EKONOMIA

EKONOMIA

Konkurencja doskonała i

pełny monopol

Wykład

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

WARSZAWA

2006

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

2

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

2

2

2

Konkurencja

konkurencja

- to proces w którym

podmioty uczestniczące na rynku,
chcąc osiągnąć własne cele, próbują
przedstawić drugiej stronie
transakcji

korzystniejsze od innych

podmiotów

oferty dotyczące ceny

oraz innych cech wpływających na
decyzję o zawarciu transakcji.

3

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

3

3

3

Konkurencja

dotyczy

obu stron transakcji

,

zarówno kupujących jak i sprzedających.

Sprzedający

konkurują ze sobą na dwóch polach

:

- cenowym i
- niecenowym, który może dotyczyć jakości

dobra jak i innych parametrów jak:



indywidualnych cech produktu,



gwarancji czy



prestiżu marki.

Z kolei konkurencja między

kupującymi

polega

na rywalizacji między sobą o zdobycie

ograniczonej liczby dóbr dostępnych na rynku.

Konkurencja

Konkurencja

4

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

4

4

4

Ze względu na poziom

walki

konkurencyjnej

rynek możemy

podzielić na

cztery

(

lub więcej

) rodzaje

sytuacji [struktur] rynkowych.

W klasyfikacji bierzemy pod uwagę
głównie

ilość konkurentów-

sprzedawców

, co jest często

czynnikiem decydującym o

poziomie

konkurencyjności

.

Konkurencja

Konkurencja

5

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

5

5

5

W teorii ekonomii wyróżnia się

zazwyczaj

cztery rodzaje

konkurencji

(cztery rodzaje rynków):



konkurencja doskonała,



monopol pełny,



konkurencja monopolistyczna oraz



oligopol.

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku

Konkurencja

Konkurencja

6

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

6

6

6

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku

Poziom konkurencyjności

Konkure

ncja

doskonał

a

Oligopol

Konkurencj

a

monopolist

yczna

Duopol

Legenda:

-

skrajne formy

rynku

-

konkurencja

niedoskonała

Konkurencja

niedoskonała

Konkurencja niecenowa

Niekiedy

uwzględniany w

literaturze

przedmiotu

Monopol

7

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

7

7

7

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku



rynek konkurencyjny

- na rynku

występuje

bardzo wiele

podmiotów

, nie powiązanych ze

sobą kapitałowo, rywalizujących o
klienta.

8

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

8

8

8

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku



rynek konkurencji
monopolistycznej

- na rynku

istnieje

względnie duża

liczba

sprzedających i kupujących,
jednak

konkurencja nie jest pełna

(czysta, wolna).

9

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

9

9

9



rynek oligopolistyczny

- pozycję

dominującą ma

kilku

sprzedawców

, więc konkurencja

między nimi i presja na obniżkę
cen jest mniejsza.

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku

1
0

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

10

1
0

10



rynek monopolistyczny

- rynek na

którym występuje tylko

jeden

sprzedawca

, przez co nie ma

konkurencji i to ten podmiot
swobodnie dyktuje warunki
cenowe i jakościowe transakcji.

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku

1
1

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

11

1
1

11

Rynek charakteryzujący się
najwyższym poziomem

konkurencyjności

(walki

konkurencyjnej) określany jest w
literaturze przedmiotu -

konkurencją

doskonałą

(konkurencją idealną,

konkurencją czystą, konkurencją
cenową).

Różne modele

Różne modele

rynku

rynku

1
2

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

12

1
2

12

Konkurencja

doskonała



Sytuacja rynkowa określana mianem

konkurencji doskonałej

charakteryzuje się

tym, że żaden z kupujących i sprzedających

nie ma wpływu na cenę

.



Cena jest

wypadkową oferty wszystkich

producentów i zapotrzebowania wszystkich
odbiorców.



Zarówno dla producenta jak i dla konsumenta
cena jest

wielkością daną

.

Założenia konkurencji

Założenia konkurencji

doskonałej

doskonałej

Cena

Cena

1
3

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

13

1
3

13

Teoretyczna konstrukcja modelu

konkurencji doskonałej

, lub rynku

doskonale konkurencyjnego, opiera się na

czterech podstawowych założeniach

:



założenia

jednorodności produktu

Produkty każdego z producentów są identyczne



założenia

pełnej mobilności czynników

produkcji

Na rynku doskonale konkurencyjnym nie istnieją żadne
przeszkody (ekonomiczne, prawne, społeczne)
wchodzenia i wychodzenia przedsiębiorstw do i z danej
gałęzi gospodarki.



duża liczba

sprzedających i kupujących



założenia

doskonałej informacji

o rynku

Konkurencja

Konkurencja

doskonała

doskonała

1
4

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

14

1
4

14

Monopol pełny

jest drugą,

skrajną

w sensie teoretycznym, sytuacją
na rynku.

Sytuacja ta ma miejsce wówczas,
kiedy w danej gałęzi przemysłu
istnieje tylko

jedno

przedsiębiorstwo

wytwarzające

produkt nie posiadający
substytutów.

Monopol pełny

1
5

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

15

1
5

15

Model monopolu pełnego opiera się na

czterech założeniach

:

-

produkty jednorodne lub zróżnicowane

model pełny może wytwarzać i sprzedawać produkty
jednorodne bądź zróżnicowane. Zakłada się, że rynku
nie istnieją

bliskie substytuty tych produktów.

-

brak możliwości wejścia do działalności
opanowanej przez monopol pełny

-

jeden sprzedający i wielu kupujących

-

założenie doskonałej informacji o rynku.

Monopol pełny

Monopol pełny

Założenia

Założenia

monopolu pełnego

monopolu pełnego

1
6

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

16

1
6

16



Ograniczenia możliwości wejścia innych
producentów lub sprzedawców do
działalności monopolu pełnego mogą
wynikać z

uwarunkowań technicznych

,

ekonomicznych

oraz

administracyjno-

prawnych

.



Wytwarzanie danego produktu może
być objęte

ochroną patentową

,

uniemożliwiającą pojęcie produkcji tego
wyrobu przez innych producentów.

Monopol pełny

Monopol pełny

Brak możliwości

Brak możliwości

wejścia

wejścia

1
7

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

17

1
7

17



Niemożność wejścia do danej działalności
produkcyjnej czy usługowej innych producentów
może być związana z

koniecznością poniesienia

ogromnych nakładów i kosztów początkowych

możliwych do odzyskania w bardzo długim okresie
czasu (tzw. monopole naturalne, takie jak usługi
publiczne w zakresie elektryczności, gazu, wody).



Monopol pełny wynika niekiedy z

przepisów

administracyjno-prawnych

ustalonych przez

państwo w celu kontroli produkcji danego wyrobu
i powstających z niej dochodów (monopol
spirytusowy, tytoniowy).

Monopol pełny

Monopol pełny

Brak możliwości

Brak możliwości

wejścia

wejścia

1
8

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

18

1
8

18

Dyskryminacja cenowa

ma miejsce

wówczas, kiedy ten sam produkt
sprzedawany jest, w tym samym
miejscu i czasie,

po różnych cenach

.

Monopol pełny

Monopol pełny

Dyskryminacja

Dyskryminacja

cenowa

cenowa

1
9

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

19

1
9

19

Zasadnicze różnice

między

przedsiębiorstwem działającym w
warunkach doskonałej konkurencji i
monopolem są następujące:

-

przedsiębiorstwo konkurencyjne wytwarza w
stanie równowagi

więcej produkcji

, niż

monopol (

Q

k

> Q

m

)

-

cena sprzedaży

monopolu jest większa od ceny

sprzedaży produktów przedsiębiorstwa
doskonale konkurencyjnego (

P

m

> P

k

)

-

zysk monopolowy

jest większy od zysku

przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji
(

P

m

ABC > P

k

DEF

)

Porównanie monopolu z

konkurencją doskonałą

2
0

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

20

2
0

20



Podobne różnice odnoszą się do

stanów

długookresowej równowagi przedsiębiorstwa

doskonałej konkurencji i monopolu.



Wielkość przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji jest

w punkcie równowagi długotrwałej

"idealna" natomiast

monopol wytwarza mniej i posiada nadwyżkę zdolności

produkcyjnych w porównaniu do stanu idealnego.



Ponieważ monopol

nie wykorzystuje w pełni zdolności

produkcyjnych

, możliwych do osiągnięcia w długim

okresie czasu, stąd zaspokojenie dobrobytu

społecznego jest mniejsze w warunkach rynku

monopolistycznego, aniżeli w sytuacji rynku doskonale

konkurencyjnego.

Monopol i konkurencja

Monopol i konkurencja

doskonała

doskonała

2
1

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

21

2
1

21



Przyczyną uniemożliwiającą osiągnięcie

większych zysków przez monopol

jest brak

konkurencji

.



Przedsiębiorstwo, które jest jednym z wielu

producentów danego produktu

musi

dostosować swoje decyzje

do ceny

ukształtowanej na rynku.



Ponieważ

cena sprzedaży jest wielkością

daną

, przedsiębiorstwo może zwiększyć

zysk głównie poprzez działania zmierzające

do obniżenia kosztów produkcji.

Monopol i konkurencja

Monopol i konkurencja

doskonała

doskonała

2
2

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

22

2
2

22

Przedsiębiorstwo musi

prowadzić

usprawnienia technologiczne

i

ulepszać zarządzanie po to, aby
zmniejszyć koszty.

W długim okresie czasu obniżka
kosztów wymaga wprowadzenia do
produkcji

nowych technologii

-

zastosowania osiągnięć postępu
technicznego.

Monopol i konkurencja

Monopol i konkurencja

doskonała

doskonała

2
3

Kliknij, aby edytować styl wzorca

Kliknij, aby edytować styl wzorca

tytułu

tytułu

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

23

2
3

23



W przypadku monopolu presja na

wprowadzenie

postępu technicznego i

obniżenie kosztów produkcji

jest mniejsza,

mimo że monopol w tym zakresie ma większe

możliwości finansowe.



Pozycja monopolisty nie jest wieczna i

dlatego również monopol musi w pewnym

momencie wprowadzić

bardziej efektywne

metody produkcji

.



Wprowadzenie postępu technicznego może

być podyktowane

naciskami społecznymi

.

Monopol i konkurencja

Monopol i konkurencja

doskonała

doskonała