Mikroorganizmy w
powietrzu

Powietrze a mikroorganizmy

Mikroorganizmy w powietrzu



unoszą się przytwierdzone do cząstek kurzu pochodzenia

mineralnego, roślinnego i zwierzęcego



występują wewnątrz kropel uformowanych na skutek

atomizacji płynów w wyniku rozpylania, kichania, mieszania lub
innej aktywności



występują jako formy wolne, pozostające po odparowaniu

wody czy rozproszone jako efekt rozmnażania na cząstkach
stałych



niektóre drobnoustroje mogą wykorzystywać substancje

chemiczne rozpuszczone w kropelkach pary wodnej (mgły) lub
znajdujące się na/w cząstkach stałych i rozmnażać się



występują głównie jako składniki bioaerozoli.



liczba wolnych mikroorganizmów w powietrzu jest niewielka i

wynosi około 10-20%

Powietrze jest środowiskiem, w którym wiele

mikroorganizmów zachowuje żywotność i

aktywność, a niektóre nawet zdolne są do

rozmnażania.

Bioaerosole

Układy dwu- lub trzyfazowe składające się z fazy rozpraszającej
(powietrze) oraz rozproszonej (stałej lub ciekłej), zawierającej
drobnoustroje i zapewniającej im stabilność

Faza rozproszona to:



Komórki drobnoustrojów w stanie dyspersyjnym



Drobne cząstki płynu lub substancji stałej, do której

przytwierdzone są:



Pyłki roślin



Zarodniki grzybów



Komórki bakterii



Wirusy

Aerozole biologiczne

Saprofitycz
ne

Zakaźne

Mieszane

Pogorszenie stanu higienicznego powietrza



Pogorszenie

stanu

higienicznego

powietrza, psucie

się produktów

spożywczych,

farmaceutycznych,

materiałów

technicznych i

innych



Psucie się

produktów

spożywczych,

farmaceutycznych,

materiałów

technicznych i

innych



Alergie, choroby

zakaźne ludzi,

zwierząt, roślin



Choroby ludzi

(gruźlica, grypa,

katar, błonica,

ospa wietrzna,

odra, płonica,

różyczka,

grzybice, alergie),

zwierząt, roślin

Źródła mikroorganizmów w

powietrzu

Powietrze

Gleba

Woda, ścieki

Rośliny

Człowiek,
zwierzęta

Surowce, produkty

Wskaźnikami bakteriologicznego

zanieczyszczenia powietrza są:

 człowiek -–

Staphylococcus aureus, Staphylococcus albus,

Streptococcus salivarius, Streptococcus viridans (z układu
oddechowego ludzi i zwierząt), Escherichia coli, Enterococcus
(z przewodu pokarmowego ludzi i zwierząt)

 Z gleby –

promieniowce, Bacillus sp., pleśnie

 Z wody –

Pseudomonas fluorescens

Liczba mikroorganizmów w powietrzu



W miejscach przebywania ludzi (w

pomieszczeniach zamkniętych) może sięgać do 10

7

komórek/m

3



W zakładach przemysłowych, zależnie od działu, od

kilkudziesięciu do 10

4

-10

5

komórek/m

3



W powietrzu atmosferycznym ok. 10

3

- 10

4

komórek/m

3

Człowiek nie wykonujący żadnej pracy fizycznej

emituje od 10

5

do 10

6

cząstek o wielkości 0.3

m w czasie 1 minuty

Ilość drobnoustrojów w powietrzu zależy od:

 Czynników geologiczno-klimatycznych
 Klimat
 Ilość opadów
 Położenie terenu
 Rodzaj gleby
 Charakter wiatrów

 Aktywność człowieka
 Gęstość zaludnienia
 Szata roślinna terenu
 Uprzemysłowienie i rodzaj zakładu
 Higiena i utrzymanie czystości

 Inne
 Odległość od ziemi
 Pora roku
 Temperatura
 Nasłonecznienie

Mikroorganizmy w powietrzu na różnych
wysokościach

Wysokoś

ć

Zawartość mikroorganizmów w 1 m

3

powietrza

Zima

Wiosna

Lato

Jesień

Średnio

Bakterie

500

385

1362

2685

900

1289

2000

81

236

378

267

238

4000

43

95

97

75

79

6500

5

11

22

13

16

Grzyby strzępkowe

200

256

1913

12600

4086

7046

2200

43

73

1773

58

7046

4200

12

4

48

75

59

6200

4

2

0

16

5

 Obecność i skład bioaerosolu (zawartość w nim składników

pokarmowych)

 Parametry fizyczne (np. temperatura, promieniowanie

słoneczne)

 Wilgotność

 Relacja powierzchni do objętości
 Grubość ściany komórkowej
 Wytwarzanie barwników ochronnych
 Stan fizjologiczny (przetrwalniki bakteryjne, zarodniki

grzybów i promieniowców)

Długość przeżycia mikroorganizmów w
powietrzu zależy od:

Czynników abiotycznych
(środowiskowych)

Czynników biotycznych (zależnych od
mikroorganizmów)

Typowy układ mikroflory powietrza
zewnętrznego

Drobnoustroje

Udział

Rodzaje

Pleśnie

70 %

Aspergillus
Penicillium
Rhizopus
Mucor
Cladosporium
Alternaria

Bakterie

19 - 26 %

Micrococcus (30-

70%)
Bacillus (27-70%)
Sarcina
Staphylococcus
Promieniowce

(5%)

Drożdże

8 - 9 %

Thorulopsis
Rhodotorula

Inne (wirusy)

1 - 3 %

Typowy układ mikroflory powietrza
wewnętrznego

Drobnoustroj
e

Udział

Rodzaje

Pleśnie

8 -20 %

Aspergillus
Penicillium
Cladosporium
Alternaria
Fusarium

Bakterie

60 - 80 %

Micrococcus (40%)
Staphylococcus (40%)
Bacillus (10%)
Mycobacterium

(tuberculosis)
Pseudomonas, Aeromonas,

Pasteurella

Drożdże

2 - 4 %

Thorulopsis
Rhodotorula

Inne (wirusy)

5 %

(grypy, zapalenia płuc,

odry, różyczki)

Obecność drobnoustrojów w powietrzu ma

wpływ na:

Powietrze jest jednym z głównych źródeł

zanieczyszczeń produktu.

 Długość okresu przydatności do spożycia produktów

(shelf life)
 Aseptyczne pakowanie produktów jałowych
 Stan higieniczny opakowań
 Zdrowie konsumenta

Skład ilościowy i jakościowy mikroflory powietrza jest

jednym z najistotniejszych parametrów oceny

sanitarnej warunków produkcji.

Na poziom zanieczyszczenia powietrza w zakładzie

produkcyjnym ma wpływ:

 Rodzaj produkcji
 Ilość pracowników, kierunki ich ruchu
 Linia technologiczna (hermetyzacja)
 Systemy wentylacji

Kategorie obszarów produkcyjnych



O niskim poziomie ryzyka

(

produkty lub urządzenia, dla

których jakość powietrza nie ma wpływu lub ma mały wpływ na
trwałość lub bezpieczeństwo mikrobiologiczne – produkty
techniczne



O średnim poziomie ryzyka

(

produkty dla których jakość

powietrza stanowi ważny składnik jakości. Produkty takie nie są
jałowe, lecz zmierza się do ograniczenia rozwoju
mikroorganizmów. W tych produktach jakość powietrza odgrywa
główną rolę jako czynnik ryzyka wtórnych zanieczyszczeń
produktu – przemysł spożywczy, kosmetyczny



O wysokim poziomie ryzyka

(

dla produktów, które są

szczególnie narażone na rozwój drobnoustrojów lub produkt ma
być jałowy. Dla takich produktów powietrze odgrywa krytyczną
rolę w jakości – niektóre działy przemysłu spożywczego
(mleczarski), przemysł farmaceutyczny

Sposoby zapobiegania zanieczyszczaniu
produktów przez mikroflorę powietrza:

 Uzyskanie w obszarze produkcji powietrza wolnego od

drobnoustrojów

 Zapobieganie wtórnym zanieczyszczeniom czystego

powietrza.

Rodzaj pomieszczenia

Dopuszczalna liczba w 1m

3

powietrza

Ogólna liczba

drobnoustroj

ów

Liczba

bakterii

hemolizujący

ch

Ogólna

liczba

drożdży

Powietrze atmosferyczne

3 000

100

1 000

Pomieszczenia służby zdrowia:

-sala operacyjna

-sala opatrunkowa

-sala z chorymi

 

100

150

1 000

 

0

0

50

 

0

50

200

Pomieszczenia szkolne:

-sala wykładowa

-sala do ćwiczeń

-sale gimnastyczne

 

1 500

2 000

3 000

50

100

150

200

200

300

Pomieszczenia mieszkalne:

-kuchnia, jadalnia

-pokój dzienny

-sypialnia

 

2 000

1 500

1 000

100

50

50

300

200

100

Pomieszczenia produkcyjne:

-przemysł spożywczy

-przemysł mięsny

-przemysł fermentacyjny

-przemysł farmaceutyczny:

·     boksy dozowni

·     hale produkcyjne

600

500

600

 

100

3 000

0

0

50

 

0

50

0

50

0

 

0

100

Dopuszczalny stopień zanieczyszczenia

mikrobiologicznego pomieszczeń użytkowych