ASPIRACJE

ASPIRACJE

Katarzyna Guzik

Gabriela Wójcik

Co to są aspiracje?

• Istnieje wiele definicji, co wskazuje na brak

jednomyślności w rozumieniu tego pojęcia.

• Dostrzega się dążenie do ujęcia aspiracji z

perspektyw różnych dyscyplin naukowych.

• Zmierza się do ogarnięcia wielu ujęć aspiracji

i określenia wielostronnego obrazu aspiracji.

Definicja J. Pietera

Definicja A. Sokołowskiej

Definicja A. Janowskiego

Dla Janowskiego życzenia i motywy są
pierwotne wobec aspiracji, natomiast dążenia
są wobec nich wtórne i wpływają na orientację
życiową jednostki.

Definicja W.

Łukaszewskiego

Aspiracje dotyczą więc stanów pożądanych i
oczekiwania, a odnoszą się do stanów
przewidywanych.
Aspiracje i oczekiwania wzajemnie na siebie
wpływają.

Definicja B. Gołębiowskiego

Gołębiowski definiuje również pseudoaspiracje
jako marzenia, fantazje, które nie prowadzą w
konsekwencji do przyjęcia postaw działania,
chociaż mogą one wpływać pośrednio na realne
zachowania jednostki.

Typologia aspiracji

wg B. Gołębiowskiego

Poziom aspiracji

• Wg J.D. Franka:

„spodziewany z góry przez daną osobę

wynik własnej czynności”

• Wg D. Kretach’a i R.S. Crutchfield’a:

„poziom wykonania

przyjęty przez daną osobę w określonej formie
działalności ukierunkowanej na cel”

• Wg E.R. Hilgarda:

„to cel, który jednostka stawia przed

sobą jako coś, co spodziewa się osiągnąć lub stara się
osiągnąć. Osiągnięcie tego celu uważa ona za sukces,
niepowodzenie za porażkę”

• Wg Kowalskiego:

„podejmowanie na przyszłość celów

według hierarchii wartości, równych, wyższych albo
niższych w porównaniu z osiągnięciami w przeszłości”

Klasyfikacje aspiracji

I. Pod względem poziomu realizmu

(trafności w ocenie zarówno własnych możliwości
jednostki, jak i w ocenie warunków zewnętrznych
wywierających wpływ na realizację podejmowanych
przez nią działań)

• zawyżone

(jednostka podejmuje się zadań zbyt

trudnych, wykraczających poza jej możliwości)

• realistyczne

(powzięte działania odpowiadają

możliwościom posiadanym przez jednostkę, nawet
jeśli wymagają od niej pewnego wysiłku)

• zaniżone

(jednostka preferuje zadania poniżej

własnych możliwości, choć mogłaby wykonać
zadania trudniejsze)

II.

Ze względu na charakter związku
pomiędzy aspiracjami a działaniem

• życzeniowe

(odnoszą się do celów

idealnych, a więc takich, które jednostka
chciałaby osiągnąć, jednak wykraczają one w
jej ocenie poza posiadane przez nią możliwości,
w związku z czym jednostka przyjmuje cele
realistyczne, do których zamierza dążyć)

• działaniowe

(zamierzenia i dążenia,

pobudzające jednostkę do podjęcia określonych
działań; spełniają one funkcje stymulatora
pobudzającego do podjęcia określonej formy
aktywności)

III. Pod względem czasu koniecznego

do zrealizowania aspiracji

• aktualistyczne

(odnoszące się do bliskiej

przyszłości)

• perspektywistyczne

(osiągalne w

dłuższej perspektywie czasowej, obejmującej
nawet kilka lat czy wręcz całe życie)

IV. Pod względem ich związku ze

świadomością

• uświadomione

(jednostka jest świadoma

własnych celów i pragnień)

• latentne

(nie są uświadomione, a

rozpoznajemy je na podstawie wypowiedzi
dotyczących celów, ideałów, pożądanych
wartości)

V. Pod względem ich ruchliwości

(ilości i jakości pożądanych zmian)

• ruchliwość pozioma

(odnosi się do wielkości

zamierzonych zmian dotyczących np. miejsca
zamieszkania, zatrudnienia)

• ruchliwość pionowa

(dotyczącej wielkości zmian

w zakresie prestiżu, np. zawodowego, społecznego)

Brak ruchliwości wskazuje, że jednostka nie zamierza
dokonywać zmian w jakimś zakresie.
Wymiar ten można odnieść do takich aspektów
osobowościowych jak gotowość do zmian czy otwartość na
zmiany, jako bardziej ogólnej cechy różnicującej jednostki.

• Brak otwartości wiąże się z niskim

poziomem aspiracji czy też z niską ich
ruchliwością.

• Osoby o niskim stopniu otwartości są raczej

zachowawcze w swoich celach i dążeniach,
niechętne na zmiany.

• Niechęć do zmian wiązana jest z

podwyższonym poziomem lęku i obniżeniem
poczuciem bezpieczeństwa.

• Wymiar otwartości na doświadczenie ma

istotne znaczenie dla zasięgu
formułowanych przez jednostkę aspiracji i
działań podejmowanych w celu ich realizacji.

VI. Pod względem treści

•

ludyczne

•

edukacyjne

•

zawodowe

•

szkolne

•

prestiżu

•

stanu posiadania

•

rekreacyjne i inne.

Czynniki wpływające

na rozwój aspiracji

Tendencje motywacyjne

związane z problemem

aspiracji

• Proces motywacyjny pełni funkcje sterowania

aktywnością tak, aby prowadziła do określonych
wyników.

• Wynik, którego jednostka jest świadoma nazywamy

celem.

• Aby wzbudzony został proces motywacyjny

spełnione muszą zostać dwa warunki:

 wynik musi być spostrzegany przez jednostkę jako

użyteczny

 jednostka musi oceniać prawdopodobieństwo

osiągnięcia takiego wyniku w określonych warunkach
jako większe od zera

W sytuacji, kiedy którykolwiek z tych warunków nie
zaistnieje, proces motywacyjny nie zostanie
wzbudzony.

Co wpływa na poziom

aspiracji?

Czynniki osobowościowe związane

z rozwojem aspiracji u osób

z niepełnosprawnością intelektualną

Trudności osób z

niepełnosprawnością intelektualną

w konstruowaniu aspiracji

życiowych

• brak zdolności do abstrakcyjnego myślenia

utrudnia dostrzeganie istotnych związków
pomiędzy własnym działaniem a jego
skutkami

• dorastającym trudno jest określić

nieistniejące jeszcze stany, tworzyć
realistyczne plany na przyszłość

• dokonywanie oceny różnych sytuacji z punktu

widzenia własnego ja, bez zdolności
spojrzenia na sytuację z perspektywy innych

• nieumiejętność realistycznej oceny

własnych możliwości, czego efektem może
być utrata wiary we własne siły i obniżenie
samooceny

• w związku z osłabionym krytycyzmem i dużą

sugestywnością, drobne przypadkowe nieraz
sukcesy powodować mogą niewspółmierny
wzrost samooceny i poziomu aspiracji

• niektóre ze specyficznych dla nich cech

osobowościowych mogą utrudniać podjęcie
zatrudnienia

• podwyższony poziom lęku

• niedostatecznie rozwinięta i

zorganizowana funkcja ego a także
związana z nią funkcja superego, co
wiąże się z trudnościami w zakresie
uzyskania poczucia bezpieczeństwa i
silniejszą potrzebą aprobaty,
wzmocnienia i uznania

• wewnętrzne przekonanie o własnej

bezradności wyrażające się np. w
przypisywaniu sobie niezdolności do
wytrwałego podejmowania wysiłków,
niemożności sprostania jakimś
wymaganiom

• nasilona sugestywność, wiążąca się z

podatnością na wpływy innych osób oraz na
zmiany opinii

• społeczne aspiracje określić można jako

raczej niskie: nie ujawniają one pragnienia
uczestniczenia aktywnie w życiu społecznym
czy sprawowania funkcji kierowniczych

• aspiracje zawodowe bywają stosunkowo

wysokie: osoby deklarują chęć podjęcia
pracy zarówno interesującej, jak i wysoko
wynagradzanej, w zakładzie cieszącym się
renomą