Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku

o dopuszczalnych poziomach hałasu w środowisku.

• 62

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dopuszczalny poziom hałasu w dB

Drogi lub linie kolejowe

przedział czasu odniesienia równy

16 godzinom (pora dnia) 50 dB

8 godzinom (pora nocy) 45 dB

• 63

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Hałas instalacyjny i działalność powodująca hałas

Pora dzienna (6.00 – 22.00) - 45 dB

8 najbardziej niekorzystnych godzin kolejno po sobie następujących

Pora nocna (22.00 – 6.00) - 40 dB

1 godzina najbardziej niekorzystna w porze nocnej

• 64

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Tereny zabudowy jednorodzinnej

Hałas od dróg i koleji

Pora dzienna – 55 dB

Pora nocna – 45 dB

Hałas przemysłowy

Pora dzienna – 50 dB

Pora nocna – 40 dB

• 65

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dla terenów zabudowy wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego

Hałas od dróg i koleji

Pora dzienna – 60 dB

Pora nocna – 50 dB

Hałas przemysłowy

Pora dzienna – 55 dB

Pora nocna – 45 dB

• 66

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 112.

Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu

jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,

w szczególności poprzez:

1)

utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co

najmniej na tym poziomie;

2) zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego,

gdy nie jest on dotrzymywany

• 67

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 115a.

1. W przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska,

na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych

przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub

pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia,

że poza zakładem, w wyniku jego działalności,

przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu,

organ ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu;

(.....)

• 68

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 69

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Art. 119.

1. Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza

poziom dopuszczalny, tworzy się programy ochrony

środowiska przed hałasem, których celem jest

dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.

2. Dla terenów, (....) programy uchwala rada powiatu,

a dla terenów, (....) programy określa, w drodze

uchwały, sejmik województwa.

• 70

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje

karty charakterystyk

kontrolowane

szczególne zagrożenie dla środowiska (PCB, azbest)

• 71

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje i preparaty chemiczne

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych

z 11 stycznia 2001 r.

Ustawa o substancjach chemicznych i ich mieszaninach

z dnia 25 lutego 2011

podlegają klasyfikacji pod względem zagrożenia,

jakie stanowią dla zdrowia człowieka lub dla środowiska.

• 72

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Osoba wprowadzająca do obrotu substancję niebezpieczną

(producent, dystrybutor, importer)

jest zobowiązana do bezpłatnego udostępnienia odbiorcy

karty charakterystyki,

najpóźniej w dniu pierwszej dostawy

oraz ma obowiązek zaktualizować kratę

w przypadku pojawienia się nowych istotnych danych.

• 73

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Określono

Wzór karty

charakterystyki substancji niebezpiecznej

oraz sposób jej sporządzania i aktualizowania

• 74

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Identyfikacja substancji/preparatu

Skład i informacja o składnikach

Identyfikacja zagrożeń

Pierwsza pomoc

Postępowanie w przypadku pożaru

• 75

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Postępowanie w przypadku

niezamierzonego uwolnienia do środowiska

Postępowanie z substancją i jej magazynowanie

Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej

Właściwości fizykochemiczne

Stabilność i reaktywność

• 76

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Informacje toksykologiczne

Informacje ekologiczne

Postępowanie z odpadami

Informacje o transporcie

Informacje dotyczące przepisów prawnych

Inne informacje

• 77

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje i preparaty niebezpieczne

podlegają zgłoszeniu do

Biura do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.

• 78

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 79

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 80

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 81

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje kontrolowane

• 82

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje zubożające warstwę ozonową

(stosowane w sektorze chłodnictwa, klimatyzacji, pompach cieplnych, urządzeniach

zawierających rozpuszczalniki oraz systemach przeciwpożarowych i gaśnicach)

zaliczone zostały do substancji

negatywnie oddziaływujących na środowisko.

• 83

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

OBOWIĄZKI PODMIOTÓW WYNIKAJĄCE

z Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.

o substancjach zubożających warstwę ozonową:

podmioty używające

(w wyniku produkcji, przywozu, wywozu, wprowadzające do obrotu,

stosujące, poddające odzyskowi, recyklingowi, regeneracji, unieszkodliwiające)

substancje kontrolowane są obowiązane do prowadzenia

ewidencji substancji kontrolowanych

oraz do

przekazywania informacji zawartych w tej ewidencji

do dnia 28 lutego za rok poprzedni

• 84

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

podmioty wprowadzające do obrotu

produkty, urządzenia i instalacje

zawierające substancje kontrolowane

są obowiązane

do ich oznakowania,

a także

do oznakowania pojemników zawierających te substancje

• 85

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

użytkownik urządzeń lub instalacji

zawierających powyżej 3 kg czynnika chłodniczego

będącego substancją kontrolowaną

jest obowiązany do

prowadzenia „karty urządzenia”

• 86

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Substancje

stwarzające

szczególne zagrożenie dla środowiska

(PCB, azbest)

• 87

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rozporządzenie Ministra Środowiska

z dnia 10 listopada 2005 r.

w sprawie substancji szczególnie szkodliwych

dla środowiska wodnego,

których wprowadzenie w ściekach przemysłowych

do urządzeń kanalizacyjnych

wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego

• 88

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

rtęć (Hg);

kadm (Cd);

heksachlorocykloheksan (HCH);

tetrachlorometan (czterochlorek węgla) (CCl4);

pentachlorofenol (PCP) i jego sole;

aldryna (C12H8Cl6);

dieldryna (C12H8Cl6O);

endryna (C12H8Cl6O);

izodryna (C12H8Cl6);

dwuchloro-dwufenylo-trójchloroetan (DDT);

• 89

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

wielopierścieniowe chlorowane dwufenyle (PCB);

wielopierścieniowe chlorowane trójfenyle (PCT);

heksachlorobenzen (HCB);

heksachlorobutadien (HCBD);

trichlorometan (chloroform) (CHCl3);

1,2-dichloroetan (EDC);

trichloroetylen (TRI);

tetrachloroetylen (nadchloroetylen) (PER);

trichlorobenzen (TCB).

• 90

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Metale

arsen; bar; beryl; chrom sześciowartościowy i ogólny,

cynk; cyna; kobalt; miedź; molibden; nikiel; ołów; selen;

srebro; tal; tytan; wanad; antymon; bor;

fenole lotne (indeks fenolowy);

węglowodory ropopochodne;

• 91

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

fosfor i związki fosforu oznaczane jako fosfor ogólny;

cyjanki wolne i cyjanki związane;

fluorki;

azot amonowy;

azot azotynowy.

• 92

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Azbest

• 93

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Obowiązujące przepisy

zakazują wprowadzania na obszar Polski

wyrobów zawierających azbest,

produkcji wyrobów zawierających azbest oraz

obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten surowiec

( Dz. U. Nr 101 poz. 628 z 1997 r. z późn. zm.).

• 94

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Obowiązki nałożone na:

• właścicieli lub zarządców obiektów zawierających azbest,

• wykonawców prac

polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest,

• firmy transportujące odpady azbestowe

• 95

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Obowiązki właścicieli lub zarządców:

• przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest,
(identyfikacji ich rodzaju i ilości)
• sporządzenie „Oceny stanu i możliwości bezpiecznego
użytkowania wyrobów zawierających azbest
• oznakowanie miejsc gdzie znajdują się azbest,
• zaznaczenie na planach obiektu miejsc zawierających azbest,
• jeśli azbest „miękki” – azbest krokidolit, należy prowadzić
monitoring zanieczyszczeń powietrza,

• 96

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Obowiązki właścicieli lub zarządców:

• uzyskanie pozwolenia na budowę przed rozpoczęciem prac
usunięcia elementów azbestowych,
• poinformowanie o usuwaniu azbestu,
• wybranie wykonawcy prac rozbiórkowych oraz oczyszczenie
budynku i terenu,
• uzyskanie od wykonawcy prac oświadczenia o prawidłowości
wykonania robót,

• 97

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W rozumieniu przepisów ustawy o odpadach

„wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług

w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektu,

czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania,

konserwacji i napraw jest

podmiot, który świadczy usługę,

chyba, że umowa o świadczeniu usługi stanowi inaczej”.

• 98

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Finansowanie w ochronie śrdowiska.

• 99

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wyszczególnienie

2000

2004

2007

Środki własne

53

47

47

Środki z budżetu centralnego 5

7

3

Środki z zagranicy

4

11

15

Fundusze ekologiczne

20

22

21

Kredyty, pożyczki krajowe

12

8

10

Inne środki

6

5

4

• 100

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wielkość zrealizowanej pomocy zagranicznej

na ochronę środowiska w Polsce w latach 2005–2007

Lata

2005

2007

liczba

w mln Euro

liczba

w mln Euro

Fundusze Strukturalne

–

–

157 48,4

Fundusz ISPA

Fundusz Spójności

38 94,2

89

348,5

NMF i MF EOG

– –

32 2,1

Ogółem

38 94,2

278 399,0

• 101

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dziedziny finansowania ochrony

środowiska w Polsce (w %)

Wyszczególnienie

2004

2007

Gospodarka ściekowa i ochrona wód

45

41

Ochrona powietrza atmosferycznego

21

27

Gospodarka odpadami

9

8

Pozostałe

25

24

• 102

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Środki krajowe

• 103

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

wspólnie z Wojewódzkimi Fnduszami, jako niezależne podmioty,

stanowią system finansowania ochrony środowiska w Polsce.

Narodowy Fundusz, który w roku 2014 obchodzi jubileusz 25

lat funkcjonowania, jest źródłem finansowania przedsięwzięć

ekologicznych o charakterze ponadregionalnym.

Natomiast 16 wojewódzkich funduszy od 20 lat

wspiera finansowanie ochrony środowiska na poziomie regionalnym.

• 104

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

http://www.nfosigw.gov.pl

• 105

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Systemy zarządzania środowskiem

ISO 14000, EMAS

EKOLABELS

MMS przedsiębiorstwa, dom

programy „zielone zakupy”

„ślad węglowy”

„czyste biurko”

• 106

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Firma

chciejstwo, konieczność

Firma działajaca zgodnie z prawem

obowiązek

j.w + chce cos więcej zrobić

dobra wola

• 107

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W latach osiemdziesiątych pojawiła się koncepcja

kompleksowego podejścia do problemu zarządzania

wpływem na środowisko, które nie ograniczało się

już do stosowania rozwiązań typu „końca rury”,

ale zostało rozszerzone o wdrażanie nowych technologii,

stosowanie odpowiednio dobranych materiałów

i surowców i inne działania tego typu.

Zaczęto też posługiwać się pojęciem

„zarządzanie środowiskowe”.

• 108

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Zarządzanie środowiskowe oznacza te aspekty

ogólnej funkcji zarządzania organizacją,

które dotyczą kontrolowania i sterowania wpływem,

jaki wywiera ona na środowisko.

Pojęcie to obejmuje całość problemów dotyczących

wpływu wywieranego na środowisko,

a mających znaczenie dla strategii firmy

i jej konkurencyjności na rynku.

• 109

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Środowisko

Otoczenie, w którym działa Organizacja,

z uwzględnieniem powietrza, wody, ziemi,

zasobów naturalnych, flory, fauny,

ludzi i ich wzajemnych zależności

(w tym kontekście pojęcie otoczenia rozciąga się

od wnętrza Organizacji do systemu globalnego).

[definicja z ISO 14001:2004].

• 110

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Przesłanki do wdrażania systemów zarządzania środowiskie

m:

wzrost świadomości ekologicznej powodowana chęcią zachowania środowiska

naturalnego w jak najlepszym stanie

zaostrzające się przepisy prawne, dotyczące korzystania ze środowiska

poszukiwanie różnych możliwości dofinansowywania działalności

zainteresowanie naszych Klientów, dostawców, udziałowców wpływem

naszej działalności i wyrobów na środowisko

tworzenie pozytywnego wizerunku Przedsiębiorstwa w otoczeniu

przywilej wynikający z "pozycji lidera" zobowiązuje do promowania

ochrony środowiska

• 111

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Najpopularniejszymi standardami,

które definiują wymagania odnośnie Systemów Środowiskich są obecnie:

ISO 14001:2004 Ervironmental Management Systems (EMS),

czyli System Zarządzania Środowiskowego (SZŚ)

EMAS (Eco Management and Audit Scheme),

czyli System Ekozarządzania i Audytu)

FSC - System Certyfikacji Kontroli Pochodzenia Produktu oraz Gospodarki Leśnej

ISO 50001 - System Zarządzania Energią

• 112

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

SQAS

(Safety and Quality Assessment System),

czyli

System Badania i Oceny Bezpieczeństwa i Jakości

opracowany przez

Europejską Izbę Przemysłu Chemicznego

w celu stworzenie warunków odpowiedzialnego i bezpiecznego

obrotu produktami branży chemicznej

• 113

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

SQMS

(Supplier Quality Management System)

standard dla dostawców McDonald’s

• 114

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Standardy poszczególnych globalnych koncernów

charakteryzujące się zazwyczaj

bardziej rygorystycznymi wymaganiami

niż te przedstawione w popularnych standardach

i wymaganiach prawa poszczególnych Krajów,

w których funkcjonują zakłady koncernów

(np. Toyota, Toshiba itp. ).

• 115

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 116

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

W Polsce, według informacji R. Peglau, w styczniu

2006 r. były 597 firmy i organizacje z

certyfikatami, co dawało naszemu krajowi

25 miejsce na świecie,

A według informacji opublikowanych przez ISO w

grudniu 2005 r. certyfikaty posiadało 948

organizacji, z czego 375 certyfikowało swoje

systemy zarządzania środowiskowego zgodnie z

nową normą ISO 14001:2001.

• 117

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 118

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

EKOLABELS

• 119

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Oznakowanie ekologiczne UE

Ecolabel

jest

głównym oficjalnym europejskim wyróżnieniem,

przyznawanym wyrobom spełniającym

wyższe normy środowiskowe.

Ecolabel został ustanowiony w 1992 r

• 120

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• 121

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Oznakowanie Ecolabel

zostało ustanowione przez Komisję Europejską

jako dobrowolny "zielony znak",

mający na celu zachęcenie firm do wytwarzania wyrobów,

które są mniej szkodliwe dla środowiska.

Firmy, które uzyskały certyfikat "Ecolabel"

mogą oznaczać swoje wyroby symbolem.

• 122

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Europejski znak ekologiczny na wyrobach wskazuje,

że są one mniej szkodliwe dla środowiska

niż podobne wyroby w ciągu całego cyklu życia wyrobu,

ponieważ spełniają opublikowane kryteria środowiskowe

uzgodnione przez państwa członkowskie UE

w porozumieniu z zainteresowanymi stronami

(w tym z przedstawicielami przemysłu, konsumentów,

organizacji środowiskowych, handlu i władz publicznych).

Stosowana jest metodologia oceny cyklu życia wyrobu.

• 123

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

http://www.pcbc.gov.pl/ecolabel/

• 124

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

MMS, dom

programy „zielone zakupy”

„ślad węglowy”

„czyste biurko”

• 125

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

programy „zielone zakupy”

• 126

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Internetowa baza produktów i usług ekologicznych

Fundacji Partnerstwo dla Środowiska

to jedyna w Polsce witryna, która zbiera,

porządkuje oraz udostępnia informacje dotyczące

artykułów i usług posiadających obowiązujące

na świecie i w Polsce certyfikaty ekologiczne.

• 127

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

http://www.zielonezakupy.pl/

• 128

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

„ślad węglowy”

• 129

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ślad węglowy

całkowita "suma emisji gazów cieplarnianych

wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez

daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt".

Jest rodzajem śladu ekologicznego.

• 130

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Miarą śladu węglowego jest tCO2e

tona ekwiwalentu dwutlenku węgla.

Różne gazy cieplarniane w niejednakowym

stopniu przyczyniają się do globalnego ocieplenia,

zaś ekwiwalent dwutlenku węgla pozwala porównywać emisje

różnych gazów na wspólnej skali.

Na przykład tona metanu odpowiada 25 tonom CO2e.

• 131

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ślad węglowy organizacji obejmuje emisje spowodowane

przez wszystkie jej działania, wliczając w to zużycie energii

przez wykorzystywane przez nią budynki i środki transportu.

Ślad węglowy produktu obejmuje emisje spowodowane

wydobyciem surowców, z których został wytworzony,

produkcją, użytkowaniem oraz

składowaniem bądź recyklingiem po zużyciu.

• 132

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

„czyste biurko”

symbol i podstawa

Filozofii Kaizen

• 134

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Kaizen

(z jap. "kai" - zmiana, "zen" - dobry, czyli ciągłe doskonalenie)

jest to filozofia wywodząca się z japońskiej kultury

i praktyki zarządzania, którą można scharakteryzować jako:

- metodę ciągłego doskonalenia,

- niekończące się poszukiwanie doskonałości,

- proces stałej poprawy jakości produktów,

- dążenie do doskonalenia wszystkichaspektów działalności organizacji

• 135

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

5S

Odmiana filozofii Kaizen stosowana w koncercie

Hondy

czyli Seiri , Seiton, Seiso, Seiketsu, Shitsuke .

Po naszemu będzie to:

selekcja,

systematyka, sprzątanie, standaryzacja,

samodyscyplina

• 136

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

EKOZARZĄDZANIE

• 137

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Zarządzanie jest procesem

oparty na tzw. cyklu Deminga,

tj. cyklicznym procesie przebiegają-

cym według schematu:

• 138

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rozpoznanie

Planowanie

Wykonanie

Sprawdzenie

Włączenie

• 139

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

OCENA

czy

AUDYT

systematyczna i niezależna ocena

• 140

• Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dziękuję za uwagę