Podstawy geriatrii i

gerontologii

Dr n. med. Jan Szewieczek

Klinika Chorób Wewnętrznych i

Metabolicznych

Śląskiej Akademii Medycznej w

Katowicach

Umowne okresy życia człowieka

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T. MCKP UJ,

Kraków 2000, s. 8

• Rozwojowy

– dzieciństwo do 15 r.ż.
– młodość do 29 r.ż.

• Twórczy

– pośredni do 44 r.ż.
– dojrzałości do 59 r.ż.

• Starości

– wczesna 60 do 74 r.ż.
– późna 75 do 89 r.ż.

• Sędziwy powyżej 90 r.ż.

Starzenie się populacji

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T. MCKP UJ,

Kraków 2000, s.24

• Społeczeństwo w okresie starości

demograficznej: 12% ludzi 60 roku

życia;

• w okresie starości późnej: 15% ludzi 60 r.ż.
• Liczba osób 60 roku życia w Polsce:

– rok 2000 16,2%
– rok 2015 (prognoza GUS) 20,2%

Wskaźnik DTŻ

60

• Wskaźnik Dalszego Trwania Życia osób

kończących 60 lat (średnia liczba lat):

– kobiety 20,5 roku
– mężczyźni 16,0 lat

• Nadumieralność mężczyzn: w populacji

60 roku życia na 100 mężczyzn przypada

150 kobiet

Społeczne aspekty starości

• Okres strat zdrowotnych, materialnych,

psychospołecznych:

– utrata zdrowia, sprawności, samodzielności,

atrakcyjnego wyglądu

– utrata pozycji zawodowej
– zespół „pustego gniazda”
– wymieranie osób bliskich, rówieśników

• Poczucie zmniejszenia znaczenia społecznego:

– zmiana roli z dawcy dóbr na biorcę dóbr
– postępujące uzależnienie od innych osób oraz

wsparcia społecznego

Psychologiczne aspekty starości

• Sprawność umysłowa:

– Zawężenie podzielności uwagi
– Osłabienie pamięci świeżej
– Zmniejszenie zdolności uczenia się
– Zmniejszenie zdolności myślenia

abstrakcyjnego

– Zmniejszenie twórczej wyobraźni
– Zmniejszenie zdolności krytycznej oceny,

zwłaszcza autokrytycyzmu

Strategie adaptacji osobowości

do starości:

• akceptująca starość, konstruktywna
• uzależnienia, poszukiwania szczególnej ochrony
• obronna, z nadaktywnością społeczną lub rodzinną
• nieakceptująca starości, z wrogością skierowaną

głównie wobec otoczenia (awanturnictwo)

• nieakceptująca starości, z wrogością skierowaną

głównie wobec siebie (ryzyko samobójstwa)

Biologiczne znamiona starości

•

Cechy fizyczne: wygląd, sylwetka, chód

•

Zmiany morfologiczne

–

Zmiany zanikowe tkanek i narządów (atrofia)

–

Zwyrodnienia lipofuscynowe, amyloidowe

–

Zwiększenie masy tkanki tłuszczowej (15%30%

m.c.)

–

Zmniejszenie zawartości wody ustrojowej (60%45%)

•

Zmiany czynnościowe

–

Zmniejszenie rezerwy czynnościowej narządów i
układów

–

Zmniejszenie zdolności adaptacyjnych

–

Zmniejszenie zdolności do naprawy i odnowy

Zmiany w układzie krążenia (1)

1. Serce:

 umiarkowany przerost mięśnia z włóknieniem,

odkładanie się lipofuscyny, amyloidu,

 upośledzenie czynności rozkurczowej LV,
 wapnienie zastawek, zwyrodnienie śluzowate,
 częściowy zanik komórek układu

przewodzącego, wewnętrzna czynność węzła
zatokowo-przeds. 

 wrażliwość na stymulację -adrenergiczną 
 wydzielanie ANP 

Zmiany w układzie krążenia (2)

2. Tętnice:

 sztywnienie ścian tętnic (zmiany w

krzyżowych wiązaniach kolagenu i
zmniejszenie glikoproteiny włókien
elastynowych, depozyty soli wapnia,
zmiana proporcji mukopolisacharydów),

 poszerzenie i wydłużenie aorty

3. Żyły:

 osłabienie zastawek, skłonność do żylaków

Zmiany w układzie oddechowym

1. Zmniejszona podatność klatki piersiowej (sztywność

klatki piersiowej , siła mięśni oddechowych ),

2. Zwiększona podatność płuc (sprężystość płuc ),
3. Natęż. pojemn. życiowa FVC  średnio o 21 ml / rok,
4. Natęż. obj. wydech. 1-sek. FEV

1

 średnio o 24 ml / rok,

5. Ciśnienie parcjalne tlenu w krwi tętniczej  o 0,3%/ rok,
6. Maks. zużycie tlenu VO

2max

(wydolność fizyczna) 

7. Reakcja na hipoksję (o 50%) i hiperkapnię (o 40%)

Zmiany w układzie pokarmowym

1. Napięcie mm okrężnych ust  (ślinienie się)
2. Słabsze żucie (gorsze trawienie),
3. Zmniejszenie napięcia zwieracza przełykowo-

żołądkowego (reflux),

4. Wydzielanie kwasu solnego , wydzielanie gastryny

,

5. Trawienie i wchłanianie ,
6. Napięcie mięśni i perystaltyki jelit (zaparcia),
7. Zmniejszenie napięcia zwieraczy odbytu

(nietrzymanie),

8. Liczba hepatocytów  o 20%

Zmiany w układzie moczowym

1.

Masa nerek  o 30%, GFR  o 50%,

2.

Zdolność rozcieńczania, zagęszczania i

zakwaszania moczu ,

3.

Uchyłki kanalików nerkowych  torbiele

retencyjne,

4.

ARO  o 30-50% (także aldosteron )  ryzyko

hiperkaliemii ,

5.

Zdolność hydroksylacji 25-OH-D

3

,

6.

Pojemność pęcherza , zaleganie moczu po

mikcji (do 100 ml), nykturia (1-2 razy),

7.

Skrócenie cewki moczowej u kobiet,

8.

Umiarkowany przerost prostaty u mężczyzn.

Zmiany w układzie endokrynnym

1.

Stężenie : FSH, LH, ANP, insulina, noradrenalina,

PTH, wazopresyna, testosteron jajnikowy - u

kobiet, wolny estradiol i estron -u mężczyzn,

2.

Stężenie bez istotnych zmian (N): tyroksyna,

kalcytonina, adrenalina, prolaktyna, kortyzol,

3.

Stężenie : GH, IGF-1, renina, aldosteron,

trójjodotyronina, androsteron,

dehydroepiandrosteron (DHEA);

estradiol/estron/progesteron u kobiet, testosteron

– u mężczyzn,

4.

Stężenie N lub : kortykotropina, tyreotropina.

Zmiany w innych układach

1.

Układ ruchu: osteopenia i osteoporoza, zmiany

zwyrodnieniowe, osłabienie mięśni,

2.

Układ odporności: ogólna aktywność limfocytów T

, odporność komórkowa , CD4 (pomocnicze) ,

CD8 (supresorowe) , plazmocyty w szpiku ,

odpowiedź na szczepienia , produkcja

autoprzeciwciał ,

3.

Układ nerwowy: nierównomierny zanik neuronów,

blaszki starcze, zmiany układów

neuroprzekaźników: aktywność acetylazy

cholinowej , serotonina i katecholaminy ,

aktywność monoaminooksydazy 

Odmienność patologii

geriatrycznej

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T. MCKP UJ,

Kraków 2000, s. 8

1. Stany chorobowe i problemy niemal swoiste

dla wieku starczego („of aging”)

 upadki
 osteoporoza
 nietrzymanie moczu lub stolca

2. Stany chorobowe przebiegające w wieku

starszym odmienne („in aging”)

 nadciśnienie tętnicze
 niewydolność krążenia
 cukrzyca

Odmienność epidemiologii

geriatrycznej

 Wysoka zapadalność na różne stany

chorobowe,

 Nakładanie się stanów chorobowych na

zmiany związane ze starzeniem,

 Częste współistnienie kilku przewlekłych

chorób, zarówno typu „of aging”, jak i „in
aging”.

Odmienność symptomatologii

geriatrycznej

 Dominacja niespecyficznych objawów ogólnych

(osłabienie, pogorszenie stanu psychicznego,

zaburzenia świadomości, dyspepsja) nad typowymi

objawami, znanymi z opisów jednostek chorobowych

 Częste postacie utajone
 Częste „maski chorobowe”
 Częste nakładanie się na kilku współistniejących

zespołów chorobowych na zmiany związane ze

starzeniem

 Częste współistnienie zmian organicznych z

zaburzeniami psychogennymi

Najczęstsze problemy zdrowotne

(1)

 Choroby układu krążenia (75% populacji):

nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa,

niewydolność krążenia, wady serca, zaburzenia rytmu

i przewodzenia

 Otyłość, niedożywienie, cukrzyca, zaburzenia

czynności tarczycy

 Choroby układu ruchu (68% populacji > 65 r.ż.):

osteoporoza, choroba zwyrodnieniowa stawów

zespoły przewlekłego bólu, upośledzenie sprawności

 Nowotwory złośliwe (płuco, jelito, sutek, prostata),

choroby rozrostowe układu krwiotwórczego (szpiczak)

Najczęstsze problemy zdrowotne

(2)



Choroby układu nerwowego, osłabienie mięśni:
zaburzenia chodu, drżenie, choroba Parkinsona,
padaczka



Choroby psycho-geriatryczne: demencja, depresja,
delirium



Upadki i związane z nimi urazy



Zakażenia układu oddechowego i układu
moczowego



Zaburzenia oddawania moczu, nietrzymanie moczu



Zaburzenia oddawania stolca, nietrzymanie stolca

Nadciśnienie tętnicze

 Dotyczy 75% osób w starszym wieku
 Najczęściej nadciśnienie skurczowe
 Większy odsetek nadciśnienia wtórnego
 Tendencja do znacznych wahań ciśnienia
 Obniżać do najniższych, dobrze tolerowanych wartości
 Duże znaczenie diety niskosolnej i redukcji nadwagi
 Leki rozpoczynać od dawek o połowę niższych niż u

osób młodych i zwiększać stopniowo

 Większe ryzyko objawowego podciśnienia

ortostatycznego

Choroba wieńcowa

 Często niewystępowanie typowych bólów z

powodu ograniczenia wysiłków lub cukrzycy

 Często nakładanie się bólów zależnych od

zmian kręgosłupa

 Często występowanie zmian EKG (np. LBBB),

utrudniających interpretację zaburzeń okresu

repolaryzacji komór

 Często niezdolność do wykonania próby

wysiłkowej

 Korzyści z leczenia farmakologicznego oraz

PTCA i CABG

Przewlekła niewydolność

krążenia

 Główne przyczyny: nadciśnienie, choroba

wieńcowa, wady serca

 Około 10% u osób >80 r.ż.
 Częstsza w postaci utajonej, ujawnia się pod

wpływem wzrostu ciśnienia, nadmiernego
wysiłku, chorób gorączkowych

 Obraz może być nietypowy: zmęczenie,

senność, osłabienie, splątanie, dezorientacja

 Znaczenie postępowania niefarmakologicznego
 W leczeniu farmakologicznym diuretyk i ACEI

Osteoporoza

• Problem społeczny
• W 80% pierwotna:
• typ I pomenopauzalna (niedobór estrogenów),

złamania kompresyjne trzonów kręgów i

przedramienia (t. Collesa)

• typ II starcza (zaburzenia syntezy witaminy D)
• Rozpoznanie: BMD<-2,5 SD wartości T-score lub RTG

ujawniające powikłania (złamania, guzki Schmorla)

• Osteoporoza wtórna: unieruchomienie,

glikokortykosteroidy, hipogonadyzm, zaburz.

czynności tarczycy i inne przyczyny

• Znaczenie profilaktyki: aktywność fizyczna, podaż

wapnia do 1000-1500 mg/d, wit. D, bifosfoniany, HTZ

Upadki i urazy



Upadki dotyczą 33% ogółu starszych osób, 45%
mieszkańców domów opieki



10% kończy się poważnym urazem, w 50% złamaniem



Przyczyny zewnętrzne (środowiskowe): złe
oświetlenie, przeszkody związane z podłożem, śliska
posadzka



Przyczyny zależne od stanu zdrowia: pogorszenie
koordynacji ruchów oraz odruchów postawy i
ułożenia, pogorszenie wzroku i słuchu, choroby
(hipotonia ortostatyczna, zawroty, zaburzenia chodu,
TIA, parkinsonizm, padaczka)

Zespoły otępienne

 Postępujące zaburzenia poznawcze (pamięć,

abstrakcyjne myślenie, planowanie), zaburzenia

zachowania, stępienie afektywne, zubożenie osobowości

 pogłębiające się problemy życia codziennego

 Choroba Alzheimera – choroba zwyrodnieniowa mózgu,

zanik komórek kory mózgu, hipokampa, jądra

Meynerta; złogi -amyloidu, blaszki starcze, zmiany

neurofibrylarne

 Otępienia niealzheimerowskie: otępienie

wielozawałowe, podkorowa encefalopatia miażdżycowa,

otępienie związane z ch. Parkinsona, otępienie czołowe i

inne

 Znaczenie wczesnego rozpoznania, wykluczenia

przyczyn odwracalnych (niedobór B12, niedoczynność

tarczycy)

Choroba Parkinsona



Zmiany wsteczne neuronów dopaminergicznych

istoty czarnej, niedobór dopaminy w obrębie

prążkowia i całego układu pozapiramidowego



Objawy: drżenie palców („ruch kręcenia pigułek”),

postępująca sztywność, spowolnienie, zubożenie

ruchów (bradykineza), trudności z rozpoczęciem

ruchu (akineza), upośledzenie odruchów

postawnych, twarz maskowata, sylwetka pochylona

do przodu, chód szurający



Znaczenie wczesnego wykrywania, systematycznej

rehabilitacji, starannego leczenia

farmakologicznego

Całościowa Ocena Geriatryczna

(COG)

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T. MCKP UJ,

Kraków 2000, 44-46.

A. Ocena czynnościowa (skale ADL, IADL)
B. Ocena zdrowia fizycznego (BMI, skala Tinetti,

skala Norton, skala ryzyka operacyjnego
Cumminsa)

C. Ocena stanu umysłowego (test MMSE Folsteinów,

Geriatryczna Skala Oceny Depresji Yesavage’a)

D. Ocena socjalna

Skala oceny podstawowych

czynności życia codziennego

(ADL, skala Katza)

MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red.

Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław

1999, 251.

Kategorie oceny samodzielności:
1. kąpanie się,
2. ubieranie i rozbieranie się,
3. korzystanie z toalety,
4. wstawanie z łóżka i przemieszczanie się na fotel,
5. jedzenie,
6. kontrolowanie wydalania moczu i stolca.
Punktacja: 0 (nie) albo 1 (tak), maksymalnie 6

punktów. Wynik poniżej 3 punktów: znaczna
niesprawność.

Skala oceny złożonych czynności

życia codziennego (IADL- skala

Lowtona)

MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red.

Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław

1999, 252-3.

Kategorie oceny samodzielności (punkty: 13, maks.

27):

1.

korzystanie z telefonu,

2.

docieranie do miejsc poza odległością spaceru,

3.

wychodzenie na zakupy po artykuły spożywcze,

4.

przygotowywanie posiłków,

5.

wykonywanie prac domowych, np. sprzątania

6.

wykonywanie drobnych napraw,

7.

pranie,

8.

przyjmowanie leków,

9.

gospodarowanie pieniędzmi.

Ryzyko upadków. Skala oceny

równowagi i chodu Tinettiego. 1.

Ocena równowagi.

MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red.

Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław

1999, 254-6.

Kategorie oceny równowagi (najlepszy wynik 16

punktów):

1. równowaga podczas siedzenia (01 pkt.),
2. wstawanie z miejsca (02),
3. próby wstawania z miejsca (02),
4. równowaga bezp. po wstaniu z miejsca (5 sek.), (02),
5. równowaga podczas stania (02),
6. próba trącania (02),
7. próba trącania przy zamkniętych oczach badanego

(01),

8. obracanie się o 360 (02),
9. siadanie (02).

Skala oceny równowagi i chodu

(Skala Tinettiego). 2. Ocena

chodu.

MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red.

Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław

1999, 254-6.

Kategorie oceny chodu (najlepszy wynik 12 punktów):
10. zapoczątkowanie chodu (01),
11. długość i wysokość kroku (04),
12. symetria kroku (01),
13. ciągłość chodu (01),
14. ścieżka chodu (długość ścieżki 3 m, szer. 30 cm;

02),

15. tułów (02),
16. pozycja podczas chodzenia (01).
Łącznie do 28 punktów. Wynik < 19 wskazuje na

ryzyko upadków.

Ocena ryzyka upadków-skrócona

skala Tinettiego

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J.,Grodzicki T. MCKP UJ,

Kraków 2000, s.146.

Kategorie oceny samodzielności (02 punkty; 0-przy

pomocy osoby drugiej, 1- z pomocą urządzeń, 2-
samodzielnie):

1.

zmiana pozycji z siedzącej na stojącą,

2.

unieruchomienie w pozycji stojącej przez 5 sek.,

3.

przejście 3 metrów,

4.

obrót o 180 stopni,

5.

przyjęcie pozycji siedzącej.

Uzyskanie mniej niż 10 punktów wskazuje na ryzyko

upadków.

Skala Oceny Ryzyka Rozwoju

Odleżyn (Skala Norton)

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T.

MCKP UJ

, Kraków 2000, 145.

Kategorie oceny (14 punkty za każdą kategorię, maks.

20):

1. stan ogólny,
2. stan świadomości,
3. zdolność poruszania się,
4. czynność zwieraczy,
5. samodzielność przy zmianie położenia.
Wynik <14 punktów wskazuje na zwiększone ryzyko

odleżyn i potrzebę zastosowania odpowiedniej
profilaktyki.

Skala oceny ryzyka operacyjnego

dla chorych po 70 roku życia wg

Cumminsa

Zarys Gerontologii Klinicznej. Red. Kocemba J., Grodzicki T.

Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu

Jagiellońskiego, Kraków 2000, 150.

1. wiek 75/75-80/>80 lat,
2. czas zabiegu 1/1-

3/>3h ,

3. krytycyzm,
4. świadomość,
5. układ krążenia,

6. układ oddechowy,
7. stężenie kreatyniny,
8. stężenie albumin,
9. stężenie potasu.

Kategorie oceny (13 punkty, „im więcej-

tym gorzej”, chory „operacyjny” do 14
punktów, operacja po przygotowaniu 1524

punktów):

Krótka skala oceny stanu

psychicznego (Mini-Mental State

Examination) Folsteina

MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red. Abrams

W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław 1999, 1225.

Kategorie oceny (łącznie do 30 pkt., wynik < 27

punktów wskazuje na możliwość zaburzeń

poznawczych):

1.

orientacja w czasie i w miejscu (010),

2.

zapamiętywanie (03),

3.

liczenie i koncentracja uwagi (05),

4.

pamięć świeża (03),

5.

fukcje językowe (03),

6.

praksja (05),

7.

konstrukcyjna (01).

Test rysowania zegara

Wczesne rozpoznanie i leczenie otępienia typu Alzheimera.

Stanowisko Interdyscyplinarnej Grupy Ekspertów Rozpoznawania i

Leczenia Otępienia (IGERO). MAKmed, Gdańsk 1999, 81-9.

Kategorie oceny:
1. błędy wzrokowo-przestrzenne,
2. błędy w oznaczaniu godziny trzeciej,
3. głębokie zaburzenia przestrzenne,
4. brak możliwości podjęcia jakiejkolwiek

sensownej próby wykonania tego zadania.

Geriatryczna Skala Depresji

Yesavage’a

Wg „MSD Podręcznik Geriatrii, Pierwsze wydanie polskie. Red.

Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. Urban&Partner Wrocław

1999, 1320.

Wersja skrócona: 15 pytań, punktacja 0 albo 1.

Pytania np.

1.

Czy jest Pan/i zadowolony/a z życia?

2.

Czy zmniejszyły się zainteresowania i aktywność?

3.

Czy odczuwa Pan/i pustkę w swoim życiu?

4.

Czy często się Pan/i nudzi?

5.

Czy najczęściej jest Pan/i w dobrym humorze? i
t.d.

Ocena wyniku: 32 punkty – norma; 72 punkty –

łagodna depresja; 122 punkty – głęboka depresja

Postępowanie / leczenie w

geriatrii

 Znaczenie pierwotnej profilaktyki (dieta, aktywność

fizyczna, szczepienia ochronne – p-grypowe, wzw,
pneumokokowe) i wtórnej profilaktyki

 Znaczenie kompleksowego leczenia: dietetycznego,

farmakologicznego, fizjoterapii, psychoterapii, i t.d.

 Znaczenie edukacji terapeutycznej
 Znaczenie kompleksowej opieki i wsparcia

społecznego

 Poszanowanie praw pacjenta
 Uwzględnienie wpływu planowanego leczenia na

jakość życia pacjenta

Farmakoterapia

 Indywidualizacja celów terapeutycznych
 Uwzględnienie możliwości realizacji zaleconego leczenia
 Rozpoczynanie leczenia od dawki 50% dawki przeciętnej
 Ograniczenie leków do niezbędnych – każdy dodany lek

zwiększa ryzyko działań niepożądanych o 10%

 Uwzględnienie wpływu występujących u chorego

zaburzeń na farmakokinetykę leku:

wchłanianie (zaparcia, biegunki, zaburzenia trawienia)
dystrybucję (odwodnienie, niedożywienie)
metabolizm (niewydolność nerek, wątroby, krążenia)

Przykłady działań niepożądanych

leków

 Nasilenie zaparć po preparatach wapnia, lekach o

działaniu cholinolitycznym (verapamil, amitryptylina),

morfinie

 Hipokaliemia w przebiegu leczenia diuretykami
 Hiperkaliemia u chorego z wieloletnią cukrzycą, leczonego

ACEI lub innymi lekami oszczędzającymi potas (spironol)

 Niepoprzedzone bólem brzucha krwawienie z górnego

odcinka przewodu pokarmowego w toku leczenia NLPZ

 Ostra niewydolność nerek po włączeniu nefrotoksycznego

antybiotyku u chorego z utajoną niewydolnością nerek

 Nasilenie zaburzeń poznawczych lub zespół majaczeniowy

po lekach o działaniu cholinolitycznym (amitryptylina)

 Objawy pozapiramidowe po metoklopramidzie,

neuroleptykach (haloperidol)

Niektóre błędy leczenia

 Leczenie bez prawidłowego rozpoznania, np.

długotrwałe leczenie NLPZ bólów kręgosłupa w
szpiczaku mnogim

 Nierozpoznanie przebiegających nietypowo chorób

(bezbólowy zawał serca u chorego na cukrzycę,
zapalenie płuc, niewydolność krążenia, zaburzenia
czyn. tarczycy)

 Nieuwzględnienie wpływu współistniejących chorób na

przebieg leczonej choroby, np. niewyrównej cukrzycy

 Nieuwzględnianie wpływu zmiany dawkowania innych

leków na działanie danego leku, np. acenokumarolu

 Zbyt szybkie wyrównywanie zaburzeń, które rozwijały

się powoli, np. hiponatremii

Kategorie starzenia się



Niepomyślne (czynniki przyspieszonej starości:
mała aktywność fizyczna, niewłaściwe żywienie,
palenie, alkoholizm, samotność – izolacja społeczna)



Przeciętne



Pomyślne (prozdrowotny styl życia,
niefarmakologiczna i farmakologiczna profilaktyka,
wczesne wykrywanie i leczenie chorób,
konstruktywna postawa wobec starości, aktywny
udział w życiu społecznym, wsparcie społeczne)



Stosunek społeczeństwa do ludzi starszych. Problem
ageizmu.

Cele geriatrii i gerontologii:

Dodać więcej lat do życia

i więcej życia do lat