Odleżyny

Co to jest odleżyna?

• Odleżyna (decubitus) jest

uszkodzeniem skóry o charakterze

owrzodzenia, będącym efektem ciągłego,

długotrwałego niedokrwienia tkanek.

• Odleżyny nie występują nigdy samoistnie

jako jedyna jednostka chorobowa. Stanowią

powikłanie różnych chorób ogólnych,

których konsekwencją jest przedłużone

unieruchomienie pacjenta.

• Czas pojawienia się odleżyny jest

uzależniony od ogólnego stanu pacjenta

oraz od stopnia czynników ryzyka. U

chorych nieprzytomnych odleżyna może

powstać nawet w ciągu 2 godzin, u innych

pojawić się może w ciągu 14 dni od chwili

unieruchomienia.

Co to jest odleżyna?

• W pierwszym etapie charakteryzuje się

zaczerwienieniem, a następnie
niedokrwieniem i w końcowym efekcie
obumieraniem tkanek.

• W miarę oddzielania się tkanek

martwiczych powstają trudno gojące się
owrzodzenia, łatwo ulegające
zakażeniu.

• Odleżyna jest to przechodzące w

owrzodzenie skóry ognisko martwicy,
które powstaje wskutek działania ucisku
lub tarcia.

Gdzie najczęściej występują

odleżyny?

• Odleżyny powstają najczęściej w

miejscach, gdzie odległość między

powierzchnią skóry, a znajdującym

się pod nią układem kostnym jest

niewielka.

• W tych miejscach podczas

długotrwałego unieruchomienia,

zwłaszcza na twardym podłożu,

dochodzi do ucisku na tkanki, co w

dalszej konsekwencji prowadzi do

niedokrwienia komórek.

Gdzie najczęściej występują

odleżyny?

Miejsca najbardziej
narażone na
powstanie odleżyn
to:
1. kość ogonowa,
2. pośladki,
3. kręgosłup,
4. pięty.

Gdzie najczęściej występują

odleżyny?

W przypadku
długotrwałego
leżenia na boku:
5. kość biodrowa,
6. kość ramienna,
7. kość udowa po
stronie bocznej,
8. kości boczne
stopy.

Częsta zmienia pozycji

ciała

• Najczęstszym i

najważniejszym

czynnikiem wywołującym

odleżyny jest

długotrwały nacisk na

skórę i tkankę

podskórną.

• Z powodu pogorszenia

mikrokrążenia następuje

zamknięcie światła

naczyń krwionośnych,

niedokrwienie tkanek,

zwolnienie przemiany

komórkowej, a w efekcie

śmierć komórki i

powstanie odleżyny.

• Częsta zmiana pozycji

oraz poruszanie się są

podstawą zmniejszania

ryzyka odleżyn.

• Przy zmianie pozycji ciała należy

odciążać miejsce zmienione chorobowo.

• Regularne przestrzeganie zmiany

pozycji ciała przynajmniej, co 2 godz.,

uwzględniając ułożenie na obu bokach,

plecach i brzuchu.

• Jeżeli chory ma zmiany odleżynowe, to

nie powinien leżeć lub siedzieć na

odleżynie.

• Należy unikać nacisku bezpośrednio na

małe powierzchnie ciała, np. ucisku

palcami przy zmianie pozycji chorego.

• Jeżeli pacjent jest bardzo obolały i broni się

przed zmianą pozycji, należy (w uzgodnieniu

z lekarzem) przed rozpoczęciem zmiany

pozycji stosować leki przeciwbólowe.

• Należy pamiętać, że najbardziej

niebezpieczne dla chorego jest ułożenie w

pozycji półleżącej lub półsiedzącej. Pozycja

ta powoduje, że chory ześlizguje się i stara

się temu zapobiec przez zapieranie się

piętami o podłoże. Może to spowodować

powstanie odleżyn nie tylko na piętach, lecz

także w okolicy kości krzyżowej, ogonowej i

kości kulszowych.

• W przypadku pacjentów stale leżących w łóżku –

w celu przeciwdziałania kontaktowi pomiędzy

wyniosłościami kostnymi, takimi jak kolana lub

kostki – należy używać poduszek i klinów

piankowych.

• Korzystne jest wyłożenie łóżka runem owczym,

które doskonale nadaje się dla pacjentów

wyniszczonych. Podkładki z runa owczego pod

pośladkami, piętami i łokciami zmniejszają

tarcie między ciałem pacjenta a podłożem.

• Można korzystać z poduszeczek, podkładek i

kółek pod pośladki wykonanych z miękkiej

tkaniny lnianej i wypełnionych siemieniem

lnianym (szczególnie w upalne dni).

• Plecy chorego możemy odciążyć, układając go

na brzuchu, ale należy pamiętać, że jest to

możliwe tylko, jeżeli chory jest wydolny

oddechowo. Jest to pozycja zalecana, gdy chory

ma otarcia lub odleżynę na kości krzyżowej.

• Wezgłowie łóżka powinno być utrzymywane na

najniższym poziomie, na jaki pozwalają

względy medyczne i inne ograniczenia. Jeśli

wezgłowie łóżka musi być uniesione, czas

uniesienia należy ograniczyć tak, jak to jest

możliwe. Powodem tego jest wzrost sił

napinających działających na ciało: skóra i

powięź powierzchniowa pozostają

unieruchomione w odniesieniu do pościeli,

podczas gdy powięź głęboka i kościec zsuwają

się w kierunku nóg łóżka.

W przypadku korzystania z wózka:

• Zaproponuj zmianę pozycji siedzenia.

• Zaproponuj aby pacjent unosił się co

15-20 minut, aby chwilowo odciążyć

miejsca nadmiernie obciążone i ułatwić

lepsze ukrwienie tej okolicy, jeśli jest to

niemożliwe,

• Siedzenie w wózku nie powinno trwać

dłużej niż 2-3 godziny.

• Podkładaj wałki i poduszki pod pośladki,

uda, kolana.

Urządzenia redukujące nacisk

w łóżku

• Każdy pacjent narażony na

wystąpienie odleżyn leżący w łóżku
powinien być ułożony na urządzeniu
redukującym ucisk, takim jak pianka,
żel, woda lub materac pneumatyczny
statyczny lub naprzemienny.

Tarcie i naciąganie.

• W celu uniknięcia tarcia, pociągania za

skórę (możliwość powstania mikrourazów

przy cienkiej, wysuszonej skórze) podczas

przenoszenia ręcznego chorego, obracania

chorego w łóżku lub podciągania w górę

łóżka należy zastosować produkty do

łatwego przemieszczania pacjentów, tzw.

łatwoślizgi.

• Celem stosowania tkanin ślizgowych i

podkładek odciążających jest rozłożenie

ciężaru ciała na możliwie największą

powierzchnię tak, aby zmniejszyć ucisk na

poszczególne punkty ciała oraz

wyeliminować tarcia skóry o podłoże, jakim

jest prześcieradło i materac.

• Łatwoślizg może wyglądać jak kawałek

bardzo śliskiej tkaniny lub folii albo
śpiwór mający w środku materiał o
bardzo niskiej przyczepności.

• Układa się je pod prześcieradłem.
• Pozycję chorego zmienia się, pociągając

za prześcieradło.

• Łatwoślizg przypominający śpiwór ma

także działanie przeciwodleżyniowe,
szczególnie w połączeniu z materacem
przeciwodleżynowym.

• Przy zmianie pozycji chorego możemy

zastosować technikę „hamaka”, tj. nie

dotykamy bezpośrednio ciała chorego, lecz

przenosimy go na podkładzie z mocnego płótna

lub obracamy na bok bądź brzuch, pociągając

za przeciwległy brzeg prześcieradła.

• Każdy czynnik, który eliminuje kontakt lub

zmniejsza tarcie skóry o pościel będzie

redukował możliwość uszkodzeń.

• Wśród tych czynników są lubrykanty (takie jak

skrobia kukurydziana czy kremy), błony

ochronne (takie jak błonowe opatrunki

przezroczyste i uszczelniacze skóry), opatrunki

ochronne (takie jak hydrokoloidy) i poduszki

ochronne.

Codzienna kontrola stanu

skóry

• W rozwoju odleżyny niezwykle ważną rolę

odgrywa stan skóry.
Ochrona skóry przed wtargnięciem

drobnoustrojów oparta jest na

następujących mechanizmach:

• warstwa rogowa jest barierą dla

drobnoustrojów, a niskie stężenie jonów

wodorowych na powierzchni skóry stwarza

niekorzystne warunki do rozwoju bakterii.

• Kontroluj skórę przynajmniej raz dziennie, ze

szczególnym zwróceniem uwagi na

uwypuklenia kostne (głównie okolica

krzyżowa, kończyny – łokcie, pięty).

• Najczęściej w czasie wykonywania

zabiegów higienicznych oraz przy
zmianie ułożenia chorego.

• Zwracamy uwagę na zabarwienie,

zranienia, zadrapania, otarcia,
temperaturę, wilgotność, napięcie i
obrzęki, zawartość podściółki
tłuszczowej, blizny i odparzenia (okolica
pachwin, pach, u kobiet również okolica
pod piersiami).

• Unikamy skaleczeń i uderzeń.

Codziennie dbaj o higienę i

czystość całego ciała

• Dla uzyskania najlepszych wyników skóra

powinna być oczyszczana przynajmniej 1 raz

dziennie lub zaraz po zabrudzeniu.

• Podczas oczyszczania należy zadbać o

minimalizowanie siły i tarcia, któremu

poddawana jest skóra.

• Jeśli nietrzymanie moczu lub kału powoduje

dodatkowe zanieczyszczenia, skóra powinna

być oczyszczana tak szybko, jak to możliwe, by

ograniczyć podrażnienia chemiczne.

• Narażenie skóry na wilgoć w związku z

nietrzymaniem moczu i stolca, poceniem się lub

sączkowaniem rany można zmniejszyć, stosując

produkty specjalnie zaprojektowane do

absorbowania wilgoci (pampersy, wkładki,

podkłady, pieluchomajtki).

• Temperatura wody w wannie powinna wynosić

od 37°C do 40°C.

• Należy pamiętać, że u pacjentów z

uszkodzonym rdzeniem kręgowym, zmiany

naskórka w strefie porażonej mogą wystąpić po

wykonaniu kąpieli w wodzie o temperaturze

powyżej 30°C.

• Dobre efekty daje mycie mydłem o pH 5,5 –

neutralnym.

• Ważne jest dokładne osuszenie powierzchni

skóry w okolicy fałdów, gdzie sąsiednie

powierzchnie wzajemnie się stykają.

• Po umyciu stosuj na skórę oliwkę lub balsam

nawilżająco‑natłuszczający oraz zabiegi

poprawiające ukrwienie skóry: masaż i

oklepywanie.

• Oklepuj i wklepuj krem propolisowy, krem z

nagietka, płyn PC – 30V.

• Nie wolno rozcierać gwałtownie ciała

pacjenta, ponieważ powstałe tarcie może

uszkodzić skórę i głębiej położone tkanki.

• Nie należy razem stosować środków

natłuszczających i pudrów, ponieważ tworzy

się wówczas rodzaj skorupy, która może

stać się przyczyną zmian prowadzących do

powstania odleżyny.

• W przypadku wystąpienia stolca

półpłynnego i płynnego idealnym

rozwiązaniem jest zastosowanie systemu

kontrolowanej zbiórki stolca FlexiSeal® FMS

(ConvaTec), który zmniejsza ryzyko

wystąpienia odleżyn i zapewnia komfort dla

Pacjenta

Dbaj o dostęp powietrza

• Dodatkowym zabiegiem przeciwdziałającym

odleżynom i poprawiającym stan oraz samopoczucie

pacjenta jest hydromasaż podwodny.

• Ważna jest dbałość o czystość bielizny osobistej i

pościelowej. Unikamy wilgotnej, mokrej pościeli.

• Ubranie i obuwie powinno być miękkie, wykonane z

naturalnych materiałów, jak: bawełniana, len, jedwab,

skóra. Dostęp do łóżka powinien być z każdej strony,

tak, aby można było wygodnie pielęgnować pacjenta.

• Łóżko powinno być codziennie prześcielone, a

prześcieradło dobrze naciągnięte.

• Pościel nie może być krochmalona, a osoba

sprawująca opiekę powinna

• zwrócić uwagę, czy chory nie leży na szwach,

guzikach, okruszkach.

• Unikaj kółek pod łokcie i pięty.

Dbaj o prawidłowe

odżywianie

• Trzeba pamiętać, że powstawaniu odleżyn

sprzyja: niewłaściwa masa ciała – wychudzenie,

ogólne wyniszczenie (brak wystarczającej ilości

tkanki tłuszczowej powoduje wzrost nacisku

powierzchniowego na skórę) lub znaczna

nadwaga, otyłość (zwiększa nacisk w tych

miejscach, gdzie kość blisko sąsiaduje ze skórą).

• Niedobory witamin (B12, C), niedobór białka,

zaburzenia gospodarki elektrolitowej (sód,

potas), makro- i mikroelementów (Fe, Zn),

konieczność nieustannego żywienia

pozajelitowego lub przez zgłębnik.

• Prawidłowe żywienie człowieka polega na

systematycznym dostarczaniu organizmowi

potrzebnych składników odżywczych w postaci

odpowiednio zaplanowanych i prawidłowo

przyrządzonych posiłków.

• Białko to podstawowy materiał

budulcowy.

• Zapotrzebowanie na białko człowieka

dorosłego wynosi przeciętnie około 70 g

dziennie.

• Odpowiednia podaż białka, witamin i

soli mineralnych, kalorii i płynów

zapobiegnie wystąpieniu ujemnego

bilansu azotowego, osłabieniu oraz

odwodnieniu.

• Cynk jest niezbędny do syntezy białek i

procesów naprawczych, ale należy go

podawać jedynie osobom z

potwierdzonym niedoborem, podobnie

jak żelazo.

• Witamina C jest niezbędna do syntezy

kolagenu i należy ją podawać w ilościach

przekraczających podstawowe

zapotrzebowanie.

• Według wyników badań, witamina C podana

w łącznej ilości 1 g na dobę przyspiesza

gojenie.

• Chorzy z odleżynami powinni otrzymywać

wszystkie witaminy (witaminę A – chroniącą

skórę, oraz witaminę B2 – ułatwiającą

„oddychanie komórkowe”) i pierwiastki

śladowe w ilościach podstawowych, a w

razie stwierdzenia niedokrwistości – należy

zastosować odpowiednie leczenie.

• W żywieniu chorych wskazane jest

stosowanie gotowych produktów,

kompletnych pod względem odżywczym, do

leczenia żywieniowego drogą przewodu

pokarmowego np. Nutrison® Standard,

Nutrison® Energy Plus, Nutrison® Multi

Fibre, Peptison®.

• Wśród odżywek przemysłowych

podawanych doustnie rozróżniamy

Nutridrinki o różnych smakach.

• Innymi rodzajami odżywek w postaci

proszku są: Nutrison® w proszku,

Pepti‑2000®, Fantomalt®, Protifar®.

• Można nimi wzbogacić dietę domową i

szpitalną, dodając je do zup, sosów i innych

dań.

Rehabilitacja

• Jeśli istnieje możliwość poprawy sprawności

i ruchliwości pacjenta, jeśli są one zgodne z

ogólnymi celami terapii, należy rozpocząć

działania rehabilitacyjne.

• Stosuje się kilka rodzajów pobudzania do

aktywności i zmniejszania ryzyka

wystąpienia odleżyn. Są to m.in.: cały

zakres ćwiczeń aktywnych i biernych

ruchów, uruchamianie, fizykoterapia,

trening fizyczny, ćwiczenia z obciążeniem,

itp.

• Programy powinny być zindywidualizowane

dla każdego pacjenta, przy czym dla

większości osób właściwym celem jest

utrzymywanie aktualnego poziomu

sprawności oraz zakresu ruchów.

Co sprzyja powstawaniu

odleżyn?

1. Czynniki wewnętrzne (uzależnione od

stanu zdrowia chorego):

• Zaburzenia ze strony układu nerwowego: udary

mózgu i uszkodzenia rdzenia kręgowego

objawiające się hemi-, para- lub tetraparezą,

stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe

(SLA), demencja starcza, osłabienie percepcji

czuciowej, zaburzenia świadomości, stan

nieprzytomności chorego.

• Zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia:

niedokrwistość wyrażająca się zarówno

znacznym spadkiem poziomu hemoglobiny, jak

i spadkiem ilości krwinek czerwonych, niskie

ciśnienie krwi, choroby serca, uszkodzenie

naczyń obwodowych (miażdżyca, cukrzyca),

mniejsza elastyczność naczyń krwionośnych.

Co sprzyja powstawaniu

odleżyn?

• Choroby układu oddechowego: przewlekłe stany

zapalne oskrzeli i płuc, astma, rozedma,

gruźlica, mniejsza elastyczność żeber, słabsza

wydolność mięśni oddechowych, duszność

mająca ujemny wpływ na procesy wentylacji

płuc, co w konsekwencji powoduje

niedotlenienie tkanek organizmu.

• Uogólnione obrzęki.

• Choroby wymagające zastosowania leków z

grupy sterydów, cytostatyków.

• Radioterapia.

• Zmniejszona odporność organizmu.

• Zmiana pH skóry.

• Infekcja bakteryjna.

Co sprzyja powstawaniu

odleżyn?

Ograniczenie możliwości poruszania

się oraz ograniczenie zakresu i siły

ruchu zmuszające do długotrwałego

przebywania w pozycji leżącej lub

siedzącej:

• choroba reumatyczna,
• choroba zwyrodnieniowa,
• schorzenia ortopedyczne (złamania

kości, m.in. z powodu osteoporozy).

• Niewydolność krążenia i oddychania.

Co sprzyja powstawaniu

odleżyn?

• Zaburzona czynność zwieraczy odbytu i

cewki moczowej (maceracja skóry jest

spowodowana nadmierną wilgotnością

prowadzącą do rozmiękczania skóry i

zmniejszania jej odporności. Stan ten

pojawia się w następstwie wzmożonej

potliwości, nietrzymania moczu lub

stolca, występowania ran z nasilonym

sączeniem.

• Stan skóry: procesy fizjologiczne

zachodzące w skórze wraz z wiekiem,

m.in. zmniejszenie ilości tkanki

podskórnej, obniżenie elastyczności

skóry i wrażliwości na bodźce bólowe.

• Zaburzenia mikrokrążenia, m.in. na skutek

zmian miażdżycowych, prowadzą do zmian

troficznych skóry.

• Rodzaj skóry: skóra sucha jest szczególnie

narażona na uszkodzenia, skóra

bibułkowata, która występuje u ludzi w

podeszłym wieku jest bardzo podatna na

uszkodzenia z powodu braku elastyczności.

• Płeć: kobiety są dwa razy bardziej podatne

na odleżyny niż mężczyźni.

• Wiek i poziom umysłowy pacjenta: osoby w

wieku podeszłym często mają trudności z

wyrażaniem swoich potrzeb, mogą nie być

świadome swego położenia. Zagrożenie

wystąpienia odleżyn postępuje z wiekiem.

• Masa ciała (budowa ciała): nadwaga ma

wpływ na zwiększenie ucisku w tych

miejscach, gdzie kość jest położona pod

cienką warstwą tkanki – takim miejscem u

chorych unieruchomionych w łóżku jest

pięta i kość krzyżowa, a u chorych leżących

pośladki.

• Ucisk na tkankę może powodować

utrudnienie przepływu krwi.

• U chorych z niedowagą brak odpowiedniej

ilości tkanki powoduje wzmożenie nacisku

powierzchniowego.

• Stan psychiczny chorego (np. depresja) ma

wpływ na nieprzestrzeganie przez niego

zaleceń odnośnie pielęgnacji skóry.

Czynniki zewnętrzne

(niezależne od kondycji

pacjenta; uwarunkowane

otoczeniem):

• Temperatura otoczenia (zbyt niska

lub wysoka).

• Niewłaściwa bielizna i pościel

(szorstka, sfałdowania pościeli).

• Pozostawienie chorego w wilgotnej

lub mokrej pościeli (otarcia naskórka

i jego maceracja).

• Zaopatrzenie ortopedyczne.
• Leki (przeciwbólowe, uspokajające,

psychotropowe, sterydy).

Czynniki zewnętrzne c.d.

• Zakażenie – otarcia lub skaleczenia

skóry stanowią wrota dla bakterii.

• Nikotynizm – zarówno palenie, jak i

wdychanie dymu nikotynowego nie
tylko podnosi ryzyko raka płuc i jest
przyczyną wielu schorzeń sercowych,
ale powoduje także zmiany
chorobowe naczyń krwionośnych
prowadzące do miażdżycy tętnic.

Wczesne objawy powstania

odleżyn

Objawy, jakie może zaobserwować sam pacjent,

to:
1. zaczerwienienie skóry znikające po usunięciu

ucisku,
2. zaczerwienienie skóry nieznikające po ucisku,
3. pęcherze naskórka,
4. otarcie naskórka.
W przypadku zmian w okolicy kulszowej

wczesne objawy to:
1. niewielkie podwyższenie temperatury, które

może wystąpić w każdym przypadku,
2. niewielkie zgrubienie,
3. zaczerwienienie,
4. obrzmienie.

Leczenie odleżyn

• Leczenie odleżyn jest procesem

trudnym i długotrwałym.

• Dla personelu opiekującego się

pacjentem oznacza to konieczność

opracowania kompleksowego planu

opieki, jego monitorowania, a jeśli

zajdzie taka potrzeba –

wprowadzenia zmian w leczeniu.

• Aby osiągnąć cele terapii

zachowawczej, należy:

Leczenie odleżyn

• usunąć dalszy nacisk na zagrożony

obszar zachować zdrową skórę i

zdrowe tkanki w otoczeniu zmiany

• usunąć tkanki martwicze z użyciem

opatrunków, np. opatrunki

dynamiczne, hydrożele

• zapobiegać zakażeniom i wspierać

ich leczenie

• nie dopuszczać do uszkodzeń nowo

powstałej ziarniny i nowo tworzonej

skóry

Leczenie odleżyn

Postęp w gojeniu rany zapewnia dołączenie

do leczenia miejscowego terapii schorzeń

towarzyszących:

• uzupełnienie niedoborów pokarmowych,

szczególnie białka

• wyrównanie niedokrwistości
• kontrola cukrzycy
• uzupełnienie niedoborów witamin i

mikroelementów

• stała kontrola bólu
• stosowanie antybiotyków w celu uniknięcia

ogólnego zakażenia

• Niezwykle ważne są również działania

rehabilitanta lub terapeuty, które

przyspieszają ziarninowanie i gojenie

się rany.
Te działania to przede wszystkim:

• zwiększenie codziennej aktywności

• rehabilitacja ruchowa

• bierna i czynna rehabilitacja kończyn,

drenaż limfatyczny

• ćwiczenia w przypadku niewydolności

krążenia i niewydolności oddechowej

• Niezwykle skuteczną metodą leczenia

miejscowego odleżyn jest zastosowanie

nowoczesnych opatrunków.

• Nowoczesne, aktywne opatrunki nowej

generacji umożliwiają skuteczne leczenie

odleżyn różnych stopni.

• Opatrunki aktywne spełniają wymogi

nowoczesnej koncepcji leczenia ran w

środowisku wilgotnym Wintera, która polega

na zamknięciu rany odleżynowej za pomocą

specjalnego, półprzepuszczalnego i

pochłaniającego nadmiar wysięku

opatrunku, co powoduje przyspieszenie

leczenia aż o 50%.

Współcześnie stosuje się nowoczesne opatrunki

wykonane z biologicznych, półsyntetycznych i

syntetycznych materiałów, które spełniają

wszystkie poniżej podane funkcje:
1. Utrzymują wysoką wilgotność na powierzchni

rany. Wilgotne środowisko jest idealne dla

gojenia się ran, ponieważ pozwala na migracje

komórek, a podczas wymiany opatrunku nie

powoduje zerwania czy uszkodzenia nowo

powstałych tkanek.
2. Wytwarzają lekko kwaśny odczyn pod

opatrunkiem, hamujący wzrost wielu

patogennych bakterii, ograniczając w ten

sposób ryzyko infekcji.
3. Stymulują aktywność enzymów litycznych,

rozpuszczających uszkodzone i martwe tkanki.

Pobudzają angiogenezę i proces

ziarninowania.
5. Nie przylegają bezpośrednio do rany.
6. Usuwają nadmiar wysięku i toksyczne

cząsteczki.
7. Mogą być długo utrzymywane na ranie.
8. Pozwalają na swobodne parowanie z

powierzchni i na przenikanie gazów.
9. Są wodoodporne.
10. Stanowią barierę dla drobnoustrojów.
11. Izolują ranę termicznie, powodując

utrzymanie jej temperatury zbliżonej do

temperatury ciała.

• Zmniejszają (łagodzą) ból samej rany. Dzieje się

tak, ponieważ – przy zmniejszonej prężności

tlenu (hipoksja) – zmniejsza się produkcja

prostaglandyny E2, która jest odpowiedzialna za

uwrażliwianie zakończeń nerwowych na bodźce

bólowe.

• W wilgotnym środowisku stymulacja zakończeń

nerwowych jest znacznie słabsza. Opatrunek

działa jako mechanizm osłonowy przed tarciem i

innymi siłami działającymi na ranę.
13. Są nietoksyczne i nie powodują alergii.
14. Są odporne na uszkodzenia.
15. Dostępne są w różnych rozmiarach i

kształtach, co umożliwia dowolny wybór

wielkości opatrunku.

• Są łatwe do założenia i usunięcia.

• Opatrunki zakładane na rany z dużym

wysiękiem pochłaniają całkowicie ten

wysięk. W związku z tym pod

powierzchnią opatrunku pojawia się

pęcherz. Jest to zjawisko normalne i

opatrunek należy pozostawić na ranie

odleżynowej, nie odklejać go i nie

zaglądać pod niego.
Opatrunek należy zmienić, jeśli pęcherz

pod opatrunkiem zbliży się na odległość

mniejszą niż 2 cm od brzegu opatrunku

lub gdy pojawi się wyciek spod

opatrunku.

• Niektóre opatrunki, np. Granuflex

Signal®, posiadają unikalny
sygnalizator (zielona, przerywana
linia na powierzchni opatrunku),
który wskazuje właściwy moment
zmiany opatrunku.

• Opatrunek może pozostać na miejscu

maksymalnie przez 7 dni.

Rodzaje opatrunków

Produkowane obecnie na świecie nowoczesne opatrunki

stosowane w leczeniu odleżyn można podzielić na 8

(głównych) grup:

1. Hydrokoloidy, np.: Granuflex®, Granuflex® Extra

Thin, Granuflex®
Bordered, Granuflex® Pasta (ConvaTec) – są to aktywne,

nieprzepuszczalne
dla wody opatrunki w postaci płytek lub pasty. Dzięki

swoim właściwościom utrzymują wilgotne środowisko,

idealne dla prawidłowego gojenia się odleżyn.
Hydrokoloidy utrzymują idealną wilgotność środowiska,

aktywują autolityczne oczyszczanie rany, zmniejszają ból

w ranie.
Również zmiana opatrunków jest praktycznie bezbolesna

dla pacjenta. Dzięki obniżeniu pH w ranie, hydrokoloidy

hamują rozwój bakterii. Opatrunki te zmienia się w

zależności od potrzeb, co 1–7 dni. Stosujemy je do

leczenia odleżyn II, III, IV stopnia z umiarkowanym lub

dużym wysiękiem.

Rodzaje opatrunków

• Opatrunki Hydrofiber®, np. AQUACEL®

(ConvaTec) – mechanizm działania opatrunków

Hydrofiber® polega na natychmiastowej,

pionowej absorbcji płynu wysiękowego

bezpośrednio do wnętrza struktury włókna.

• Objętość pochłoniętego wysięku jest bardzo

duża, a dzięki temu, że jest on „zamykany” w

strukturze opatrunku i nie kontaktuje się z

otaczającą skórą, znacznie zminimalizowane jest

ryzyko jej maceracji i podrażnienia.

• W kontakcie z wysiękiem z rany suchy opatrunek

Hydrofiber® szybko ulega przemianie w spójny,

miękki i przejrzysty żel, dokładnie wypełniający

ranę, dostosowując się do kształtu jej

powierzchni, utrzymując wilgotne (i w

temperaturze ciała) środowisko optymalne dla

procesów gojenia ran odleżynowych.

• Opatrunek pochłania do 25 razy więcej

wysięku niż waży i jest to

zdecydowanie najwięcej ze wszystkich

dotychczas produkowanych opatrunków.

• Unikalną cechą tego opatrunku jest

sekwestracja bakterii chorobotwórczych,

które mogą wywołać zakażenie rany.

• Bakterie izolowane są między pęczniejącymi

włóknami opatrunku. Dzięki temu opatrunki

Hydrofiber® mogą być stosowane w

leczeniu ran skolonizowanych przez

bakterie, ran zagrożonych rozwojem infekcji.

• Hydrożele, np. GranuGel® (ConvaTec) – są

to opatrunki, które mają zdolność

pochłaniania dużej ilości wysięku.

• Utrzymują wysoką wilgotność rany, pozwalają

na niezakłócony rozrost i migrację komórek.

• Hydrożele (żele) posiadają również właściwości

oczyszczające. Powodując uwodnienie tkanki

martwiczej, ułatwiają procesy naturalnej

autolizy, czyli rozpuszczania tkanki martwiczej.

• Hydrożele stosujemy do leczenia płaskich lub o

niewielkiej

• głębokości odleżyn II, III i czasami IV stopnia.

• W jamie odleżynowej żel może pozostawać do 3

dni, wymienia się go po osiągnięciu zdolności

chłonnych przez opatrunek zewnętrzny,

przepłukując ranę 0,9% NaCl.

• Półprzepuszczalne, błony poliuretanowe,

np.: Opsite®, Tegaderm® (3M), Bioclusive®

(Johnson & Johnson), Hydrofilm® (Hartmann) –

są to cienkie, elastyczne błony dobrze

przylegające do rany, nieposiadające dużych

właściwościach pochłaniających.

• Struktura błony pozwala na swobodne

parowanie z powierzchni rany, natomiast nie

przepuszcza wody i bakterii.

• Parowanie jest jednak zawsze mniejsze niż

utrata płynu przez uszkodzone tkanki, przez co

pod opatrunkiem panuje duża wilgotność.

• Przezroczysta

• powierzchnia błony pozwala na obserwację

gojenia.

• Dekstranomery, np.: Acudex® (Polfa

Kutno), Debrisan® (Pharmacia), Iodosorb®

0,9% (Perstorp Pharma) – są to opatrunki

zbudowane z małych, sferycznych ziarenek

polisacharydów, które w kontakcie z wysiękiem

formułują żel.

• Duże molekuły i bakterie są usuwane z rany

między przestrzeniami utworzonymi przez

ziarenka opatrunku.

• Stosowane są do leczenia dużych, głębokich i

zainfekowanych odleżyn. Działają skutecznie

przez 24‑48 godzin.

• Czysta, ziarninująca rana powstaje po około

8‑12 dniach.

• Opatrunki te służą do leczenia głębokich

odleżyn IV i V stopnia, mocno wydzielających,

zawierających martwicę.

• Hydropolimerowe np.

Combiderm® (ConvaTec) –
opatrunek hydropolimerowy z
hydrokoloidowym obramowaniem;

• tworzy wilgotne środowisko gojenia

rany, pochłania duże ilości wysięku,

• stosowany do leczenia ran

przewlekłych.

• Opatrunki poliuretanowe, np.: Allevyn®

(Smith & Nephew), Lyofoam® A, Lyofoam®

C-seton, Perma® Foam (Hartmann) – mogą

mieć postać miękkiej, elastycznej pianki, która

ma strukturę wielu komórek powietrznych,

płytek lub gąbek.

• Zbudowane są z poliuretanu. Mają duże

właściwości pochłaniające, izolacyjne i

oczyszczające. Są przepuszczalne dla powietrza

i utrzymują wysoką wilgotność między raną a

opatrunkiem.

• Opatrunki te, w postaci płytek, stosuje się do

leczenia obficie wydzielających odleżyn II, III lub

IV stopnia.

• Opatrunek doskonale usuwa miękkie, martwicze

tkanki.

• Na ranie utrzymuje się 1–5 dni.

• Opatrunki alginianowe, np.

Kaltostat® (ConvaTec) – są to

opatrunki z naturalnych polisacharydów

otrzymywanych z glonów morskich, które

mają duże właściwości pochłaniające – w

kontakcie z wysiękiem tworzy się

żelowo-włóknista powłoka.

• Dodatkowo w ranach krwawiących

opatrunki te tworzą macierz (zwiększona

koncentracja wapnia na powierzchni

rany), która przyspiesza proces

krzepnięcia krwi, hamując krwawienie.

• Są to opatrunki o bardzo dużych

właściwościach pochłaniających,

absorbują 20 razy więcej płynu niż

wynosi ich ciężar własny. Dlatego

wymagają rzadszej wymiany.

• Opatrunki te stosujemy do czystych,

wydzielających, płaskich odleżyn II,

III, IV stopnia.

• Jamy odleżynowe w V stopniu

wypełniamy opatrunkami w postaci

sznura lub tamponu. Nie powinny

one być stosowane na odleżyny

suche lub z objawami zakażenia.

• Można je zastosować do leczenia

odleżyn w każdym stopniu

zaawansowania.

• Coraz większą rolę odgrywają

opatrunki złożone, takie jak AQUACEL®

Ag (ConvaTec).

• Stanowią ważną grupę opatrunków

złożonych przeciwdrobnoustrojowych (np.

opatrunki Hydrofiber® ze srebrem).

• Stosowane są w leczeniu ran zakażonych:

owrzodzeń podudzi, odleżyn, owrzodzeń w

przebiegu stopy cukrzycowej, oparzeń.

• Opatrunek Hydrofiber® ze srebrem

wykazuje aktywność przeciwbakteryjną

przez okres 14 dni. Należy go umocować w

ranie za pomocą gazy i bandaża.

• Innym rodzajem opatrunków złożonych są

opatrunki zawierające aktywowany węgiel

zdolny do pochłaniania mikroorganizmów.

Dzięki zawartości srebra działają bakteriobójczo

i powodują eliminację nieprzyjemnego zapachu.

• Należy znać właściwości tych opatrunków, aby

wiedzieć, który z nich w danej sytuacji klinicznej

zastosować.

• Obecnie zwraca się również uwagę na takie

cechy, jak: postać i wielkość opatrunku, jego

oporność na uszkodzenia, zdolność do

pochłaniania wysięku.

• Istotne jest, jak długo opatrunek utrzymuje się

na ranie, czy jest łatwy w użyciu.

• Nie bez znaczenia pozostaje także przystępna

cena.

Skale rozwoju odleżyn

• Skala Waterlow
• Skala Torrancea
• Skala Norton
• Skala Braden
• Skala Douglas
• Skala Gosnell
• Środowiskowa skala Walsall

Klasyfikacja odleżyn

według Torrance’a

Stopień I

• Blednące zaczerwienie – reaktywne przekrwienie i

zaczerwienienie jako reakcja na działające ciśnienie.

• Lekki ucisk palcem powoduje zblednięcie

zaczerwienienia, co wskazuje, że mikrokrążenie nie

jest uszkodzone.
Stopień II

• Nieblednące zaczerwienienie – rumień się utrzymuje

pomimo ucisku palcem. Spowodowane jest to

uszkodzeniem mikrokrążenia, zapaleniem i obrzękiem

tkanek. Może pojawić się powierzchniowy obrzęk,

uszkodzenie naskórka i pęcherze. Zwykle objawom

tym

• towarzyszy ból.

Stopień III

• Uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z

tkanką podskórną. Brzegi rany są dobrze

odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem. Dno

rany jest wypełnione czerwoną ziarniną lub żółtymi

masami rozpadających się tkanek.

Klasyfikacja odleżyn

według Torrance’a

Stopień IV

• Uszkodzenie obejmuje również tkankę

podskórną.

• Martwica tkanki tłuszczowej jest spowodowana

zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń. Brzeg

odleżyny jest zwykle dobrze odgraniczony, lecz

martwica może dotykać tkanek otaczających.

Dno może być pokryte czarną martwicą.
Stopień V

• Zaawansowana martwica sięga do powięzi i

mięśni.

• Zniszczenie może także obejmować stawy i

kości. Powstają jamy, mogące łączyć się ze

sobą.

• W ranie znajdują się czarno‑brązowe masy

rozpadających się tkanek.