Zastosowanie ziemniaków staje się z biegiem lat
coraz szersze. Zajmują one stałą pozycję w żywieniu,
nabierają jednak również coraz większego znaczenia
w sferze poza konsumenckiej. Uzyskiwana z
ziemniaków skrobia wykorzystywana jest w produkcji
papieru, kleju, kosmetyków, jako materiał budowlany,
stosowana jest w biotechnologii, jako środek
czyszczący oraz w produktach farmaceutycznych. O
rentowności uprawy ziemniaków świadczy wysokość
plonów oraz ich jakość.
Decydującymi czynnikami są wybór odpowiedniego
stanowiska, dobór odmian zgodnych z
przeznaczeniem oraz kontrola uprawy. Obok
zabiegów pielęgnacyjnych dużą rolę odgrywa
nawożenie, gdyż ziemniaki charakteryzują się
wysokim zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe.
Nawożenie dostosowane do oczekiwanej wysokości
plonów wpływa na wzrost jakości produktu, zwiększa
odporność roślin oraz polepsza zdolności
przechowalnicze bulw.
Ziemniaki są roślinami klimatu umiarkowanego.
Najlepiej udają się w rejonach o niezbyt wysokich
temperaturach w czasie wegetacji i o umiarkowanych
opadach. Są natomiast dość wrażliwe na wiosenne i
jesienne przymrozki. Klimat Polski pozwala na uprawę
ziemniaków na terenach całego kraju. Należy jednak
pamiętać, że im krótszy jest okres wegetacji
uprawianej odmiany, tym większe są jej wymagania
glebowe. Odmiany wczesne, o krótkim czasie
wegetacji, powinny być uprawiane na glebach
zasobniejszych.
Zwykle przyjmuje się, że przy uprawie ziemniaka
temperatura optymalna wynosi ok. 20°C w ciągu dnia
i ok. 15°C w nocy.
W kompleksowym nawożeniu ziemniaków należy
uwzględnić nawożenie naturalne i organiczne oraz
uzupełniające nawożenie mineralne.
Ziemniaki do uzyskania plonu 40 t/ha potrzebują pobrać z
gleby ok. 200 kg N, 60 kg P2O5, 300 kg K2O, 45 kg CaO,
25 kg MgO oraz niewielkie ilości mikroskładników. Przy
wyższych plonach potrzeby są proporcjonalnie wyższe. Z
obornika lub poplonów zielonych (łubin, gorczyca)
przyoranych jesienią w ilości ok. 25-30 t/ha, ziemniaki
wykorzystują w pierwszym roku do 50 kg N/ha. Aby nie
nastąpiło obniżenie żyzności gleby brakujące ilości azotu
należy uzupełnić nawozami mineralnymi lub nawożeniem
dolistnym. Pobieranie składników pokarmowych
rozpoczyna się po 3-4 tygodniach od sadzenia, a osiąga
maksimum w okresie kwitnienia.
Nawożenie mineralne stosowane równolegle z
organicznym pozwala na uzyskanie większych plonów.
Azot służy głównie do tworzenia części
wegetatywnych, w związku z czym zbyt
wysokie lub jednostronne nawożenie
azotem powoduje wybujanie części
nadziemnych przy jednoczesnym
niedorozwoju bulw, opóźnia
dojrzewanie, obniża zawartość skrobi i
pogarsza przydatność bulw do
przechowywania. Zwiększa również
podatność na infekcje zarazą ziemniaka,
chorobami wirusowymi i parchem
zwykłym. Nawozy azotowe, najlepiej w
formie mocznika, należy stosować
wiosną w dawkach w zależności od
zasobności gleby i odmiany ziemniaków.
Zastosowanie pod uprawę ziemniaka
wyłącznie obornika lub innych nawozów
organicznych nie wystarcza, gdyż nawozy te
zawierają zbyt mało fosforu w stosunku do
wymagań rośliny, a ponadto ziemniak wykazuje
bardzo małe zdolności do wykorzystania
fosforu ze związków trudno rozpuszczalnych.
Stąd wskazane jest stosowanie każdorazowo
pod uprawę ziemniaka nawozów
wieloskładnikowych. O niedostatecznym
zaopatrzeniu ziemniaka w fosfor świadczy
powolny wzrost roślin oraz ciemnozielone,
niebieskawe zabarwienie liści. Ziemniak
dobrze zaopatrzony w fosfor dobrze się krzewi,
silnie kwitnie, wytwarza obfity plon bulw o
korzystnych cechach odżywczych, smakowych i
technologicznych, zaś dzięki dobrze
wykształconej skórce dobrze przechowuje się
podczas zimy.
Ziemniak jest rośliną „potasolubną” ze
względu na szczególną rolę potasu w
syntezie skrobi i białka. Zastosowanie
dużych dawek nawozu potasowego w
formie chlorku potasu prowadzi do
obniżenia zawartości skrobi w bulwach.
Natomiast zastosowanie nawozu
potasowego w formie siarczanowej
gwarantuje wyższą zawartość skrobi w
bulwach i jednocześnie doskonałe
właściwości przechowalnicze, co ma
ogromne znaczenie z uwagi na
przetwórstwo ziemniaków i ich
całoroczną konsumpcję.
Wpływ nawożenia potasem w formie
siarczanowej na plon bulw i skrobi
(wieloletnie badania Zakładu
Przechowalnictwa ATR – Bydgoszcz).
Nawożenie
potasowe
(kg/ha K
2
O)
Plon ogólny
(dt/ha)
Plon skrobi
(dt/ha)
Zawartość
skrobi (%)
0
226
30,5
13,5
80
255
33,9
13,3
160
271
36,8
13,6
240
282
40,3
14,0
240 K
2
O +
80MgO
294
45,6
15,5
Z powyższej tabeli wynika, że najlepsze efekty nawożenia
potasem w formie siarczanowej uzyskuje się poprzez
zastosowanie dodatkowego nawożenia magnezem.
Ziemniak korzystnie reaguje na obecność
siarki w glebie. Siarka wpływa bowiem
dodatnio na ilość białka, szczególnie jego
wartość odżywczą, a także gwarantuje dobry
smak ziemniaków konsumpcyjnych.
Niedobory siarki u ziemniaka najczęściej
bywają utajone, szczególnie w warunkach
nadmiernego nawożenia azotowego i
potasowego. Dlatego w nawożeniu ziemniaka
konieczne jest stosowanie nawozów
zawierających siarkę.
Ziemniak, podobnie jak wszystkie rośliny,
wymaga do swego wzrostu i rozwoju
obecności wapnia w glebie. Na glebach
kwaśnych, ubogich w wapń, obserwuje się
zamieranie wierzchołków pędów lub zawijanie
górnych liści na łodygach oraz zamieranie
stolonów. Łodygi przełamują się i obumierają
przed kwitnieniem.
Przy nawożeniu dolistnym pobieranie składników
pokarmowych jest znacznie szybsze niż przez
system korzeniowy. Już w ciągu 4 - 5 godzin od
wykonania zabiegu aż 80% nawozu jest pobrana
przez roślinę. Przyjmuje się, że wykorzystanie
składników mineralnych z nawozów
dostarczonych dolistnie wynosi 90%.
Nawozy dolistne charakteryzują się całkowitą
rozpuszczalnością w wodzie i nie przedostają się
do wód gruntowych. Dolistne nawożenie może
przyczynić się do zwyżki plonu nawet o
kilkadziesiąt procent. Lepszemu pobieraniu
składników przez liście sprzyja wysoka
wilgotność i temperatura powietrza 12 - 15 °C.
Jednak nie powinno wykonywać się takich
zabiegów, gdy temperatura przekracza 20 °C,
gdyż można wtedy doprowadzić do uszkodzeń
blaszki liściowej.
Największe zastosowanie w dolistnym
nawożeniu ma mocznik. W wypadku
ziemniaka zaleca się stosowanie ok. 8%
roztworu (25 kg mocznika rozpuszczonego w
300 l wody). Jednak do pierwszego zabiegu
na młodsze rośliny powinno się stosować
stężenie niższe - ok.6 %. Nawożenie
roztworem mocznika można przeprowadzić 2
- 3 razy w okresie wegetacji (w zależności od
wczesności odmian oraz wysokości dawek
nawożenia doglebowego) i powtórzyć je w
odstępach 7 - 14 dniowych.
Nawożenie dolistne należy traktować
głównie jako zabieg uzupełniający lub
interwencyjny, a nie naprawianie błędów
agrotechnicznych.
Odpowiednia wilgotność w różnych
stadiach wzrostu uprawy jest istotna dla
jakości bulw. Prawidłowa wilgotność na
krótko przed lub w trakcie wiązania bulw
(tj. około 3 tygodnie po wzejściu) ma
kluczowe znaczenie. Większa ilość wody
zwiększa ilość i wielkość bulw. Większa
wilgotność podczas zawiązywania się bulw
obniża ponadto ryzyko pojawienia się
parcha. Wilgotne warunki podczas
zawiązywania się bulw zawsze przynoszą
większą ilość bulw. Jednak jeśli krótko
później wystąpią warunki suche, może
dojść do absorpcji bulw mniejszych.
Istnieją dwa zasadnicze czynniki, które chronią
uprawę przed chorobami i szkodnikami:
-
a) stosowanie zdrowych i kwalifikowanych
sadzeniaków,
-
b) przestrzeganie zasad higieny w uprawie, jak
np. płodozmian.
Zdrowe sadzeniaki obniżają ryzyko chorób
wirusowych i bakteryjnych. Płodozmian, w
którym ziemniaki nie są uprawiane częściej niż
raz na cztery do sześciu lub więcej lat, znacznie
obniża ryzyko pojawienia się szkodników glebo-
pochodnych (mątwik ziemniaczany) oraz
grzybowych (rizoktionioza i werticilioza). Kiedy
już szkodniki części nadziemnej (mszyce) lub
choroby (zaraza ziemniaka) są obecne, należy
podjąć regularne opryski zwalczające choroby
odpowiednimi środkami chemicznymi.
Podczas zbiorów mogą nastąpić poważnie
straty jakościowe przy kopaniu bulw z gleby,
wskutek czego w ziemniakach pojawiają się
niepożądane podskórne odbarwienia.
Prawdopodobieństwo wewnętrznego
ciemnienia jest największe, gdy ziemniaki są
zbierane w suchych warunkach ze zbrylonej
gleby. Niekorzystne warunki można, do
pewnego stopnia, skorygować poprzez lekkie
nawodnienie na krótko przed zbiorem
ziemniaków. Prawdopodobieństwo ciemnienia
zwiększa się, jeśli zbiory odbywają się przy
niskich temperaturach gruntowych. Aby
zapobiec wewnętrznym uszkodzeniom,
ziemniaki nie powinny być zbierane przy
temperaturach gleby niższych niż 12°C.
Ziemniak jest organizmem żywym i w dogodnych
warunkach może być przechowywany przez długi
okres (7 – 9 miesięcy). W trakcie przechowywania
mogą jednak nastąpić straty wagowe i
jakościowe. Ograniczenie tych strat ma
nadrzędne znaczenie dla produkcji ziemniaków
przeznaczonych do przetwórstwa.
Przy przechowywaniu ziemniaków
przeznaczonych do przetwórstwa należy zwrócić
szczególną uwagę na:
-
wentylację,
-
wilgotność powietrza (92%),
-
kontrolę temperatury (3 - 5°C),
-
przygotowanie ziemniaków przed załadunkiem do
fabryki
Dziękujemy za uwagę