Znaczenie

bezkręgowców

w

biologii sądowej;

entomologia

kryminalistyczna

Marta
Tyborowska

Entomologia sądowa -

jest nauką

wykorzystującą znajomość biologii nekrofagicznych
gatunków owadów do określania czasu śmierci.

Określenie czasu, jaki upłynął od śmierci do
chwili ujawnienia zwłok stanowi jedno z
najważniejszych zadań medycyny sądowej. Stosuje
się w tym celu ocenę wczesnych znamion śmierci
(pojawianie się i zachowanie plam opadowych,
stężenia pośmiertnego i spadku temperatury
zwłok), zdolności tkanek do reakcji utrzymującej
się w okresie interletalnym na różne bodźce
właściwe dla nich. Pomocne również mogą być
metody fizykochemiczne i biochemiczne. Ocena
czasu śmierci pozwala na tym większą
dokładność, im krótszy czas upłynął od zgonu.

Pojawianie się i rozwój późnych przemian pośmiertnych
(gnicie) utrudnia, a często uniemożliwia wypowiedzenie się
nawet w przybliżeniu, kiedy nastąpił zgon. W takich
przypadkach duże znaczenie mogą mieć metody
entomologiczne.
Rozkładające się zwłoki stanowią środowisko rozwoju
atrakcyjne dla różnych, określonych grup bezkręgowców
(tzw. nekrofagów). Gatunki te mogą składać jaja na
zwłokach, z jaj rozwijają się larwy, z których część może ulec
przepoczwarczeniu.

Trochę
historii

Pierwsze zapisy mówiące o wykorzystaniu entomologii w
sprawach o morderstwo dotyczą wieku XIII i pochodzą ze
średniowiecznych Chin

 rozwój tej gałęzi nauki przypada jednak na wiek XVIII i
XIX. (główny rozwój w europie a Niemczech i Francji)

Pierwsza nowoczesna opinia kryminalistyczna z zakresu
entomologii została
opracowana przez francuskiego lekarza o nazwisku Julez
Bergert (1850)

W okresie międzywojennym XX wieku prace nad
nekrofagami poszerzyły się o ekologię, metabolizm i
anatomię tych zwierząt.

W poszczególnych etapach
rozkładu ciała napotkać można
różne
gatunki nekrofagów w zależności
od reakcji przebiegających w
zwłokach. Największą grupę
wykorzystującą zwłoki stanowią
muchówki, chrząszcze i motyle.

Ze względu na sposób
wykorzystywania martwego ciała przez owady możemy
je podzielić na
4 grupy 3:
· nekrofagi wykorzystujące zwłoki jako źródło pożywienia
(muchówki i chrząszcze)
· drapieżcy i pasożyty gatunków nekrofagicznych
· osy, mrówki i niektóre chrząszcze
· gatunki, które przez czysty przypadek zawieruszyły się
w okolicy

W praktyce sądowej stosowane są dwie metody
entomologiczne, a ich wybór zależy od czasu, jaki
upłynął od zgonu do znalezienia zwłok.

I.Metody entomologiczne stosowane w przypadkach
odnalezienia zwłok w pierwszym miesiącu po zgonie
II.Metody entomologiczne stosowane w przypadkach
znalezienia zwłok w czasie późniejszym niż 1 miesiąc od
śmierci

a)Ogniwa sukcesji owadów na zwłokach nie pogrzebanych
i wyeksponowanych. (8 ogniw sukcesji)
b)Fauna zwłok pogrzebanych (5 ogniw)
c)Fauna zwłok zanurzonych w wodzie (6 ogniw)

Metody stosowane w przypadku zwłok

starszych :

Zwłoki nie pogrzebane i wyeksponowane:

1.rozpoczęcie procesów litycznych - Calliphoridae, Muscidae

2. procesy gnilne - Calliphoridae, Sarcophagidae

(Oba ogniwa występują w ciągu od 3 do 6 pierwszych miesięcy od momentu

zgonu.)

3. fermentacja masłowa tłuszczów – chrząszcze Coleoptera,

Dermestidae, motyle

Aglossa

4. rozkład białek i wydzielania tyraminy – muchy Piophilidae,

Drosophilidae,

chrząszcze Cleridae

(Ogniwa 3 i 4 pojawiają się pod koniec 3 miesiąca i mogą trwać do 8

miesiąca.)

5. wydzielanie amoniaku – muchówki Muscidae, Phoridae, chrząszcze

Nicrohorus

,(6-12 miesięcy)

6. wysychanie zwłok – roztocza Acarina, Uropoda, Serator

(po roku)

7. całkowite wysuszenie zwłok - szkodniki produktów

zmagazynowanych i okazów muzealnych - chrząszcz Attagenus pellio,

Dermestes maculatus i mole Tineidae

 ( po 3 latach)

8. likwidacja szczątków - chrząszcze Ptinidae i Tenebrionidae

1,2 ogniwo

3
ogniwo

4 ogniwo

5 ogniwo

6 ogniwo

7 ogniwo

8 ogniwo

Zwłoki pogrzebane :

1. mrówki żerujące na twarzy

( 3 dni)

2. muchówki składające jaja – Sphaeroceridae, Phoridae, muchówki

Psychodidae,

(od 3 do 10 dni)

3. larwy i chrząszcze na nich pasożytujące -

Oxytelus insignitus,

Aleochara sp ( od 10 do 20 dni)

4. kolejne larwy i roztocza , skoczogonki , chrząszcze –muchówki

Psychodidae, Phoridae i Sphaeroceridae, skoczogonki Collembola,

chrząszcze z Cryptophagidae i muchówki z rodziny Sciaridae.-

rozpad

zwłok ( od 30 do 60

dni)

5. mrówki, muchówki, skoczogonki i roztocza – szkieletyzacja zwłok

5 ogniwo

2 ogniwo

1 ogniwo

Zwłoki zanurzone w
wodzie :

1. zwłoki świeże i całkowicie zanurzone w wodzie –

chrząszcze Hydrophilidae

2. wynurzenie zwłok - muchówki plujkowate, osy,

szerszenie

3. Trzeci dzień po wypłynięciu – wyleganie larw muchówek

o rozpoczęcie żerowania ,

drapieżne chrząszcze Staphylinidae

4. Siedem dni - zmniejszenie powierzchni zwłok- migracja

larw do wody

5. do momentu zatopienia zwłok - chrząszcze Histeridae i

muchówki

6. zatopienie zwłok - muchy żerujące na martwych larwach

1 ogniwo

2 ogniwo

3 ogniwo

Podsumowanie

•entomologia kryminalistyczna i jej wykorzystanie w praktyce
organów śledczych to głos przyszłości.

•Niestety obecna praktyka mimo rozwoju technicznego,
organizacyjnie i mentalnie tkwi w modelu, którego
kształtowanie rozpoczęło się w dziewiętnastym wieku.

•Metoda ta ma szczególne znaczenie, zwłaszcza wtedy, gdy
zwłoki są poddane procesom gnilnym i konwencjonalne
metody zawodzą.
owady są swoistymi zegarami, których rozwój jest
precyzyjnie
określony w czasie ( zależny jedynie od temperatury
otoczenia ). Dzięki znajomości stadiów rozwojowych tychże
owadów można w miarę dokładnie ustalić jaki okres czasu
upłynął od zgonu osobnika

Literatura

:

•Czochorowski Stanisław, Chruściki w kryminalistyce?
Wyszperane z Internetu …, ‘Trichopteron’, marzec 2006,
nr 19, s. 5

• Jarosław Solarz- „Entomologia forensyczna w służbie
wymiaru
sprawiedliwości”, Uniwersytet Warszawski- Centrum
Nauk Sadowych, Warszawa 2008 [wybrane fragmenty
pracy dyplomowej]

• Strona Internetowa dotycząca kryminalistyki i
medycyny sądowej

http://www.amsik.pl/index.php?option=com_content&t
ask=view&id=197