background image

© Sławomir Tkaczuk, WAT  2010 

Eksploatacja statków latających 

Obsługiwanie statków 

powietrznych 

Systemy i organizacja obsług technicznych statków powietrznych 

background image

Obsługiwanie i remonty statków powietrznych 

Cechę charakterystyczną eksploatacji statków powietrznych stanowią niebezpieczne i kosztowne skutki uszkodzeń.  
Skutkiem  uszkodzenia  podczas  realizacji  zadania  lotniczego 

może  być  wypadek  lotniczy  lub  przerwanie  zadania 

lotniczego.  
Wypadek  lotniczy 

może  być  przyczyną  śmierci  załogi,  pasażerów,  zniszczenia  statku  powietrznego  lub  zagrożenia 

środowiska.  
Przerwa  w  wykonaniu  zadania  (np.  samolotu  wojskowego) 

może  pociągnąć  za  sobą  negatywne  skutki  (organizacyjne, 

ekonomiczne  itp.).  Wymienione 

powyżej  czynniki  uzasadniają  konieczność  prawidłowego  wykonywania  na  statku 

powietrznym 

złożonego zestawu (zbioru) obsług technicznych. 

Pod 

pojęciem obsługa techniczna statków powietrznych w sensie technologicznym można rozumieć zestaw czynności 

mających na celu upewnienie się o zdatności do wykonania lotu  oraz zapobieganiu wyjścia urządzeń ze stanu zdatności 
bądź sprowadzeniu ich do stanu zdatności. 
Do  realizacji 

obsług  powoływany  jest  system  obsługiwania,  składający  się  zazwyczaj  z  podsystemów:  podsystemu 

obsług bieżących, podsystemu obsług okresowych i podsystemu napraw planowych i remontów.  
Poważne  naprawy  i  remonty  wykonują  specjalne  zakłady  naprawcze,  znajdujące  się  zazwyczaj  poza  systemem 
bezpośredniej eksploatacji. 

 

  

 

 

background image

Obsługiwanie i remonty statków powietrznych 

Wyróżnia się następujące grupy obsług statku powietrznego: 

zaopatrywanie  -  czyli 

obsługi  mające  na  celu  zaopatrywanie  statku  powietrznego  w  paliwo,  energię  elektryczną,  gazy  i 

ciecze robocze, tlen, specjalne 

wyposażanie (uzbrajanie, przezbrajanie) itp.;  

kontrolę stanu - obejmujące przeglądy: przedlotowy, startowy, polotowy, inspekcyjny. Kontrola stanu ma na celu ocenę 

stanu statku powietrznego;  

czynności  profilaktyczne  -  czyli  obsługi  mające  na  celu  dokonanie  w  określonym  zakresie  naprawy  profilaktycznej. 

Czynności  profilaktyczne  są  wykonywane  po  określonej  ilości  godzin  lotu  lub  po  określonym  czasie  eksploatacji  statku 
powietrznego. W  w 

zależności  od  stopnia  odnowy  statku  powietrznego  i  częstości  ich  wykonywania poddaje  się  statek 

różnym rodzajom czynności profilaktycznych;  

naprawy - czyli 

obsługi mające na celu usunięcie uszkodzeń powstałych na statku powietrznym 

 

Podsystem 

obsług bieżących realizuje obsługi typu "zaopatrywanie" i typu „kontrola stanu".  

W podsystemie 

obsług okresowych realizowane mogą być naprawy bieżące nieplanowe i naprawy okresowe.  

Na 

ogół kompetencje obu podsystemów nie wykluczają się. Niektóre obsługi (np. naprawy) mogą być realizowane przez 

oba podsystemy. 

Obsługi  planowe  realizuje  się  według  określonego  programu.  Program  obsług  określa  rodzaj  czynności  obsługowych 

wykonywanych  podczas  danej 

obsługi  według  określonej  technologii.  Program  obsług  określa  rodzaj  czynności 

obsługowych wykonywanych podczas danej obsługi według określonej technologii. 

 

 

 

 

background image

background image

W  lotnictwie  cywilnym  organizacja 

obsługowa  może  zostać  zatwierdzona  wg  PART-145  w  podkategoriach  „Obsługa 

Liniowa

” i „Obsługa Hangarowa” w dowolnej ich kombinacji.  

Obsługa liniowa (ang. „light maintenace”) zasadniczo obejmuje kontrolę i obsługę przed lotem, dzienną, tygodniową, A i B . 
Obsługa hangarowa - zwana także obsługą podstawową (ang. „heavy maintenace”) zasadniczo obejmuje kontrolę C i D . 
Obsługą liniową jest każda obsługa, która musi być wykonana przed lotem celem zagwarantowania, że statek powietrzny 
nadaje 

się do wykonania zamierzonego lotu.  

Może uwzględniać: 

obsługę planową i/lub kontrole wzrokowe – w tym kontrole elementów 

  struktury 

wewnętrznej, systemów, źródeł mocy, itp. po otwarciu/odsłonięciu 

  paneli/drzwi;  
- ustalenie uszkodzenia; 

naprawę drobnego uszkodzenia; 

wymianę podzespołu; 

- drobne naprawy i modyfikacje, 

które nie wymagają całościowego demontażu.  

Obsługa nie mieszcząca się w powyższym wykazie uważana jest za obsługę podstawową /hangarową/.    
 
Gotowość  do  lotu  i  poprawną pracę    statku powietrznego  może  zapewnić należcie  zorganizowana i prowadzona kontrola 
stanu
 (ocena 

sprawności). 

W  ocenie  stanu 

określa  się,  czy  statek  powietrzny  jest  zdatny  w  danej  chwili  oraz,  że  będzie  z  określonym  stopniem 

pewności, zdatny w przewidywanym okresie pracy - np. w czasie kolejnego wylotu. Każda kontrola odbywa się z określonym 
prawdopodobieństwem wykrycia uszkodzenia.  

Rozpoznanie stanu 

niezawodnościowego statku powietrznego jest ważnym procesem umożliwiającym podejmowanie decyzji 

związanych z użytkowaniem i obsługą.  
Rozpoznanie  to  odbywa 

się    w  sposób  bezpośredni  za  pomocą  zmysłów  kontrolującego  lub  urządzenia  diagnostycznego 

zgodnie z 

określonymi metodami postępowania. 

Procedura 

obsługowa oceny stanu ma za zadanie sprawdzenie zgodności cech mierzalnych i niemierzalnych elementów 

statku powietrznego z wymaganiami 

warunków technicznych oraz prognozowanie zachowania ich zgodności na określony 

horyzont czasowy.  
Oznacza to, 

że prognozowanie jest bardzo istotnym elementem składowym oceny stanu.  

Prognozy stawiane co do 

sprawności statku powietrznego, są elementem ryzyka zawodowego podejmowanego w oparciu o 

kwalifikacje i 

duże doświadczenie

background image

W procesie eksploatacji 

najczęściej wykorzystywane są następujące metody kontroli: 

• przegląd zewnętrzny;  
• sprawdzanie sprawności wg objawów zewnętrznych pracy urządzenia;  
• kontrola z wykorzystaniem aparatury kontrolno-pomiarowej (AKP). 

 

Przegląd  zewnętrzny obejmuje:  
• wykonanie oględzin statku powietrznego zgodnie z określoną kolejnością;  
• wykrycie  uszkodzeń  i  odstępstw  od  warunków  technicznych  za  pomocą  zmysłów  (wzroku,  słuchu,  dotyku,  węchu) 

kontrolera; 

• upewnienie się, że po wykonanych kolejnych wylotach nie następują zmiany warunków technicznych.  

przeglądzie zewnętrznym wykorzystywane są proste przyrządy optyczne,  przymiary, wskaźniki itp. 

Sprawdzenie 

sprawności  wg  objawów  zewnętrznych  polega  na  obserwacji  wzrokowej,  słuchowej  i  dotykowej  pracy 

urządzenia. Taka obserwacja pozwala uzyskać informację, o istnieniu lub braku uszkodzenia wewnątrz urządzenia. 
Przykład: 
Obserwacja  rozkładu  płomienia  w  dyszy  silnika  odrzutowego  pozwala  określić  sprawność  wtryskiwaczy  paliwa.  Nienormalne  szumy, 
zgrzyty, nadmierne drgania oraz nadmierna temperatura korpusów pomp i przekładni mogą sygnalizować wewnętrzne niesprawności.  
Kontrola  z  wykorzystaniem  AKP  polega  na  sprawdzeniu  tylko  tych  zespołów,  które  są  konstrukcyjnie  do  takiej  kontroli 
zaprojektowane i przystosowane.  

Możliwości wykorzystania AKP są ograniczone, ale ocena stanu jest dokładna i obiektywna. 

Wszystkie podane metody stosowane oddzielnie nie są w stanie zapewnić właściwej oceny etanu. Dopiero łączne ich stosowanie 
daje pełne powodzenie.

  

Powodzenie  oceny  stanu  statku  powietrznego zależy  w  znacznym  stopniu  od  kwalifikacji  kontrolera.  O  ile  kwalifikacje  do kontroli 
przy pomocy AKP można zdobyć poprzez opanowanie instrukcji posługiwania się aparaturą, o tyle sprawdzanie zdatności do pracy 
wg zewnętrznych objawów  a szczególnie przeglądem zewnętrznym, wymaga wieloletniego doświadczenia przy doskonałej znajomości 
budowy sprzętu i odpowiedniej wiedzy teoretycznej.

 

background image

Przegląd zewnętrzny 
Przegląd zewnętrzny w  obsługach bieżących spełnia rolę weryfikacji stanu technicznego statku powietrznego. 
Wykonywanie 

obsługi bieżącej wiąże się z wykonywaniem przeglądu zewnętrznego, w ramach którego dokonuje 

się  wszystkich  sprawdzeń  zalecanych  w  zestawie  obsług  danego  typu  statku  powietrznego  oraz    usunięcia 
wykrytych 

niesprawności i usterek.

  

Przegląd  mogą  wykonywać  specjaliści  uprawnieni  do  wykonywania  obsług  odpowiedniego  typu  statku 
powietrznego.  

Uprawniony specjalista do 

przeglądu zewnętrznego musi znać: 

-

 

konstrukcję  statku  powietrznego,  zasady  działania  urządzeń,  warunki    techniczne  elementów  nastawczych  i 

regulacyjnych,  

- konstrukcyjno-

wytwórcze słabe zespoły i najczęściej występujące niesprawności, 

-  rodzaj wykonywanych 

wcześniej obsług i napraw, 

-

charakter wykonywanych 

lotów i warunki przechowywania.  

Przegląd  przeprowadza  się  bez  przerwy  od  początku  do  końca  w  określonej  kolejności,  która  podana  jest  w 
dokumentacji technicznej 

każdego typu statku powietrznego. 

Statek powietrzny do 

przeglądu musi być odpowiednio przygotowany. Obejmuje ono: 

założenie chodników na skrzydła; 

zdjęcie pokryw, luków i wzierników; 

ustawienie statku powietrznego na 

podnośnikach; 

zdjęcie pokryw wlotów powietrza i pokryw dysz wylotowych; 

wychylenie 

elementów mechanizacji skrzydła (klapy, sloty, stabilizatory itp.); 

napełnienie instalacji pneumatycznej, paliwowej i hydraulicznej; 

przygotowanie 

źródła zasilania w energię, elektryczną; 

przygotowanie miejsca pracy 

(podkłady, wózki do pracy w pozycji leżącej, materace itp.), 

przygotowanie 

niezbędnych narzędzi, przymiarów i  sprawdzianów. 

 
Obserwację  wzrokową  należy  uzupełniać  zaimitowaniem  działania  sprawdzanego  zespołu,  próbą 
przemieszczenia 

elementów trwale przytwierdzonych, sprawdzeniem dokręcenia śrub i nakrętek podejrzanych o 

odkręcanie  się,  otarciem  palcami  miejsc  wzrokowo  niewidocznych  a  podejrzanych  o  podcieki  cieczy  instalacji 
hydraulicznej, paliwowej czy olejowej itp.  
 

 

 
 

background image

Obsługiwanie i remonty statków powietrznych 

1- przednia kratownica, 2- przednie podwozie, 3- prawy wlot powietrza, 4- prawe 
podwozie, 5- prawe skrzydło, 6- prawa strona kadłuba, 7- usterzenie, 8- dysza 
wylotowa, 9- lewa strona  

background image

Obsługiwanie i remonty statków powietrznych 

1-  przednia  część  kadłuba,  2-  przednia  goleń  podwozia,  3-  prawa  strona  kadłuba,  4- 
prawa  główna  goleń  podwozia, 5-  tylna  część  kadłuba,  6-  belka  końcowa  i  przekładnia 

pośrednicząca, 7- śmigło ogonowe i przekładnia tylna, 8- lewa strona kadłuba, 9- lewa 

główna goleń podwozia, 10- kabina ładunkowa, 11- przedziały silnikowe, 12- przedział 

przekładni głównej, 13- piasta wirnika nośnego, 14- tarcza sterująca, 15- łopaty wirnika 

nośnego, 16- kabina załogi. 

background image

10 

background image

11 

background image

12 

Diagram obsługi lotniskowej 

background image

13 

Zakresy obsług 

background image

14 

Zakresy obsług (osób/godz.) 

background image

15 

Zakres obsługi po 48 godz. 

background image

16 

Zakres obsługi lotniskowej 

background image

17 

background image

18 

background image

19 

background image

20 

background image

21